Yoga en hindoeïsme – de heilige Ganges

Yoga en hindoeïsme – de heilige Ganges Enorme rivieren doorklieven het moessongebied van Zuid-Azië, waarvan India deel uitmaakt. Het zijn de Indus, de Ganges en de Brahmaputra. In het denken en doen van de Indiërs neemt de Ganges een bijzondere plaats in. De rivier mag in hun ogen met recht heilig worden genoemd. Volgens de Ramayana is er een tijd geweest dat de aarde verdroogde. In die duistere periode beschouwde de zeer vrome koning Bhagiratha het als zijn plicht om de goden zover te krijgen dat ze de hemelse rivier aan het nachtelijk zwerk – de Melkweg – naar de aarde leidden. Tegenwoordig zijn veel steden aan de Ganges pelgrimsoorden die verlossing schenken. Bedevaartgangers uit alle windstreken bereiken uiteindelijk de oevers van deze heilige rivier voor een ritueel bad en spirituele oefeningen (yoga). Aldus wordt het slechte karma in de ziel tenietgedaan. Ook scheppen ze water uit de rivier voor als ze weer huiswaarts keren. Water dat eveneens bestemd is voor rituele doeleinden zodra de pelgrimsreis volbracht is.

Inhoud


De Ganges – het Lourdes van de hindoes

Ook geografisch gezien neemt de Ganges een bijzondere plaats in. Deze gigantische en wellicht meest vervuilde rivier ter wereld ontspringt in de Gangotrigletsjer in de Indiase deelstaat Uttarakhand (nabij Tibet), doorklieft India op majestueuze wijze en mondt samen met de Brahmaputra gebroederlijk uit in een onafzienbaar grote delta bij de Golf van Bengalen. De delta neemt vrijwel heel Bangladesh in beslag.

Rishikesh aan de Ganges / Bron: Tusharbohra01, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Rishikesh aan de Ganges / Bron: Tusharbohra01, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
Benares
De Ganges is ruim 2500 kilometer lang. Deze rivier en de stad Varanasi (Benares) met de eeuwenoude oevertrappen (ghats) vormen voor de hindoes een combinatie die zo belangrijk is als Lourdes voor veel rooms-katholieke christenen en Mekka voor de moslims. De stad is een van heiligste plaatsen in het hindoeïsme. Wie hier devoot sterft, mag zich verlost weten van de eeuwigdurende kringloop der wedergeboorten (reïncarnatie).

Ontstaan van de Ganges

De spirituele held Bhagiratha speelt een hoofdrol in een van de meest tot de verbeelding sprekende mythes over het ontstaan van de Ganges. In het epos Ramayana, dat samen met de Mahabharata het hindoeïsme mede vorm heeft gegeven, wordt uitgebreid verteld hoe de heilige Agatya in zijn strijd tegen demonen en duivels alle wereldzeeën zou hebben opgedronken. Toen de aarde als gevolg daarvan verdroogde, en alle levende wezens van dorst dreigden om te komen, moest er snel een oplossing worden gevonden om deze ultieme milieuramp af te wenden.

Kosmische waterval

Koning Bhagiratha zag zich gedwongen om de goden te hulp te roepen. Hij haalde hen over om de hemelse rivier – de Melkweg, die het nachtelijk zwerk doorsnijdt – naar de aarde te leiden en de planeet weer vruchtbaarheid te schenken. Na jarenlange kastijdingen en yogaoefeningen groeide zijn spirituele kracht. Goedkeurend keek Brahma (god van de schepping) toe en vervulde uiteindelijk diens wens. De gigantische kosmische watermassa dreigde de aarde echter te splijten. De goddelijke yogi Shiva, rolmodel van alle asceten, moest ingrijpen om dat te voorkomen.

