Endocarditis: symptomen, oorzaak, behandeling & complicaties

Endocarditis duidt op een infectie die sommige delen van het endocard, de binnenbekleding van het hart, aantast. Vaak zijn ook één of meer hartkleppen, die deel uitmaken van het endocard, getroffen. Endocarditis is een ernstige en levensbedreigende infectie, die vaker bij mannen als bij vrouwen voorkomt. Enkele symptomen die kunnen optreden bij endocarditis zijn pijnlijke gewrichten, vermoeidheid, koorts, zweten en rillingen. Het gaat hierbij vooral om algemene symptomen, die bij veel verschillende ziekten en aandoeningen voorkomen. Er zijn géén verschijnselen die specifiek wijzen op bacteriële endocarditis. De behandeling bij endocarditis bestaat uit het toedienen van hoge doses antibiotica. Soms is een operatieve ingreep nodig.

• Wat is endocarditis?
• Een onzichtbare vijand
• Definitie
• Bacteriën en schimmels
• Endocarditis is ongebruikelijk bij mensen met een gezond hart
• Behandeling
• Epidemiologie van endocarditis: een zeldzame maar ernstige aandoening
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van endocarditis
• Oorzaak van endocarditis
• Hoe komen bacteriën in de bloedbaan?
• Waarom zijn sommige harten kwetsbaarder?
• De rol van bacteriën en andere micro-organismen
• Andere factoren die bijdragen aan endocarditis
• Een samenspel van factoren
• Risicofactoren voor endocarditis
• Risicogroepen voor endocarditis
• Symptomen van endocarditis
• Alarmsymptomen van endocarditis: wat je moet weten
• Onverklaarbare koorts: een sluimerend vuur
• Vermoeidheid die je nekt
• Hartgeruis of onregelmatige hartslag
• Onverklaarbaar gewichtsverlies
• Pijnlijke gewrichten en spieren
• Kleine huidbloedingen en vreemde vlekken
• Kortademigheid en zwelling
• Vreemde bloedingen of blauwe plekken
• Neurologische symptomen
• Een casus ter illustratie
• Wat moet je doen bij deze symptomen?
• Onderzoek en diagnose
• Diagnostisch onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van endocarditis
• Antibiotica: de frontlinie van de behandeling
• Antischimmelbehandeling: als de boosdoener een schimmel is
• Chirurgie: een noodzakelijke stap bij complicaties
• Ondersteunende zorg: het lichaam ondersteunen tijdens herstel
• Preventieve zorg: endocarditis voorkomen bij risicopatiënten
• Revalidatie: terug naar een gezond leven
• Zelfzorg en parktische tips bij endocarditis
• Regelmatige controle door een cardioloog
• Strikte inname van voorgeschreven antibiotica
• Goede mondhygiëne onderhouden
• Wonden snel en grondig schoonmaken
• Vermijd piercings en tatoeages tijdens de behandeling
• Voorkom overmatige lichamelijke inspanning
• Wees alert op koorts en vermoeidheid
• Vermijd roken en alcoholgebruik
• Informeer zorgverleners altijd over de aandoening
• Eet een voedzaam en gevarieerd dieet
• Zorg voor een schoon en hygiënisch leefmilieu
• Houd regelmatig contact met je huisarts
• Prognose en herstel
• Complicaties van endocarditis: meer dan een hartkwestie
• Hartfalen: als je motor hapert
• Embolieën: rondvliegende problemen
• Abcessen: kleine tijdbommen
• Hartklep vernietiging: als de schade permanent wordt
• Sepsis: het hele systeem ligt plat
• Nierschade: filtering in de problemen
• Neurologische schade: als je hersenen meedoen
• Skeletinfecties: botten onder vuur
• Herhaling van de infectie: de vicieuze cirkel
• Een casus om het te illustreren
• Preventieve maatregelen
• Gebitsverzorging
• Endocarditis profylaxe
• Casus: Endocarditis

Wat is endocarditis?

Een onzichtbare vijand

Thomas, een fanatieke fietser van 36, voelde zich al weken vermoeid en kreeg last van onverklaarbare koorts. "Gewoon een griepje," dacht hij, terwijl hij zijn trainingsschema bleef volgen. Maar toen hij pijn op zijn borst kreeg en zijn hartslag onregelmatig werd, bracht zijn vriendin hem naar de spoedeisende hulp. Daar bleek het ernstiger dan gedacht: endocarditis, een bacteriële infectie van de hartkleppen. Dankzij een intensieve antibioticakuur en weken rust herstelde hij volledig. Thomas realiseerde zich daarna dat zelfs een kleine infectie grote gevolgen kan hebben als je lichaam waarschuwingssignalen negeert.

Definitie

Endocarditis is een infectie van de binnenbekleding van het hart, het endocard, en meestal ook van de hartkleppen. Normaal gesproken is de binnenwand van het hart glad en bacteriën krijgen daardoor geen kans krijgen om zich te hechten. Het oppervlak van een hartklep kan als gevolg van een klepgebrek echter ruw worden, waardoor bacteriën die de bloedsomloop zijn binnengedrongen hun kans schoon zien om zich aan het ruwe oppervlak te hechten. Dit kan een infectie tot gevolg hebben die zich kan uitbreiden naar de binnenbekleding rond de hartklep. De hartklep en het omringende weefsel kunnen bij een voortschrijdende infectie onherstelbaar beschadigd raken. Dit kan leiden tot levensbedreigende complicaties.

Bacteriën en schimmels

Bacteriën (of soms ook schimmels) kunnen via wondjes in de huid, de darmen of het tandvlees in de bloedsomloop terechtkomen. Gewoonlijk zal het afweersysteem van een gezond persoon deze indringers elimineren, maar bij een verminderd afweersysteem hebben ziekteverwekkers meer kans om te overleven.

Endocarditis is ongebruikelijk bij mensen met een gezond hart

Endocarditis komt niet vaak voor bij mensen met een gezond hart. Mensen met beschadigd hartkleppen, kunstmatige hartkleppen of andere hartafwijkingen, lopen het grootste risico op endocarditis.

Behandeling

De behandeling bij endocarditis bestaat uit hoge doses antibiotica die je gedurende ten minste twee en vaak zelfs zes weken via een infuus krijgt toegediend. Gedurende die tijd blijf je opgenomen in het ziekenhuis. Een spoedoperatie kan nodig zijn in geval van complicaties door een zieke hartklep en als de antibiotica niet helpt is een zware hartklepoperatie nodig, waarbij de chirurg de zieke hartklep herstelt of vervangt en plaatsen behandelt waar zich veel bacteriën ophouden.

Epidemiologie van endocarditis: een zeldzame maar ernstige aandoening

Endocarditis, een ontsteking van de binnenbekleding van het hart (endocard) en vaak van de hartkleppen, is een complexe aandoening die wordt beïnvloed door verschillende demografische, geografische en medische factoren. Hoewel het relatief zeldzaam is, kan de aandoening levensbedreigend zijn. Hieronder volgt een uitgebreide verkenning van de epidemiologie van endocarditis, met aandacht voor verschillen tussen geslachten, leeftijden, klimaatzones en regio's.

