Zwanger en zalm

Zalm is een heel veelzijdige vissoort. Naast bakken, stomen en grillen van een stuk verse zalm, wordt zalm ook vaak koud of warm gerookt. Daarnaast wordt het rauw verwerkt in sushi, sashimi of zalmtartaar. Deze veelzijdigheid maakt zalm dan ook erg populair in Nederland. Het eten van zalm kan echter in sommige gevallen ook gevaren met zich meebrengen. Dit geldt met name voor zwangere vrouwen, die vooral met het eten van gerookte zalm moeten oppassen. Gerookte zalm is namelijk vaak besmet met Listeria. Maar hoe zit het met andere bereidingen van zalm? Welke soorten zijn wel veilig en welke soorten zijn niet veilig om te eten tijdens de zwangerschap?

Zalm

Zalm is bij veel mensen een geliefde vissoort. Het is dan ook niet gek dat verse zalm in 2018 in Nederland op nummer 4 in de top 5 van meest verkochte vissoorten staat. Koud gerookte zalm is in datzelfde jaar de nummer een van meest verkochte vis in Nederland. Daar waar wilde zalm twee eeuwen geleden veel in Nederland voorkwam, is de vis in 2018 door vervuiling van bodem en wateren, bijna verdwenen uit de Europese wateren. Zo'n 93% van de zalm die anno 2018 gegeten wordt is dan ook gekweekte zalm. De Europese zalm wordt gekweekt in Noorwegen, Schotland, Ierland, Faeröereilanden, Frankrijk en in Zuid-Chili. In Nederland wordt de meeste gekweekte zalm uit Noorwegen gehaald. Omdat de gekweekte zalmen voornamelijk gevoerd worden met visolie en vismeel, is er voor de kweek van een kilo zalm meerdere kilo's vis nodig. Dit maakt de zalmkweek minder duurzaam.

Zalmsoorten

Er bestaan vele verschillende soorten zalm. De familie van de zalm telt wel 214 verschillende soorten. In Europa komt de Atlantische of de Europese zalm voor. Deze is roze van kleur en heeft een vaste structuur. Naast de Europese zalm zijn er nog vijf andere soorten zalmen die van belang zijn voor consumptie, namelijk de Chinook of koningszalm, de rode zalm of Sokeye, de zilveren zalm of Coho, de roze zalm en de Zalm Keta, ook wel Hondzalm genoemd. De smaak van de verschillende zalmsoorten verschilt. De roze zalm, welke het meest voorkomt in het wild, wordt het minst gewaardeerd. De Atlantische zalm wordt het meest gewaardeerd. De Atlantische zalm wordt dan ook veel gekweekt. Gekweekte zalmen hebben wel een wat andere smaak en voedingswaarde dan de wilde variant. Gekweekte zalm is ook vetter dan wilde zalm.

Zalmbereidingen

Zalm kan op verschillende manieren bereid worden. De meest populaire bereiding is het koud roken. Koud gerookte zalm is dan ook de meest verkochte vis in Nederland. Naast koud gerookte zalm, is zalm ook warm gerookt, ingeblikt, ingevroren, vers en gemarineerd verkrijgbaar. Verse zalm kan gebakken of gestoomd worden, maar het wordt ook wel rauw gegeten in bijvoorbeeld sushi en sashimi. Gemarineerde zalm, zoals de Scandinavische gravad lax die wordt gemarineerd in zout, suiker en kruiden, wordt vaak rauw gegeten. Doordat de marinade vocht onttrekt uit de zalm is deze langer houdbaar dan verse zalm.

Gezondheid

Zalm is een voedzaam product en bevat voedingsstoffen die niet in veel andere producten voorkomen. Daarom wordt er aangeraden om een tot twee keer in de week vis te eten, waarvan een keer vette vis zoals zalm. Ook voor zwangere vrouwen biedt het eten van zalm voordelen voor de gezondheid.

Essentiële vetzuren

Zalm is rijk essentiële omega-3-vetzuren, die een gunstige invloed hebben op de gezondheid van hart en bloedvaten en het zenuwstelsel. Deze vetzuren kan het lichaam niet zelf kan aanmaken. Zalm bevat ongeveer 1,5 gram omega-3-vetzuren per 100 gram vis. Dat betekent dat je maar 100 gram zalm per week hoeft te eten om de aanbevolen hoeveelheid omega-3-vetzuren binnen te krijgen. Het eten van voldoende essentiële omega-3-vetzuren tijdens de zwangerschap is goed voor de ontwikkeling van de hersenen van de baby.