De Ganges – een hemelse rivier

Koning Bhagiratha wendde zich tot Shiva, die in de Himalaya op een bergtop in diepe meditatie was verzonken, en probeerde bij hem in de gunst te komen. Uiteindelijk zwaar ondervoed verstarde Bhagiratha in de yogahouding vrksasana (boomhouding), waarbij hij urenlang op één been stond, de armen gestrekt boven het hoofd. Nadat de koning tal van andere boetedoeningen had gedaan, liet Shiva zich overtuigen door de intense yogische toewijding van de koning. De goddelijke yogi liep de bergtop af naar het dal en vlocht zijn lange haarlokken torenvormig boven zijn hoofd. Lokken die tot aan de hemel reikten. Langs zijn haarvlechten en de duizelingwekkend hoge hellingen van de Himalaya stroomde het water van de hemelse rivier zachtjes naar beneden en zocht zich een weg over de vlakten van India naar het huidige Bangladesh aan de Golf van Bengalen.

Shiva en Brahma

Tal van reliëfs en andere kunstwerken verhalen over deze redding van de aarde voor totale verdroging. Kunstwerken die bijvoorbeeld ook in het Zuid-Indiase Mahabalipuram te bewonderen zijn. Vele diersoorten, uitgehouwen in een enorm rotsblok, zijn er getuige van hoe de Ganges zich vanuit het heelal naar de aarde stort, terwijl Shiva en Brahma goedkeurend toekijken. Ook is er een reliëf te bewonderen waarop Brahma zich aan de smekende koning Bhagiratha openbaart.

Varanasi bij nacht / Bron: Dan Ruth, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)Varanasi bij nacht / Bron: Dan Ruth, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)

Spirituele bezinning

In India is de kracht van spirituele oefeningen altijd op een voetstuk gezet, mede dankzij deze vertelling uit de Ramayana over het ontstaan van de Ganges. Talrijk zijn de heilige oorden en ashrams (yoga- en meditatiecentra) aan de oevers van de Ganges. Voor veel hindoes is de rivier als zodanig een pelgrimsoord.

Sadhu's en yogi's

In meditatie verzonken sadhu's en yogi's hebben er de wereld verzaakt en wijden zich alleen nog aan spirituele oefeningen voor het welzijn van de mensheid en om te ontkomen aan de eeuwige kringloop der wedergeboorten (reïncarnatie). Geheel in analogie met de handelwijze van koning Bhagiratha, die in vervlogen tijden dankzij spirituele oefeningen de goden voor zich won en aldus de aarde redde.

Varanasi (Benares)

Varanasi is een van de oudste steden aan de oevers van de Ganges. Alle vrome hindoes hebben zich tot doel gesteld om één keer in hun leven dit duizenden jaren oude, heilige oord te bezoeken. Het is niet vreemd dat Varanasi ook wel Kashi wordt genoemd, de 'stad van het licht'. De helderheid en kleurschakeringen waarin Varanasi (Benares) tijdens zonsopkomst en zonsondergang gedompeld is, heeft door de eeuwen heen wereldwijd veel kunstenaars geïnspireerd. Alle straten en steegjes leiden naar de Ganges met aan weerszijden de ghats, eeuwenoude stenen trappen die deel uitmaken van de vroegere maharadjapaleizen.

De ghats

Op de ghats bruist het van activiteit, van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat. Het betreft vooral de rituele baden en alles wat daarmee samenhangt. Alle kasten zijn hier vertegenwoordigd. Bij het nemen van een ritueel bad lijkt het of de verschillen tussen deze culturele en maatschappelijke klassenverdeling er niet toe doen. Hier prediken de Brahmanen (priesterkaste) en mag iedereen lezen in hun heilige geschriften. In de kraampjes is van alles te koop, van voedingsmiddelen tot religieuze iconen en prullaria. De kappers hebben het er druk en de wasmannen (dhobi-wallahs) slaan het wasgoed tegen de stenen traptreden van de ghats.