Geslachtsverschillen: mannen versus vrouwen
Endocarditis komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met een verhouding van ongeveer 2:1. Dit verschil kan worden verklaard door:

• Mannen: Een verhoogd risico op cardiovasculaire aandoeningen en risicogedrag, zoals intraveneus drugsgebruik, kan bijdragen aan de hogere incidentie bij mannen.
• Vrouwen: Bij vrouwen wordt endocarditis vaker gezien in verband met medische procedures, zoals gynaecologische ingrepen of bevallingen, en soms tijdens zwangerschap.

Voorbeeld: In een Europese studie werd vastgesteld dat ongeveer 65-70% van de patiënten met endocarditis mannen waren, terwijl vrouwen vaker ouderen waren met comorbiditeiten.

Leeftijdsverschillen: jong en oud
Endocarditis kan voorkomen bij alle leeftijden, maar het risico neemt toe met de leeftijd:

• Kinderen: Zeldzaam, maar wanneer het voorkomt, is het vaak secundair aan aangeboren hartafwijkingen of infecties zoals bacteriëmie.
• Volwassenen: De meeste gevallen worden gezien bij volwassenen ouder dan 50 jaar, vaak als gevolg van versleten hartkleppen, prothetische hartkleppen of onderliggende hartziekten.
• Ouderen: Bij ouderen is endocarditis meestal geassocieerd met degeneratieve hartklepaandoeningen en immuunsuppressie.

Cijfers: In ontwikkelde landen ligt de incidentie op 3-10 gevallen per 100.000 mensen per jaar, met een piek bij personen boven de 60 jaar.

Klimaat en geografische invloeden
Ofschoon klimaat geen directe rol speelt in het ontstaan van endocarditis, zijn er indirecte invloeden door infectieziekten en gezondheidszorgkwaliteit:

• Gematigde klimaten: In Nederland en België is endocarditis meestal te wijten aan streptokokken- of stafylokokkeninfecties, vaak door tandheelkundige of medische procedures.
• Tropische gebieden: In landen met een warmer klimaat wordt endocarditis vaker veroorzaakt door infecties zoals Salmonella of Rickettsia. Slechte toegang tot gezondheidszorg vergroot hier het risico op ernstigere vormen van de ziekte.
• Hoogrisicolanden: In lage- en middeninkomenslanden is reumatische hartziekte een belangrijke risicofactor, wat leidt tot hogere percentages van endocarditis.

Voorbeeld: In Nederland is de prevalentie lager dan in tropische gebieden, met een incidentie van ongeveer 3 gevallen per 100.000 mensen per jaar, terwijl in sub-Sahara Afrika dit cijfer kan oplopen tot 20 per 100.000.

Regionale verschillen: Nederland, België en wereldwijd
Nederland
In Nederland wordt endocarditis vaak geassocieerd met tandheelkundige procedures, prothetische hartkleppen en intraveneus drugsgebruik. De incidentie is relatief laag, mede door goede toegang tot preventieve zorg en antibiotische profylaxe bij risicopatiënten.

Nederlandse overzeese gebiedsdelen
In de overzeese gebieden zoals Aruba en Curaçao wordt endocarditis vaker gerelateerd aan tropische infecties en reumatische hartziekten. De toegang tot specialistische zorg kan een uitdaging zijn.

België
In België zijn de cijfers vergelijkbaar met Nederland, hoewel ouderen met degeneratieve hartklepaandoeningen een groeiende risicogroep vormen. Streptokokkeninfecties blijven een veelvoorkomende oorzaak.

Wereldwijd
In ontwikkelingslanden speelt reumatische hartziekte een veel grotere rol, met een hogere incidentie van endocarditis als gevolg. In ontwikkelde landen is de aandoening meer gerelateerd aan medische procedures en veroudering van de bevolking.

Cijfers: Wereldwijd varieert de incidentie van 1 tot 20 gevallen per 100.000 mensen per jaar, afhankelijk van de regio en de onderliggende risicofactoren.

Genetica: een mogelijke invloed
Ofschoon endocarditis meestal wordt veroorzaakt door infecties, kunnen genetische factoren een rol spelen in de vatbaarheid:

• Aangeboren hartafwijkingen: Personen met afwijkingen zoals een bicuspide aortaklep hebben een hoger risico op endocarditis door verhoogde turbulentie in het hart.
• Genetische immuundeficiënties: Aangeboren of verworven immuunstoornissen vergroten de kans op ernstige infecties, waaronder endocarditis.

Voorbeeld: Mensen met het genetisch bepaalde Marfan-syndroom hebben een verhoogd risico door structurele zwakheden in de aorta en hartkleppen.

Andere risicofactoren

• Leefstijl: Intravenieus drugsgebruik is een van de belangrijkste risicofactoren voor endocarditis bij jonge volwassenen.
• Medische procedures: Chirurgie aan het hart of tandheelkundige ingrepen kunnen bacteriën introduceren in de bloedbaan.
• Chronische ziekten: Diabetes en nierfalen verhogen het risico op infecties en daarmee op endocarditis.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van endocarditis

Endocarditis, een infectie van de binnenbekleding van het hart (het endocard), is een complexe en potentieel levensbedreigende aandoening. Het ontstaat door een interactie van micro-organismen, beschadigd hartweefsel, en het immuunsysteem. Laten we deze fascinerende processen stap voor stap ontrafelen en zien hoe een kleine infectie kan uitgroeien tot een serieuze bedreiging voor het hart.

Het endocard: de beschermende huid van het hart
Het endocard is een dunne laag glad weefsel die de binnenkant van het hart en de hartkleppen bekleedt. Dit gladde oppervlak voorkomt dat bloedplaatjes en andere cellen zich ophopen en vormt een barrière tegen infecties. Maar bij beschadiging, bijvoorbeeld door een hartklepaandoening, aangeboren afwijking of medische ingreep, wordt dit beschermende systeem kwetsbaar.

De trigger: bacteriën en andere indringers
De meeste gevallen van endocarditis beginnen wanneer micro-organismen, meestal bacteriën, in de bloedbaan terechtkomen (bacteriëmie) en zich hechten aan beschadigd endocardweefsel of kunstmatige hartkleppen.

Oorzaken van bacteriëmie:

• Tandheelkundige ingrepen of slechte mondhygiëne (Streptococcus viridans).
• Intravenieus drugsgebruik (Staphylococcus aureus).
• Infecties elders in het lichaam, zoals huidinfecties of urineweginfecties.

In zeldzame gevallen kunnen schimmels zoals Candida of virussen de veroorzaker zijn, vooral bij immuungecompromitteerde patiënten.

