Kleine witte wormpjes in ontlasting: oorzaak en behandeling

Kleine witte wormpjes in ontlasting, wat kun je eraan doen? Als je in ontlasting kleine, bewegende witte wormpjes ziet, zal je in eerste instantie met afschuw reageren. Toch draagt wereldwijd naar schatting 30 procent van de kinderen aarsmaden bij zich, meestal zonder klachten. Aarsmaden zijn te herkennen als dunne witte of bleekgele bewegende wormpjes van ongeveer 2 tot 13 mm lang. Aarsmaden komen vooral veel voor bij schoolkinderen. Soms veroorzaakt een besmetting met aarsmaden (peri)anale of vaginale jeuk, maar in het algemeen geen buikpijn. Wat kun je doen als je witte wormpjes aantreft in de poep van je kind of in je eigen ontlasting?

• Kleine witte wormpjes in ontlasting
• Parasieten
• Aarsmade
• Levenscyclus aarsmade
• Risicogroepen
• Symptomen van een worminfectie bij kind of volwassene
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van aarsmaden
• Medicatie
• Hygiënische maatregelen
• Complicaties
• Preventie van kleine witte wormpjes
• Prognose

Kleine witte wormpjes in ontlasting

Parasieten

Wormen in het lichaam zijn parasieten, dat wil zeggen dat ze alleen in leven kunnen blijven in een gastheer: dier of mens. Er bestaan vele soorten wormen, maar aarsmaden komen in Nederland het meeste voor. Je kunt hiermee besmet raken als je ongemerkt wormpjes of de eieren ervan inslikt. De Latijnse naam voor aarsmade is Enterobius vermicularis en een besmetting met deze lastpak wordt enterobiasis genoemd.

Aarsmade

De aarsmade is een klein wormpje, bij wie het mannetje 2 tot 5 mm lang is en een diameter heeft van 0,1 tot 0,2 mm. Het vrouwtje daarentegen is forser uitgevallen en heeft een lengte van 8 tot 13 mm en een diameter tot 0,5 mm. Het zijn dunne witte of bleekgele bewegende wormpjes. Aarsmaden zijn niet gevaarlijk, maar kunnen wel lastig zijn vanwege de jeukklachten die het veroorzaakt rond de anus en bilspleet. Aarsmaden kunnen alleen in de mens overleven. Dus huisdieren kunnen de besmetting niet overdragen.

Levenscyclus aarsmade

De parasitaire cyclus van de aarsmade verloopt als volgt. De volwassen vrouwtjes verlaten (vooral) 's nachts de dikke darm; ze kruipen naar buiten en migreren naar het gebied van de anus. Nadat ze gepaard hebben, kan een vrouwelijke worm ruim 10.000 eitjes bevatten. Rond de anus en het perineum (dat is het gebied tussen de anus en bij vrouwen de vulva/vagina en bij mannen de balzak of scrotum) leggen de vrouwtjes een groot aantal kleverige eitjes. Het geïnfecteerde kind gaat (al dan niet in zijn of haar slaap) krabben, waarbij de eitjes aan de vingers en onder de nagels kleven. Vervolgens kunnen deze eitjes overal aan blijven plakken: beddengoed, kleding, meubilair, deurknoppen, wc-brillen, vloeren, kranen, speelgoed, aan andere mensen, enzovoort. Van daaruit worden eigen vingers of andermans vingers besmet. Via de vingers en daarna via de mond vindt infectie plaats. Zo kunnen andere kinderen (bijvoorbeeld broertjes of zusjes, vriendjes of klasgenootjes) wormeitjes binnenkrijgen. Het reeds geïnfecteerde kind kan opnieuw eitjes inslikken en zichzelf zo weer besmetten. Indien er géén herbesmetting optreedt, verdwijnt de besmetting spontaan binnen ongeveer 4 tot 6 weken. In de praktijk zie je dat er vaak herhaaldelijk herinfectie plaatsvindt.

Risicogroepen

Infecties met aarsmaden komen voor bij mensen van alle leeftijden en bij zowel mannen als vrouwen. Omdat eieren van de aarsmade microscopisch klein zijn, is het onmogelijk om geïnfecteerde personen of gebieden te vermijden. Hoewel iedereen getroffen kan worden door een infectie met aarsmaden, zijn de volgende groepen vatbaarder:

• Kinderen die naar de kinderopvang, de kleuterschool of de basisschool gaan;
• Ouders, familieleden of verzorgers van geïnfecteerde kinderen en volwassenen;
• Personen die in instellingen of andere drukke accommodaties wonen;
• Kinderen of volwassenen die niet regelmatig en zorgvuldig hun handen wassen voor het eten;
• Kinderen die de gewoonte hebben om op hun duimen te zuigen.

Symptomen van een worminfectie bij kind of volwassene

Sommige personen met een worminfectie ervaren geen symptomen. In de ontlasting kun je echter kleine, bewegende witte of witgele aarsmaden zien. Je kan last hebben van frequente en sterke jeuk rond de anus. Kinderen kunnen klagen over jeuk bij hun poepgaatje, vooral 's nachts en 's ochtends. Als gevolg van de jeuk kan de nachtrust verstoord worden, wat leidt tot slaapgebrek. Je kan last krijgen van pijn, huiduitslag of andere huidirritatie rond de anus In het algemeen gaat een infectie met aarsmaden niet gepaard met buikpijn, hooguit wat vage of lichte buikpijn en misselijkheid.