Yoga en meditatieashrams

Overigens is Rishikesh, eveneens aan de Ganges, vergelijkbaar met Varanasi wat betreft spiritualiteit en yoga. Dat is mede te danken aan de vele meditatieashrams en yogacentra die er gevestigd zijn. Tal van westerse idolen zijn er geweest, onder wie de Beatles en Donovan. In Rishikesh bevindt zich onder andere de hoofdashram van de Divine Life Society, gesticht door Swami Sivananda.

De ghats van Varanasi / Bron: JM Suarez, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)De ghats van Varanasi / Bron: JM Suarez, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)

Ritueel bad in de Ganges

Om de bedevaartstocht naar Benares (Varanasi) te voltooien, moet de pelgrim zich bij vijf ghats ritueel baden. Voordat het zover is, maakt hij een rondgang langs de stadsgrenzen van weleer met de Madhyameshvaratempel als een van de religieuze hoogtepunten. Deze zes dagen durende voettocht begint bij de Manikarnika Ghat en eindigt daar na ongeveer vijftig kilometer. Manikarnika is de crematieghat. Aldaar gecremeerd worden is voor de ziel net zo louterend als een ritueel bad.

Mantra

Uit alle windstreken worden de lijken in ezelkarren, auto's en op bussen gebracht. 'Ram Naam Satya Hai' wordt er door de nabestaanden geroepen terwijl ze de overledenen naar de Manikarnikaghat dragen, wat vrij vertaald wil zeggen: 'De naam van Ram (God) is waarheid'. Deze mantra werd overigens vaak gebruikt door Mahatma Ghandi. De Ganges, in combinatie met Varanasi (Benares), is een zeer krachtig symbool in het hindoeïsme. Onder andere met behulp van spirituele oefeningen, zoals het zingen van mantra's, wordt iedere pelgrim – ongeacht van welke kaste – in de gelegenheid gesteld om het gedurende vele levens gecumuleerde slechte karma weg te wassen door zich onder te dompelen in de heilige Ganges.

Lees verder

© 2015 - 2024 Orion, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Varanasi: een van de heiligste steden ter wereldVaranasi: een van de heiligste steden ter wereldBreng je een bezoek aan India en heb je interesse in het hindoeïsme, dan moet je absoluut een bezoek brengen aan de stad…
Amsterdam heeft haar Coffeeshops en India haar BhangshopsJaarlijks bezoeken veel toeristen massaal landen in Zuidoost Azië. Diverse redenen liggen hieraan ten grondslag. Het mer…
Het hindoeïsme, een wereldgodsdienstHet hindoeïsme, een wereldgodsdienstHet hindoeïsme is een van de grootste godsdiensten ter wereld. In Nederland zijn ook veel hindoes. Wat geloven hindoes e…
Goden in het HindoeïsmeGoden in het HindoeïsmeHindoes zitten over de gehele wereld, maar de meeste hindoes vinden we terug in India. Het enige land waar de meerderhei…

Yogahoudingen – paripurna navasana (voltooide boothouding)Yogahoudingen – paripurna navasana (voltooide boothouding)Deze yogahouding doet denken aan een boot met roeiriemen. Het is een makkelijke, maar ook bijzondere asana. De buikspier…
Yogahoudingen – viparita karani (halve kaarshouding)Yogahoudingen – viparita karani (halve kaarshouding)Viparita karani wordt in de yogawereld geroemd als de verjongingshouding bij uitstek. Zelfs de Gheranda-samhita, een kla…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Yolanda, Pixabay
  • 'Unforgettable places to see', Steve Davey, BBC Worldwide Ltd.
  • 'Die grossen Ratsel unserer Welt, Symbole des Ostens', Media Verlag, GmbH
  • 'Yoga', Sophy Hoare, Macdonald Educational Ltd.
  • Afbeelding bron 1: Tusharbohra01, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
  • Afbeelding bron 2: Dan Ruth, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
  • Afbeelding bron 3: JM Suarez, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
Orion (616 artikelen)
Laatste update: 30-05-2022
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Spiritueel
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.