Adhesie: de eerste stap in het proces
Wanneer de bacteriën eenmaal in de bloedbaan zijn, zoeken ze beschadigd endocardweefsel of ruwe oppervlakken op de hartkleppen op. Hier hechten ze zich vast, geholpen door:

• Beschadigd weefsel: Turbulentie door een lekkende of vernauwde hartklep veroorzaakt microscheurtjes in het endocard.
• Trombusvorming: Het beschadigde gebied trekt bloedplaatjes en fibrine aan, die een kleverige laag vormen waarin bacteriën zich kunnen nestelen.

Deze bacteriële kolonisatie markeert het begin van een infectieus proces dat leidt tot de vorming van vegetaties (bacteriegroei).

De groei van vegetaties: een geïnfecteerde massa
Vegetaties zijn clusters van bacteriën, fibrine en bloedplaatjes die zich ophopen op de hartkleppen of andere delen van het endocard. Deze massa's vormen het kenmerk van endocarditis en hebben meerdere schadelijke effecten:

• Mechanische schade: De vegetaties kunnen de beweging van de hartkleppen belemmeren, wat leidt tot lekkage (regurgitatie) of vernauwing (stenose).
• Losraken van embolieën: Delen van de vegetaties kunnen afbreken en via de bloedbaan verspreiden, wat leidt tot embolieën in organen zoals de hersenen, longen of nieren.
• Persistente bacteriëmie: De vegetaties vormen een constante bron van bacteriën in de bloedbaan, die elders infecties kunnen veroorzaken.

Systemische ontstekingsreactie: het immuunsysteem in overdrive
Het immuunsysteem reageert op de infectie door een krachtige ontstekingsreactie:

• Cytokinevrijmaking: Ontstekingsstoffen veroorzaken koorts, vermoeidheid en algemene malaise.
• Immuuncomplexvorming: Antilichamen binden aan bacteriële antigenen en vormen immuuncomplexen, die zich kunnen afzetten in weefsels zoals de nieren (glomerulonefritis) of de huid (Janeway-laesies, Osler-knobbeltjes).

Deze systemische effecten onderscheiden endocarditis van lokale infecties en maken het een multisysteemziekte.

Complicaties: de impact op het lichaam
De pathofysiologie van endocarditis kan leiden tot ernstige complicaties:

• Hartfalen: Door beschadiging van de hartkleppen en verminderde pompfunctie.
• Sepsis: De verspreiding van bacteriën kan leiden tot een levensbedreigende infectie van het hele lichaam.
• Embolieën: Stolsels uit de vegetaties kunnen beroertes, longembolieën of orgaanschade veroorzaken.
• Structurele schade: Abcessen in het hart of een perforatie van de hartkleppen kunnen levensbedreigend zijn.

Herstelmechanismen: een delicate balans
Het lichaam probeert de infectie te bestrijden, maar vegetaties zijn moeilijk te bereiken voor immuuncellen en antibiotica door de beschermende fibrinelaag. Dit maakt langdurige behandeling noodzakelijk:

• Antibiotica: Langdurige intraveneuze antibioticabehandeling is nodig om de bacteriën in de vegetaties te elimineren.
• Chirurgie: In ernstige gevallen is het vervangen van de geïnfecteerde hartklep of het verwijderen van abcessen noodzakelijk.

Oorzaak van endocarditis

Endocarditis ontstaat wanneer micro-organismen, meestal bacteriën, maar soms ook schimmels of zeldzame pathogenen, in de bloedbaan terechtkomen en zich hechten aan afwijkende hartkleppen of beschadigd hartweefsel. Dit complexe proces wordt beïnvloed door zowel de toestand van het hart als de aard van de micro-organismen. Hier volgt een uitgebreide beschrijving van de oorzaken en risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan van deze aandoening.

Hoe komen bacteriën in de bloedbaan?

Micro-organismen kunnen op verschillende manieren in de bloedbaan terechtkomen, een proces dat bekend staat als bacteriëmie. Mogelijke oorzaken zijn:

Wondjes of infecties in de huid:
Een klein sneetje of een infectie, zoals een steenpuist, kan bacteriën toegang geven tot de bloedbaan.

Mondgezondheid:
Ontstekingen aan het tandvlees, zoals gingivitis of parodontitis, vormen een belangrijke risicofactor. Tijdens tandheelkundige ingrepen, zoals het trekken van tanden of kiezen, kunnen bacteriën in de bloedbaan komen.

Medische ingrepen:

• Chirurgie: Operaties aan het hart of andere delen van het lichaam verhogen het risico op bacteriëmie.
• Intraveneuze katheters: Langdurig gebruik van infuuslijnen kan als poort voor bacteriën dienen.
• Dialyse: Patiënten die regelmatig dialyse ondergaan hebben een verhoogd risico.

Intravenieus drugsgebruik:
Delen van naalden of onhygiënische injecties kunnen bacteriën direct in de bloedbaan brengen, vaak met een verhoogd risico op agressieve infecties.

Waarom zijn sommige harten kwetsbaarder?

Bij mensen met een gezond hart hebben bacteriën meestal weinig kans om zich vast te zetten op het gladde endocardium of de hartkleppen. Bij bepaalde aandoeningen en afwijkingen neemt dit risico echter aanzienlijk toe:

Hartklepaandoeningen:
Afwijkende of beschadigde hartkleppen, zoals bij reumatische hartziekte, bicuspide aortaklep of prothetische hartkleppen, hebben een ruw oppervlak waarop bacteriën zich kunnen hechten.

Aangeboren hartafwijkingen:
Aangeboren defecten zoals een ventrikelseptumdefect of tetralogie van Fallot zorgen voor turbulente bloedstromen en microscopische schade aan het endocardium.

Eerdere endocarditis:
Een eerdere episode van endocarditis maakt het hart kwetsbaarder, omdat littekenweefsel op de hartkleppen vaak ruwer is.

Immuunsuppressie:
Mensen met verzwakte immuunsystemen, bijvoorbeeld door HIV, chemotherapie of gebruik van immunosuppressiva, lopen een hoger risico op infecties, inclusief endocarditis.

De rol van bacteriën en andere micro-organismen

Niet alle micro-organismen die de bloedbaan bereiken, veroorzaken endocarditis. De eigenschappen van de ziekteverwekker spelen een cruciale rol:

Bacteriën:

• Streptococcus viridans: Vaak afkomstig uit de mond en verantwoordelijk voor subacute endocarditis.
• Staphylococcus aureus: Een agressieve bacterie, vaak geassocieerd met acute endocarditis, die in staat is om zelfs gezonde hartkleppen te infecteren.
• Enterokokken: Komt vaak voor na gastro-intestinale of urologische procedures.

Schimmels:

• Candida: Bij immuungecompromitteerde patiënten of na langdurige antibioticabehandeling.
• Aspergillus: Zeldzaam, maar geassocieerd met intraveneuze katheters of ernstige immunosuppressie.