Onderzoek en diagnose

Een plakbandtest is de meest betrouwbare methode voor het diagnosticeren van een aarsmade-infectie. De eitjes van de aarsmade kunnen worden aangetoond door 's ochtends vóór het douchen een stuk plakband een paar keer op de perianale huid te plakken, dus op en rond de anus. Omdat aarsmaden vaak de anus verlaten terwijl de geïnfecteerde persoon slaapt, moet je 's ochtends bij het ontwaken een plakbandtest uitvoeren. Als er eieren aanwezig zijn, blijven ze aan het plakband plakken. Breng de plakband naar je arts, die het op een objectglas kan plaatsen en onder een microscoop kan bekijken om te zien of het eitjes bevat.

Behandeling van aarsmaden

Als het kind (of de volwassene) zichzelf niet opnieuw besmet, verdwijnen de wormpjes spontaan binnen vier tot zes weken. Daarbij is het verstandig om hygiënische maatregelen te nemen (zie onder). Als er geen klachten zijn, kan de huisarts een afwachtende beleid voorstellen.

Medicatie

Indien medicamenteuze behandeling nodig is, is mebendazol het middel van eerst keus. Dit middel is vrij verkrijgbaar bij apotheek en drogist. Voor volwassenen en kinderen vanaf 2 jaar is de dosering: 1 tablet innemen en na 2 weken nog 1 tablet. Bijwerkingen komen weinig voor en zijn relatief mild: buikpijn, misselijkheid, diarree, hoofdpijn en duizeligheid. Mebendazol is niet geregistreerd bij kinderen jonger dan 2 jaar en tijdens zwangerschap dient het middel alleen op zeer stringente indicatie worden voorgeschreven (en alleen in overleg met de huisarts), aangezien teratogeniteit niet uitgesloten is. Teratogeen wil zeggen het vermogen tot beschadiging of misvorming van de ongeboren vrucht tijdens de zwangerschap. Als in een gezin twee of meer gezinsleden aarsmaden hebben, is het aan te raden het gehele gezin te behandelen. Neem ook bij medicamenteuze behandeling hygiënische maatregelen.

Hygiënische maatregelen

Hygiënische maatregelen bestaan uit:

• Maak handen, nagels en billen regelmatig schoon.
• Voor het eten de handen wassen en na de toiletgang handen wassen.
• Knip de nagels kort, zodat onder de nagels geen eitjes terecht kunnen komen.
• Doe het kind zowel overdag als 's nachts een strakke onderbroek aan en smeer de bilnaad in met een watervrije zalf tegen de jeuk. Gebruik hiervoor cetomacrogozalf of vaseline, beide verzachtend en beschermend.
• Trek dagelijks schoon ondergoed aan.
• Neem 's ochtends na het slapen voorzichtig het beddengoed en nachtkleding op en sla het buiten uit. Was zowel beddengoed, nachtkleding als ondergoed op ten minsten 60 graden Celsius.
• De eitjes van aarsmaden blijven overal plakken. Het is daarom aan te raden de leefomgeving schoon te houden. Denk aan kleding, handdoeken, bank, bed, speelgoed, deurknoppen en de wc-bril.

Complicaties

De meeste mensen ervaren geen ernstige complicaties als gevolg van een aarsmade-infectie. Als de besmetting onbehandeld blijft, kan een infectie soms een urineweginfectie bij vrouwen veroorzaken. Aarsmaden kunnen ook van de anus in de vagina reizen, wat de baarmoeder, eileiders en andere bekkenorganen beïnvloedt. Vaginitis, endometritis (ontsteking van het baarmoederslijmvlies) of andere infecties, kunnen het gevolg zijn. De aanwezigheid van een aanzienlijk aantal aarsmaden kan buikpijn veroorzaken. Aanzienlijke hoeveelheden aarsmaden kunnen je lichaam beroven van essentiële voedingsstoffen, wat kan leiden tot gewichtsverlies.

Preventie van kleine witte wormpjes

De beste manier om infecties en herinfecties met aarsmaden te voorkomen, is door bovenvermelde hygiënemaatregelen in acht te nemen en huisgenoten, vooral kinderen, aan te moedigen hetzelfde te doen. Een infectie met aarsmaden kan je voorkomen door de volgende maatregelen in acht te nemen:

• Was je handen met warm water en zeep na gebruik van het toilet. Wees vooral voorzichtig nadat je hebt gepoept of luiers hebt verschoond. Doe hetzelfde voordat je gaat eten of eten klaarmaakt.
• Houd je vingernagels kort en schoon.
• Ontmoedig gewoonten zoals nagelbijten of krabben waardoor eitjes zich kunnen verspreiden.
• Douche dagelijks zodra je opstaat om eitjes te verwijderen die' s nachts zijn afgezet.
• Trek dagelijks schoon ondergoed en kleding aan.
• Was kleding op 60 graden in de wasmachine, gevolgd door een warme droger, om beddengoed, kleding en handdoeken te wassen die mogelijk eitjes bevatten.
• Houd kamers overdag goed verlicht omdat de eitjes gevoelig zijn voor zonlicht.

Prognose

Het is mogelijk om een infectie met aarsmaden met medicatie en het aanbevolen reinigingsregime uit te roeien. Omdat eitjes van de aarsmade echter onzichtbaar zijn voor het blote oog en zeer besmettelijk zijn, kan herinfectie gemakkelijk plaatsvinden. Een persoon kan zichzelf herinfecteren of opnieuw geïnfecteerd raken door eieren van een andere persoon. Als je terugkerende infecties ervaart nadat je je hele gezin en huis onder handen hebt genomen, kunnen personen en locaties buiten je huishouden de primaire bron van de infectie zijn.

Lees verder

• Aarsmaden: klein witte wormpjes rond aars of anus
• Wormen bij mensen: oorzaken wormen in darmen en ontlasting
• Anus: anusaandoeningen of anale klachten met jeuk en pijn
• Jeukende anus na ontlasting, met bloed of wormen
• Witte stukjes in ontlasting: pitjes, stipjes en spikkeltjes