Verstopping: wat kun je er zelf aan doen?

De een heeft dagelijks een stoelgang en de ander hoeft misschien maar eenmaal in de drie dagen. Het is niet verontrustend als je enkele dagen geen ontlasting hebt. Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals een ander voedselpatroon of ander een ander ritme hebben. Op het moment dat je last krijgt van buikpijn, een pijnlijke stoelgang of een opgeblazen gevoel, dan wordt het tijd om er iets aan te doen. Wat kun je zelf doen om verstopping weer op gang te krijgen?

Wanneer is er sprake van verstopping?

Elk mens heeft een eigen ritme om naar het toilet te gaan voor de grote boodschap. Er zijn mensen die meerdere malen op een dag moeten, maar anderen hoeven misschien maar één keer in de drie dagen. Dit kan normaal zijn. Het is een misverstand te denken dat je elke dag stoelgang moet hebben. Als je last krijgt van een opgeblazen gevoel, buikpijn of een moeizame en pijnlijke stoelgang, kan er sprake zijn van een verstopping (obstipatie) en dan moeten er maatregelen worden getroffen.

Oorzaken obstipatie

Een verandering van voedselpatroon, een vakantie waardoor er een ander ritme is of een ziekte waarbij je bedrust moet nemen, kunnen oorzaken zijn van verstopping. Als dit langdurig aanhoudt, dan kan het een probleem vormen. Verstopping hangt vaak samen met een verkeerd leefpatroon waarbij er sprake is van: te lang ophouden, te weinig lichaamsbeweging, onvoldoende drinken van vocht en te weinig vezels in de voeding. Als je de stoelgang uitstelt omdat je weet dat het pijn zal doen, door bijvoorbeeld aambeien, dan wordt het probleem alleen maar erger.

Risicogroepen

Vooral oudere mensen in verzorgingshuizen hebben nogal last van verstopping. De grootste oorzaak is een combinatie van onvoldoende vochtinname, te weinig vezels in de voeding en te weinig beweging. Een chronische verstopping kan ook een gevolg zijn van een ziekte zoals: suikerziekte, een schildklieraandoening, een darmvernauwing en darmkanker. Mensen die depressief zijn lopen ook meer risico, omdat de stoelgang wordt geremd door de medicijnen die daarbij worden gebruikt. Daarnaast kunnen andere medicijnen zoals ijzertabletten, morfine, bepaalde bloeddrukverlagende tabletten, codeïne (middel tegen hoest en pijn) verstopping als bijwerking hebben. Mensen die veel laxeermiddelen gebruiken, kunnen uiteindelijk ook last krijgen van een verstopping.

Verstopping bij zwangere vrouwen

Zwangere vrouwen kunnen ook last krijgen van verstopping. Dit wordt veroorzaakt door de baarmoeder die groter wordt en de darmen in verdrukking brengt. Dit is niet te voorkomen. Als de zwangere vrouw staaltabletten moet slikken, is de kans groter op een verstopping omdat dit een van de bijwerkingen is van dit middel. Verstopping kan ook al heel vroeg in de zwangerschap optreden door het zwangerschapshormoon progesteron.

Vezels

Als je vezelrijk voedsel eet, worden de darmen geprikkeld en dit zal de stoelgang bevorderen. Daarom kun je beter roggebrood en bruinbrood eten in plaats van wit brood. Wit brood bevat veel minder vezels. Ook grove graanproducten zoals havermout, muesli en zemelen zijn vezelrijk. Daarnaast zijn zilvervliesrijst, volkorenpastaproducten en peulvruchten zoals witte bonen, bruine bonen en kapucijnen ook vezelrijk. Eet bij voorkeur verse groenten en fruit en eventueel gedroogde en gekweekte zuidvruchten zoals abrikozen, dadels, pruimen en vijgen. Zorg dat je tegelijk met deze vezels voldoende vocht drinkt. Hierdoor zwellen de vezels op en maken ze de ontlasting zacht.

Wat je zelf kunt doen

Naast een vezelrijk dieet en 1,5 tot 2 liter vocht per dag drinken, kun je nog meer doen om de stoelgang te verbeteren. Probeer regelmatig te eten en kauw het voedsel goed voordat je het doorslikt. Op het moment dat je aandrang voelt, kun je beter ook zo snel mogelijk gaan. Het ophouden van ontlasting zorgt ervoor dat het indikt, waardoor het moeizamer eruit kan komen. Verder draagt voldoende lichaamsbeweging bij aan een goede stoelgang. De spijsvertering is een onbewust proces, dat vanzelf doorgaat. Mochten aanpassingen van de voeding een leefstijl niet helpen, kun je nog extra zuidvruchten en zemelen toevoegen aan je voeding. Zorg dat je goed drinkt als je zemelen gebruikt, omdat zemelen vocht opnemen. Daardoor kan te weinig drinken juist leiden tot een verstopping.