Zeldzame oorzaken:

• Rickettsiae of Coxiella burnetii, vaak geassocieerd met chronische endocarditis (Q-koorts).
• De agressiviteit van deze micro-organismen varieert. S. aureus, bijvoorbeeld, kan gezonde kleppen infecteren en snel ernstige schade veroorzaken, terwijl Streptococcus viridans vaker een langzaam progressieve infectie veroorzaakt.

Andere factoren die bijdragen aan endocarditis

Naast bacteriën en hartafwijkingen spelen andere factoren een ondersteunende rol:

Turbulentie in de bloedstroom:
Turbulente bloedstromen beschadigen het endocardium, wat een ideale plek creëert voor bacteriële hechting.

Trombusvorming:
Microscopische schade aan het hartweefsel leidt tot de vorming van kleine bloedstolsels (niet-bacteriële trombotische endocarditis), die als een 'plaklaag' dienen waar bacteriën zich gemakkelijk aan hechten.

Herhaaldelijke blootstelling:
Chronische bacteriëmie door aanhoudende infecties, slechte mondhygiëne of frequente medische procedures verhoogt de kans op endocarditis.

Risicofactoren voor endocarditis

Endocarditis ontstaat zelden zonder een trigger. Een combinatie van beschadigd hartweefsel, micro-organismen en andere beïnvloedende factoren speelt een rol. Hier zijn de belangrijkste risicofactoren:

Hartgerelateerde factoren
Aangeboren hartafwijkingen
Mensen met een aangeboren defect, zoals een bicuspide aortaklep, ventrikelseptumdefect of tetralogie van Fallot, lopen een hoger risico vanwege turbulente bloedstromen die microscopische schade aan het endocardium veroorzaken.

• Prothetische hartkleppen: Kunstmatige kleppen zijn gevoeliger voor infectie doordat bacteriën zich gemakkelijk hechten aan het oppervlak van de prothese.
• Eerdere endocarditis: Littekenweefsel door een eerdere infectie maakt het hart kwetsbaarder voor nieuwe bacteriële hechting.
• Hartklepaandoeningen: Vernauwde (stenotische) of lekkende (regurgiterende) hartkleppen vergroten het risico, vooral bij ouderen met degeneratieve aandoeningen.

Infectiegerelateerde factoren

• Slechte mondgezondheid: Tandvleesontstekingen en parodontitis veroorzaken bacteriëmie tijdens dagelijkse activiteiten zoals tandenpoetsen of kauwen.
• Medische procedures: Chirurgie, tandheelkundige behandelingen of het plaatsen van een intraveneuze katheter kunnen bacteriën in de bloedbaan introduceren.
• Langdurige bacteriële infecties: Chronische infecties, zoals huidabcessen of urineweginfecties, verhogen het risico op bacteriëmie en daarmee op endocarditis.

Leefstijl en andere factoren

• Intraveneus drugsgebruik: Het delen van naalden of onhygiënische injecties brengt bacteriën rechtstreeks in de bloedbaan, vaak met agressieve infecties tot gevolg.
• Verzwakt immuunsysteem: Ziekten zoals HIV, kanker of het gebruik van immunosuppressiva maken het lichaam minder effectief in het bestrijden van infecties.
• Langdurig gebruik van intraveneuze lijnen: Infusen of dialysekatheters bieden bacteriën een directe route naar de bloedbaan.

Risicogroepen voor endocarditis

Ofschoon iedereen endocarditis kan ontwikkelen, lopen sommige mensen een groter risico. Dit zijn de groepen die extra aandacht verdienen:

Mensen met een hartafwijking of klepproblemen

• Aangeboren hartafwijkingen: Personen met structurele defecten in het hart of de grote bloedvaten hebben een verhoogd risico vanwege turbulente bloedstromen.
• Mensen met prothetische hartkleppen: Kunstmatige kleppen vormen een ideale plaats voor bacteriële hechting.
• Eerdere endocarditis: Wie eerder endocarditis heeft gehad, loopt een verhoogd risico op herhaling door de schade aan de hartkleppen.

Patiënten met infectierisico's

• Intravenieus drugsgebruikers: Deze groep heeft een significant hoger risico door directe blootstelling van de bloedbaan aan bacteriën.
• Personen met chronische infecties: Mensen met langdurige bacteriële infecties, zoals huidabcessen of sinusitis, hebben meer kans op bacteriëmie.
• Patiënten met een katheter of pacemaker: Langdurige medische apparatuur in het lichaam verhoogt het risico op endocarditis door een verhoogde kans op bacteriële kolonisatie.

Kwetsbare groepen

• Ouderen: Endocarditis komt vaker voor bij ouderen door degeneratieve hartklepaandoeningen en een verzwakt immuunsysteem.
• Patiënten met een verzwakt immuunsysteem: Personen met HIV, kanker, of immuunstoornissen lopen een hoger risico, omdat hun lichaam minder goed infecties kan bestrijden.
• Personen in ontwikkelingslanden: In gebieden met beperkte toegang tot gezondheidszorg is reumatische hartziekte een belangrijke oorzaak van endocarditis.

Symptomen van endocarditis

Er zijn veel verschillende verschijnselen en klachten die op endocarditis kunnen wijzen. Endocarditis kan zich langzaam of plotseling ontwikkelen, afhankelijk van wat de oorzaak van de infectie is en of je eventuele onderliggende hartproblemen hebt. De belangrijkste symptomen zijn:

• koorts en koude rillingen;
• een snelle hartslag;
• vermoeidheid;
• pijnlijke gewrichten en spieren;
• nachtzweten;
• kortademigheid;
• bleekheid;
• aanhoudende hoest;
• zwelling in je voeten, benen of buik;
• gebrek aan eetlust en onverklaarbaar gewichtsverlies;
• bloedarmoede;
• vlekjes op de huid, in het oogwit of onder de vingernagels (petechiën);
• (soms) splinterbloedingen onder de nagel;
• (soms) trommelstokvingers.

Alarmsymptomen van endocarditis: wat je moet weten

Endocarditis is geen aandoening waar je licht overheen moet stappen. Het is een infectie van het binnenste laagje van je hart – je weet wel, de wanden en kleppen die normaal gesproken als een perfecte symfonie samenwerken. Maar wat gebeurt er als die harmonie verstoord wordt? Tijd om de alarmsymptomen uit te pluizen.

Onverklaarbare koorts: een sluimerend vuur

Koorts is vaak een van de eerste signalen. Geen gewone "ik heb een griepje"-koorts, maar een temperatuur die koppig hoog blijft zonder duidelijke reden. Combineer dat met rillingen en je kunt het idee krijgen dat je lichaam ergens een strijd levert. Als je wekenlang met deze klachten rondloopt, is het tijd om actie te ondernemen.