Vitamine en mineralen

Zalm is rijk aan de waardevolle vitamine B6, B12 en D en het is tevens een goede bron van vitamine E. Vitamine D is tijdens de zwangerschap van belang voor de opbouw van botten en het gebit van de baby. Voor zwangere vrouwen is de aanbevolen hoeveelheid vitamine D dan ook verdubbeld. Vitamine B12 zorgt voor de aanmaak van rode bloedcellen en is van belang bij een goede werking van het zenuwstelsel. De behoefte van vitamine B12 is tijdens de zwangerschap ook verhoogd. Naast deze vitamine bevat zalm de mineralen jodium, kalium, fosfor en selenium. Selenium is belangrijk bij de ontwikkeling van het zenuwstelsel van de baby. Jodium is nodig voor een goedwerkende schildklier.

Verontreiniging

Door vervuiling van zeewater met onder andere landbouwgif, zware metalen en afvalstoffen, wordt zalm verontreinigd met contaminanten als polychloorbifenylen (PCB 's), dioxines, pesticiden en zware metalen. Blootstelling aan te veel PCB's en dioxines tijdens de zwangerschap kan een lager geboortegewicht tot gevolg hebben. Er zijn maximumwaarden vastgesteld voor de vervuiling van zalm met PCB's en dioxines. Blootstelling aan zware metalen kunnen ook schadelijke gevolgen hebben tijdens de zwangerschap. Vooral kwik is gevaarlijk en een te hoge concentratie kan bij de ongeboren baby lijden tot ernstige aangeboren afwijkingen. Om niet te veel contaminanten binnen te krijgen wordt aanbevolen om tijdens de zwangerschap niet meer dan een tot twee keer in de week vette vis te eten.

Listeria in zalm

Op zalm kunnen schadelijke bacteriën voorkomen. Met name Listeria is een bacterie die ernstige complicaties kan bezorgen bij zwangere vrouwen. Listeria kan namelijk de ongeboren baby infecteren wat kan lijden tot een miskraam of aangeboren afwijkingen.
Het voordeel is dat verse zalm kan maar kort bewaard kan worden. Zalm bederft namelijk snel waardoor de vis al snel niet meer lekker ruikt en smaakt. Omdat zalm zo snel bederft, krijgt Listeria geen kans om op verse zalm uit te groeien tot gevaarlijke hoeveelheden. Voor koud gerookte zalm geldt dit helaas niet. Aan koud gerookte zalm is namelijk nauwelijks te merken dat de vis bedorven is. Daarnaast is koud gerookte zalm, die vacuüm verpakt is, een hele tijd houdbaar in de koeling. Listeria heeft in dit geval dus wel voldoende kans om uit te groeien tot gevaarlijke hoeveelheden. In het verleden zijn er dan ook al veel incidenten geweest met Listeria op koud gerookte zalm. Ook voor gemarineerde zalm, als gravad lax, geldt dat de zalm langer bewaard kan worden terwijl bederf door de sterke marinade minder snel opgemerkt wordt. Gravad lax is voor zwangere vrouwen daarom ook een risicoproduct. Listeria wordt onschadelijk gemaakt als het product goed verhit wordt.

Parasieten in zalm

Wilde zalm kan de haringworm Anisakis bevatten, een gevaarlijke parasiet die kan zorgen voor darmontstekingen. De parasiet wordt onschadelijk gemaakt door de vis goed te verhitten of door de vis 24 uur lang bij een temperatuur van -20°C in te vriezen. Zalm die rauw verkocht wordt moet dan ook door de vissers minimaal 24 uur zijn ingevroren om de veiligheid te garanderen.

Zalm tijdens de zwangerschap

Als zalm vers gegeten wordt, vormt dit geen risico voor zwangere vrouwen. Verse zalm is te herkennen aan een strakke, glanzende huid en heldere bolle ogen. Verse zalmmoten moeten ook glanzend zijn, zonder bruine of uitgedroogde randen. Daarnaast mag de zalm niet sterk ruiken. Als je twijfels hebt aan de versheid van de zalm, kun je deze beter niet rauw eten. Gerookte zalm is voor zwangere vrouwen gevaarlijk als deze koud gerookt en vacuüm verpakt is. Deze gerookte zalm wordt namelijk lang bewaard in de koeling en het risico op besmetting met Listeria is groot. Warm gerookte zalm wordt verhit, waardoor Listeria gedood wordt. Warm gerookte zalm kan daardoor wel gegeten worden, mits deze niet te lang bewaard wordt. Ook zalm uit blik is veilig om te eten tijdens de zwangerschap. In de onderstaande tabel wordt samengevat welke zalm wel en niet gegeten kan worden tijdens de zwangerschap.

Zalm die wel en niet gegeten kan worden tijdens de zwangerschap

Lees verder

• Zwanger en sushi
• Zwanger en vis eten
• Zwanger en visolie
• Zwanger en makreel
• Zwanger en paling