Middelen om te gebruiken

Als eerder genoemde maatregelen niet helpen, kun je laxeermiddelen proberen. Als je dit langdurig gebruikt, kan dit de darmen lui maken waardoor je juist een verstopping krijgt als je er weer mee stopt. Het advies is daarom ook om een laxeermiddel zonder het advies van een dokter nooit langer dan een paar dagen tot maximaal een week te gebruiken.

Bisacodyl

Als je slechts kortdurend last hebt van obstipatie, kun je voor een periode van maximaal 3 dagen bisacodyl gebruiken. Dit prikkelt de darmen en werkt binnen 6 tot 12 uur. Een bijwerking kan zijn dat je last krijgt van buikpijn of buikkrampen. Dit middel geeft bij langdurig gebruik de meeste kans op gewenning van de darm, waardoor de darmen lui worden.

Lactulose

Als je chronisch last van verstopping hebt, is lactulose de eerste keus. Het geeft ook een prikkelend effect op de darmen. Dokters schrijven dit ook regelmatig voor. Dit middel houdt water vast in de darm, waardoor de darminhoud zachter en dunner wordt. Het is ook een geschikt middel voor als je een pijnlijke ontlasting hebt of bij verstopping tijdens zwangerschap. Kinderen mogen alleen laxeermiddelen gebruiken in overleg met de arts. Lactulose heeft bij kinderen vaak de voorkeur. Lactulose kan vooral in het begin van gebruik buikpijn en een opgeblazen gevoel geven.

Magnesiumoxide en macrogol

Als lactulose niet het gewenste resultaat geeft, kan magnesiumoxide of macrogol een alternatief zijn. Dit kan langdurig gebruikt worden. Het vormen zogenaamde volumevergroters. Het gaat om gezuiverde zemelen, psylliumzaad en sterculiagom. Na dit enkele dagen te hebben gebruikt, zal er resultaat te merken zijn. Vezelrijke voeding met extra gewone zemelen is mogelijk even effectief en een stuk goedkoper.

Klysma

Soms is er bij verstopping sprake van een harde prop in het laatste stuk van de darm (het rectum). Dan kan er met behulp van een klysma worden verlost van deze prop. Hierbij wordt een vloeibaar laxeermiddel met een plastic tuit via de anus in de endeldarm gespoten. Binnen een half uur kun je dan verlost zijn van de harde prop.

Prikkelende stoffen

Middelen die anthrachinonverbindingen bevatten, prikkelen net zoals bisacodyl de darmen. Deze stoffen zijn afkomstig van senna, vuilboombast, cascare, Chinese rabarberwortel en aloë-vera. Deze stoffen kunnen buikkrampen veroorzaken en gewenning, waardoor de darmen aan de prikkel gewend raken en zelf zullen ophouden met samentrekken.

Kruidenthee

Er worden vele kruidenmiddelen zoals kruidenthee aanbevolen die een laxerende werking hebben. Vaak bevatten deze producten senna, aloë-vera, rhamnus, of rheum die de darmen prikkelen. Deze prikkelende stoffen kunnen ervoor zorgen dat de darmen niet meer uit zichzelf samentrekken.

Wanneer naar de huisarts?

Als je vezelrijk eet, voldoende vocht inneemt en daarnaast voldoende beweegt moet je na enkele weken verbetering merken. Mocht de stoelgang nog niet goed zijn, kun je een huisarts raadplegen. Ook als je langere tijd last hebt van afwisselend diarree en verstopping, als er bloed of slijm bij de ontlasting hebt zitten of een kleurloze ontlasting hebt, en als je behalve verstopping ook langere tijd een verminderde eetlust hebt, kun je beter naar de dokter gaan. Ook kortdurend gebruik van zelfzorgmiddelen zonder succes is een goede reden om naar je huisarts te gaan.

Lees verder

• Darmparasiet: Blastocystis hominis
• Diverticulitis: een ontsteking in de darmen
• Het Kortedarmsyndroom (Short Bowel Syndroom)
• Voedingsadvies bij diarree
• Verslaafd aan laxeermiddelen: wat te doen?