Vermoeidheid die je nekt

We hebben het hier niet over een "ik heb slecht geslapen"-vermoeidheid, maar een uitputting die je overvalt alsof je een marathon hebt gelopen terwijl je alleen naar de keuken bent gelopen. Mensen zoals Peter vertellen dat ze niet eens meer een krant konden lezen zonder in slaap te vallen. Dit komt doordat je hart harder moet werken, en dat put je uit.

Hartgeruis of onregelmatige hartslag

Een hartgeruis kan een subtiele aanwijzing zijn dat er iets niet klopt. Je merkt het zelf misschien niet, maar artsen pikken het vaak op tijdens een routinecontrole. Als je al bekend bent met hartproblemen, bijvoorbeeld een kunstklep of een eerdere aandoening, moet je hier extra alert op zijn.

Onverklaarbaar gewichtsverlies

Plotseling en zonder enige inspanning kilo's kwijt? Dat klinkt misschien als een droom, maar in dit geval is het eerder een nachtmerrie. Het kan wijzen op een langdurige infectie, zoals endocarditis, die je lichaam volledig uitput en je stofwisseling in de war schopt.

Pijnlijke gewrichten en spieren

Endocarditis laat je lichaam niet met rust. Vaak krijg je last van pijn in gewrichten zoals je knieën, ellebogen of zelfs je vingers. Het voelt alsof je de hele dag zware dozen hebt gesjouwd – terwijl je gewoon op de bank zat. Dit komt doordat de infectie ontstekingsreacties in je hele lichaam kan veroorzaken.

Kleine huidbloedingen en vreemde vlekken

Dit is een van de opvallendste symptomen. Je kunt kleine rode of paarse stippen op je huid of onder je nagels zien, bekend als petechiën. Daarnaast zijn er Janeway-laesies (pijnloze, rode vlekjes op je handpalmen of voetzolen) en Osler-knobbeltjes op handen en voeten (pijnlijk, rood en opgezwollen). Deze signalen zeggen vaak: "Hallo, er is iets serieus mis."

Kortademigheid en zwelling

Heb je het gevoel dat je longen niet meewerken? Kortademigheid, vooral bij inspanning, kan een teken zijn dat je hart niet goed bloed rondpompt. Zwelling in je benen, voeten of buik kan daar nog een schepje bovenop doen. Deze symptomen wijzen erop dat de infectie je hartfunctie begint te ondermijnen.

Vreemde bloedingen of blauwe plekken

Endocarditis kan ervoor zorgen dat je stollingssysteem uit balans raakt. Dit betekent dat je makkelijker blauwe plekken krijgt of zelfs bloedingen die moeilijk stoppen. Zie je bloed in je urine of ontlasting? Dan is dat een gigantische rode vlag.

Neurologische symptomen

Je zou het misschien niet direct verwachten, maar endocarditis kan ook je hersenen beïnvloeden. Denk aan plotselinge duizeligheid, wazig zien of zelfs mini-bijwerkingen zoals een tintelend gevoel in je handen. Als er stukjes geïnfecteerd weefsel of bloedstolsels losschieten, kunnen die richting je hersenen reizen en daar problemen veroorzaken.

Een casus ter illustratie

Stel je voor: Linda, een actieve veertiger, voelde zich wekenlang moe en dacht dat het door stress kwam. Toen ze vreemde rode vlekjes op haar vingers ontdekte en haar huisarts een hartgeruis hoorde, ging er een alarmbel af. Bij verder onderzoek bleek ze endocarditis te hebben, veroorzaakt door een bacteriële infectie na een tandheelkundige ingreep. Dankzij snelle behandeling met antibiotica kwam ze er bovenop.

Wat moet je doen bij deze symptomen?

Zie je meerdere van deze symptomen, vooral als je al een risico hebt door een hartafwijking of een recent medische ingreep? Wacht dan niet af. Endocarditis is geen aandoening die vanzelf verdwijnt. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken – desnoods direct. Een bloedonderzoek, echocardiografie of andere tests kunnen snel duidelijkheid geven.

Onderzoek en diagnose

Diagnostisch onderzoek

De diagnose endocarditis wordt gesteld op grond van:

• je medische voorgeschiedenis;
• lichamelijk onderzoek (waaronder met een stethoscoop naar de hartgeluiden luisteren); en
• diverse diagnostische procedures, zoals:
• thoraxfoto's (röntgenfoto's van de borstkas om de grootte van het hart te controleren en op zoek te gaan naar tekenen van hartfalen); en
• echocardiografie (ECG, teneinde de schade aan het hart en de grote bloedvaten te bepalen);
• CT-scan van het hart (om hiervan een driedimensionaal beeld te krijgen); en
• eventueel slokdarmechografie (TEE).
• bloedonderzoek naar:
• mogelijke andere ziekten die op endocarditis lijken;
• ontstekingswaarden (sedimentatie of bezinkingssnelheid van de erytrocyten is een diagnosetest voor ontsteking); en
• de nierfunctie.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen een soortgelijk beeld geven:

• antifosfolipidensyndroom (APS, een auto-immuunziekte);
• primaire harttumor (het meest voorkomende type goedaardige primaire harttumor bij volwassenen is een myxoom);
• reactieve artritis (het Reiter-syndroom, een ontsteking van de gewrichten als reactie op een ontsteking ergens anders in het lichaam);
• spierreuma (polymyalgia rheumatica);
• systemische lupus erythematosus (SLE); en
• ziekte van Lyme.

Behandeling van endocarditis

Endocarditis is een ernstige infectie die een nauwkeurige en intensieve behandeling vereist. Afhankelijk van de oorzaak, ernst en complicaties kan de behandeling variëren van langdurige medicatie tot chirurgische ingrepen. Hier volgt een uitgebreide uitleg van de mogelijke behandelingen.

Antibiotica: de frontlinie van de behandeling

Bij bacteriële endocarditis vormen antibiotica de eerste en belangrijkste stap in de behandeling. Omdat de bacteriën zich vaak in beschermende vegetaties op de hartkleppen bevinden, is een krachtige en langdurige kuur essentieel.

• Intravenieuze toediening: Antibiotica worden via een infuus toegediend om snel hoge concentraties in het bloed te bereiken.
• Langdurige behandeling: Een kuur duurt doorgaans 4 tot 6 weken, afhankelijk van de ernst van de infectie en de betrokken bacteriesoort.

Bacteriesoorten:

• Streptococcus-infecties: Worden behandeld met penicilline of ceftriaxon.
• Staphylococcus aureus: Vaak behandeld met flucloxacilline of vancomycine.
• Enterococcus-infecties: Vereisen combinatietherapie met ampicilline en gentamicine.

Voorbeeld: Patiënten met prothetische kleppen krijgen vaak bredere antibiotische dekking vanwege het risico op hardnekkige infecties.

Antischimmelbehandeling: als de boosdoener een schimmel is

Sporadisch wordt endocarditis veroorzaakt door schimmels zoals Candida. Deze infecties zijn moeilijker te behandelen en vereisen gespecialiseerde zorg.

• Antischimmelmedicatie: Bijvoorbeeld amfotericine B of fluconazol, vaak in combinatie met chirurgie.
• Langdurige therapie: De behandeling kan maanden duren om alle sporen van de schimmel te elimineren.

Chirurgie: een noodzakelijke stap bij complicaties

Bij ernstige gevallen van endocarditis, zoals wanneer antibiotica niet voldoende zijn of bij structurele schade aan de hartkleppen, kan een chirurgische ingreep nodig zijn.

• Verwijderen van vegetaties: Grote vegetaties die het risico op embolieën vergroten, kunnen chirurgisch worden verwijderd.
• Vervangen van hartkleppen: Bij ernstige schade wordt de aangetaste klep vervangen door een biologische of mechanische klep.
• Behandelen van abcessen: Abcessen in het hart kunnen het hartweefsel verzwakken en moeten chirurgisch worden verwijderd.

Voorbeeld: Bij patiënten met prothetische kleppen en een infectie is klepvervanging vaak de enige oplossing om het probleem volledig aan te pakken.

Ondersteunende zorg: het lichaam ondersteunen tijdens herstel

Naast directe behandeling van de infectie is het essentieel om het lichaam te ondersteunen:

• Pijnbestrijding: Met paracetamol of andere milde pijnstillers om comfort te bieden.
• Vochtbalans: Intravenieuze vochttoediening om uitdroging te voorkomen, vooral bij ernstig zieke patiënten.
• Hartmonitoring: Regelmatige controle van de hartfunctie om complicaties zoals hartfalen op tijd te detecteren.

Preventieve zorg: endocarditis voorkomen bij risicopatiënten

Voor mensen met een hoog risico op endocarditis, zoals patiënten met prothetische kleppen of aangeboren hartafwijkingen, zijn preventieve maatregelen cruciaal.

• Antibiotische profylaxe: Preventieve antibiotica worden aanbevolen vóór bepaalde tandheelkundige en chirurgische ingrepen om bacteriëmie te voorkomen.
• Goede mondhygiëne: Regelmatig poetsen en tandheelkundige controles om mondinfecties te voorkomen.
• Vermijden van risicovol gedrag: Zoals intraveneus drugsgebruik, dat een belangrijke oorzaak is van bacteriële infecties.

Revalidatie: terug naar een gezond leven

Na de behandeling van endocarditis is revalidatie belangrijk om het lichaam te laten herstellen:

• Cardiologische follow-up: Regelmatige controles om blijvende schade aan het hart te beoordelen.
• Fysieke revalidatie: Een gecontroleerd trainingsprogramma om de kracht en conditie te herstellen.
• Psychologische ondersteuning: Veel patiënten ervaren angst of stress na een ernstige infectie en kunnen baat hebben bij emotionele begeleiding.

Zelfzorg en parktische tips bij endocarditis

Endocarditis is een serieuze zaak. Het is niet zomaar een griepje dat je even uitzit. Nee, dit is een aandoening waarbij je hartkleppen in het nauw kunnen komen. Om de controle terug te pakken en je gezondheid een boost te geven, is een combinatie van slimme acties en zelfzorg essentieel. Geen gezeur over meditatiekussentjes of ingewikkelde yogaposes – hier draait het om praktische maatregelen waar je direct mee aan de slag kunt.

Denk aan je dagelijkse routines: hoe klein sommige aanpassingen ook lijken, ze kunnen een groot verschil maken. Iets simpels als goede mondhygiëne of wonden direct behandelen is eigenlijk je eerste verdedigingslinie tegen ongewenste indringers. Dit soort simpele gewoontes kunnen jou helpen om grip te houden op je herstel én je toekomst.

Het draait natuurlijk niet alleen om wat je zelf kunt doen, maar ook om je samenwerking met professionals. Cardiologen en huisartsen zijn je bondgenoten in dit proces. Regelmatige controles en heldere communicatie over je aandoening zorgen ervoor dat iedereen op één lijn blijft. En zeg nou zelf: dat voelt een stuk zekerder, toch?

Kortom, endocarditis vraagt om een teamspel tussen jou, je lichaam en je zorgteam. Met een paar gerichte maatregelen en een flinke dosis doorzettingsvermogen houd je niet alleen de controle over je gezondheid, maar zet je ook stappen naar een sterker en gezonder hart. Tijd om het verschil te maken!

Regelmatige controle door een cardioloog

Als er één ding is dat je niet mag laten versloffen bij endocarditis, dan is het wel je bezoekjes aan de cardioloog. Je hart verdient tenslotte de VIP-behandeling. Neem het verhaal van Jan als voorbeeld. Jan, een 52-jarige loodgieter, dacht dat hij met wat vermoeidheid en een lichte koorts nog prima kon doorwerken. Totdat zijn huisarts hem doorstuurde naar een cardioloog die endocarditis ontdekte. Zijn regelmatige controles zorgden ervoor dat de infectie tijdig werd opgespoord, en hij voorkwam daarmee een hoop narigheid. Het draait hier niet alleen om het opsporen van problemen, maar ook om ervoor te zorgen dat je herstel op schema blijft. Want eerlijk is eerlijk, een tweede kans krijg je niet altijd.

Strikte inname van voorgeschreven antibiotica

Antibiotica zijn geen snoepjes die je naar eigen inzicht slikt. Denk maar even aan het verhaal van Lisa, een jonge moeder die na een diagnose van endocarditis dacht dat ze wel een dagje zonder antibiotica kon om ‘haar lichaam wat rust te geven’. Grootste fout ooit. Die ene dag zorgde ervoor dat haar infectie terugkeerde, met een ziekenhuisopname als gevolg. Zorg dus dat je je medicatie altijd op de klok neemt, zoals voorgeschreven. Maak desnoods een alarm op je telefoon, of vraag iemand om je te herinneren. Het is misschien even een gedoe, maar het verschil tussen goed en slecht herstel zit hem vaak in die kleine details.

Goede mondhygiëne onderhouden

Je tandenborstel is je geheime wapen tegen endocarditis. Het klinkt misschien vreemd, maar een gezonde mond voorkomt dat bacteriën zich een weg naar je hart banen. Zelfs de kleinste wondjes in je tandvlees kunnen een ingang zijn voor ongewenste indringers. Neem Mark als voorbeeld, een fanatieke koffiedrinker die zijn gebit niet altijd serieus nam. Na zijn diagnose ging hij aan de slag met een elektrische tandenborstel en speciale antibacteriële mondspoelingen. Resultaat? Zijn cardioloog was onder de indruk van hoe snel hij herstelde. Investeer in goede mondverzorging; het is goedkoper dan doktersbezoeken en bespaart je een hoop ellende.

Wonden snel en grondig schoonmaken

Een klein sneetje in je vinger of een schaafwond op je knie mag je niet negeren als je met endocarditis te maken hebt. Bacteriën liggen overal op de loer. Denk aan Sophie, een enthousiaste tuinierster die haar rozenstruiken snoeide zonder handschoenen. Een kleine kras aan haar hand leidde uiteindelijk tot een infectie. Sindsdien zweert ze bij ontsmettingsmiddel en pleisters als haar nieuwe beste vrienden. Je hoeft echt geen hypochonder te worden, maar zorg er wel voor dat elke wond meteen wordt schoongemaakt en afgedekt. Voorkomen is in dit geval véél beter dan genezen.

Vermijd piercings en tatoeages tijdens de behandeling

Piercings en tatoeages kunnen prachtig zijn, maar tijdens een endocarditisbehandeling zijn ze een no-go. Je vraagt je misschien af waarom, maar het risico op infecties is simpelweg te groot. Neem Lotte, een kunststudent die halsoverkop besloot haar derde neuspiercing te laten zetten. Het resultaat? Een infectie die haar herstel flink terugwierp. Het klinkt misschien streng, maar dit is een tijd om je lichaam rust te gunnen en onnodige risico's te vermijden. Laat de tatoeëernaald en piercingpistool even voor wat ze zijn. Je kunt die nieuwe inkt echt wel uitstellen tot je gezondheid weer helemaal op orde is.

Voorkom overmatige lichamelijke inspanning

Rust nemen is niet alleen lekker, het is ook noodzakelijk. Veel mensen onderschatten hoe zwaar endocarditis voor het lichaam is. Jeroen, een fanatieke hardloper, dacht dat een rondje van vijf kilometer hem juist zou helpen ‘beter te worden’. Maar zijn lichaam liet duidelijk weten dat het dat plan niet zag zitten: hij werd uitgeput en kreeg hartkloppingen. Sporten en zware inspanning belasten je hart enorm, en dat is nou net wat je wilt vermijden tijdens je herstel. Maak dus een wandeling in plaats van een sprint, of pak een goed boek in plaats van de gewichten. Vergeet niet dat beweging in lichte vorm wél goed voor je is – alles met mate.

Wees alert op koorts en vermoeidheid

Endocarditis houdt je lichaam continu in de gaten, dus jij moet dat ook doen. Koorts en extreme vermoeidheid zijn als rode vlaggen: ze kunnen een teken zijn dat de infectie nog niet onder controle is. Claudia, een drukke ondernemer, negeerde wekenlang een lichte temperatuurverhoging omdat ze ‘het te druk had’. Haar uitstelgedrag resulteerde in een opname, omdat de bacteriën zich verder verspreidden. Leer hiervan: wees alert en bel meteen je arts bij verdachte signalen. Beter een keer te veel bellen dan achteraf spijt hebben. Je gezondheid is echt belangrijker dan wat er op je to-do-lijstje staat.

Vermijd roken en alcoholgebruik

Roken en alcohol zijn misschien dingen waar je normaal van geniet, maar tijdens je herstel zijn ze simpelweg verboden terrein. Het zijn echte boosdoeners voor je immuunsysteem en vertragen je genezing. Tim, een barman die zijn biertjes na werktijd als een ‘traditie’ beschouwde, vond het moeilijk om afstand te nemen van zijn gewoonte. Pas toen hij merkte hoe slecht hij zich voelde na een paar drankjes, realiseerde hij zich hoe groot de impact was. Stoppen met roken en alcohol drinken geeft je lichaam de kracht om zich te herstellen. Zie het als een kans om schone lei te beginnen – wie weet, misschien is dit wel je eerste stap naar een rookvrij leven.

Informeer zorgverleners altijd over de aandoening

Transparantie is key. Hoe meer jouw zorgverleners weten, hoe beter ze kunnen handelen. Neem het voorbeeld van Karin, een jonge vrouw die een kleine ingreep moest ondergaan. Ze vergat haar chirurg te vertellen over haar endocarditisgeschiedenis. Een klein misverstand, maar met grote gevolgen: haar antibiotische bescherming werd overgeslagen, wat haar herstel flink bemoeilijkte. Het lijkt misschien overbodig, maar vertel áltijd dat je endocarditis hebt (gehad). Van je tandarts tot je huisarts en zelfs een fysiotherapeut – iedereen die je behandelt, moet op de hoogte zijn. Een goede communicatie is echt een lifesaver.

Eet een voedzaam en gevarieerd dieet

Je bent wat je eet, en bij endocarditis telt dat driedubbel mee. Geef je lichaam de juiste brandstof om te herstellen. Denk aan voedingsmiddelen rijk aan ijzer, zoals spinazie en boerenkool, en combineer dat met vitamine C voor een betere opname. Maar laten we ook realistisch blijven: gezond eten hoeft niet saai te zijn. Anna, een culinaire duizendpoot, maakte van haar herstelperiode een feestje in de keuken. Haar favoriet? Een smoothie met boerenkool, banaan en een snufje gember. Lekker en gezond. Een gebalanceerd dieet helpt niet alleen je immuunsysteem, maar geeft je ook de energie om door de dag te komen.

Zorg voor een schoon en hygiënisch leefmilieu

Het klinkt misschien als iets uit een reclamespot, maar een schone omgeving is echt belangrijk. Dit betekent niet alleen dat je stofzuiger overuren moet draaien, maar ook dat je aandacht besteedt aan hygiëne rondom eten en persoonlijke verzorging. Tom, een enthousiaste amateurkok, leerde dit op de harde manier toen een lichte voedselvergiftiging zijn herstelperiode verlengde. Gebruik vershoudfolie, was je handen regelmatig en vermijd contact met zieke mensen. Het zijn de kleine dingen die een groot verschil maken. En hey, een schoon huis zorgt ook voor rust in je hoofd. Win-win!

Houd regelmatig contact met je huisarts

Je huisarts is je eerste hulplijn, dus blijf in de buurt. Een simpele check-up kan grote problemen voorkomen. Neem bijvoorbeeld Bas, een sportieve veertiger, die zijn periodieke controle bijna had afgezegd omdat hij zich ‘best goed voelde’. Tijdens de controle ontdekte zijn huisarts dat zijn bloeddrukwaarden zorgwekkend waren. Dankzij die afspraak kreeg hij op tijd extra hulp. Het is misschien niet je favoriete uitje, maar die afspraken zijn cruciaal om complicaties te voorkomen. Een belletje of een bezoekje kost je minder tijd dan een ziekenhuisopname, toch?

Met deze maatregelen zet je jezelf op de goede weg. Het draait om bewustwording, discipline en een flinke dosis zelfzorg. Je gezondheid verdient je volle aandacht – en jouw inzet maakt het verschil. Dus, laat deze tips niet links liggen en maak er het beste van!

Prognose en herstel

De prognose van endocarditis hangt sterk af van hoe snel de diagnose wordt gesteld, de ernst van de infectie, en hoe goed de behandeling aanslaat. Hoewel het een ernstige aandoening is, kunnen veel patiënten met de juiste zorg volledig herstellen. Hier is een blik op wat je kunt verwachten en wat de toekomst kan brengen.

Een tijdige diagnose maakt het verschil
Wanneer endocarditis vroeg wordt ontdekt en behandeld met krachtige antibiotica, is de kans op herstel hoog. Voor patiënten met een gezonde hartfunctie vóór de infectie is de prognose doorgaans gunstig:

• Acute endocarditis: Bij agressieve infecties zoals die veroorzaakt door Staphylococcus aureus kan snelle behandeling levensreddend zijn.
• Subacute endocarditis: Langzamer verlopende infecties, zoals door Streptococcus viridans, hebben meestal een betere prognose, mits tijdig behandeld.

Voorbeeld: Tot 90% van de patiënten met bacteriële endocarditis kan herstellen met een combinatie van antibiotica en, indien nodig, chirurgische ingrepen.

Chirurgische ingrepen: een tweede kans
Voor patiënten met ernstige schade aan de hartkleppen of complicaties zoals abcessen, biedt chirurgie vaak een oplossing. Het vervangen van een beschadigde hartklep kan niet alleen de infectie elimineren, maar ook de hartfunctie herstellen. De meeste patiënten kunnen na een succesvolle operatie weer een normaal leven leiden.

Statistieken: Overleving na een klepvervangende operatie bij endocarditis ligt rond de 80-85%, afhankelijk van de algehele gezondheid van de patiënt.

Complicaties: een hobbelige weg
Sommige patiënten kunnen complicaties ervaren, zoals:

• Hartfalen: Als gevolg van blijvende schade aan de hartkleppen.
• Embolieën: Losgeraakte vegetaties kunnen organen beschadigen, zoals de hersenen of longen.
• Terugkerende infecties: Vooral bij patiënten met risicofactoren zoals intraveneus drugsgebruik.

Met goede medische zorg en regelmatige follow-up zijn veel van deze complicaties te beheersen.

Levenskwaliteit na herstel
Na succesvolle behandeling ervaren de meeste patiënten een significante verbetering in hun kwaliteit van leven. Met een gezonde leefstijl en een goede medische opvolging kunnen veel mensen hun normale activiteiten hervatten.

Tips voor een beter herstel:

• Zorg voor een goede mondhygiëne om toekomstige infecties te voorkomen.
• Volg een gezond dieet en blijf fysiek actief, tenzij anders geadviseerd door de arts.
• Neem voorgeschreven medicatie trouw in om complicaties te minimaliseren.

Preventie: de sleutel tot een gezonde toekomst
Voor patiënten met een verhoogd risico is preventie essentieel om herhaling te voorkomen. Antibiotische profylaxe voor bepaalde ingrepen, zoals tandheelkundige behandelingen, en regelmatige controles kunnen nieuwe infecties voorkomen. Een goede samenwerking met zorgverleners is hierbij cruciaal.

Complicaties van endocarditis: meer dan een hartkwestie

Endocarditis is al een serieuze aandoening op zichzelf, maar de complicaties kunnen het verhaal nog ingewikkelder maken. Het is alsof je lichaam een domino-effect ondergaat, waarbij één probleem het volgende veroorzaakt. Hier is een uitgebreide blik op wat er allemaal mis kan gaan.

Hartfalen: als je motor hapert

Het hart is letterlijk je levenspomp. Bij endocarditis kan die pomp vastlopen doordat de infectie je hartkleppen beschadigt. Je kunt je voorstellen wat er gebeurt als kleppen niet meer goed sluiten: bloed stroomt terug in plaats van vooruit. Het resultaat? Hartfalen. Dit betekent kortademigheid, opgezwollen benen en een verminderde inspanningstolerantie. Alles voelt plotseling als een enorme uitdaging – zelfs een trap opgaan kan een gevecht worden.

Embolieën: rondvliegende problemen

Een van de meest gevreesde complicaties zijn embolieën. Dit zijn kleine stukjes geïnfecteerd weefsel of bloedstolsels die losraken en door je bloedbaan reizen. En zoals je misschien al aanvoelt, kunnen ze overal in je lichaam terechtkomen.

• Hersenen: Een embolie kan een beroerte veroorzaken, met symptomen zoals plotselinge verlamming, spraakproblemen of gezichtsverlies.
• Longen: Als het stolsel richting je longen gaat, kun je plotseling kortademig worden of een pijnlijke ademhaling krijgen.
• Organen: Embolieën kunnen ook je nieren, milt of lever bereiken, wat leidt tot pijn en orgaanschade.
• Ledematen: Je armen of benen kunnen verkleuren of koud aanvoelen door een afsluiting in een slagader.

Abcessen: kleine tijdbommen

Endocarditis kan abcessen veroorzaken – niet alleen in je hart, maar ook in andere organen. Denk aan je hersenen, lever of zelfs je wervelkolom. Deze met pus gevulde pockets ontstaan door de infectie en veroorzaken vaak flinke pijn en koorts. In het hart zelf kunnen abcessen de elektrische geleiding verstoren, wat hartritmestoornissen tot gevolg heeft.

Hartklep vernietiging: als de schade permanent wordt

Je hartkleppen zijn van nature sterk, maar tegen een heftige infectie zijn ze niet opgewassen. Chronische schade aan de kleppen kan leiden tot ernstige lekkages, wat je bloedstroom totaal ontregelt. Dit is vaak een punt waarop een operatie noodzakelijk wordt – denk aan een klepreparatie of zelfs vervanging.

Sepsis: het hele systeem ligt plat

Sepsis is de "nucleaire optie" van complicaties: een levensbedreigende reactie van je lichaam op een infectie. Het begint vaak met hoge koorts, snelle ademhaling en een extreem lage bloeddruk. Zonder onmiddellijke medische hulp kan het leiden tot meervoudig orgaanfalen. Het voelt alsof je lichaam in een spiraal van chaos terechtkomt.

Nierschade: filtering in de problemen

Je nieren zijn gevoelige filters. Embolieën of een verminderde bloedtoevoer door hartfalen kunnen ervoor zorgen dat ze niet meer goed werken. Je merkt dit aan minder plassen, donkere urine of zelfs zwelling in je benen. Langdurige schade kan leiden tot nierfalen, wat je dagelijkse leven drastisch verandert.

Neurologische schade: als je hersenen meedoen

Endocarditis kan ook je zenuwstelsel aantasten. Naast beroertes kunnen infecties leiden tot een hersenabces, wat ernstige symptomen veroorzaakt zoals hoofdpijn, bewustzijnsverlies of epileptische aanvallen. Stel je voor: je probeert je dag door te komen, maar je hersenen werken niet mee. Dat is de nachtmerrie van neurologische complicaties.

Skeletinfecties: botten onder vuur

Ja, zelfs je botten kunnen erbij betrokken raken. Een zeldzame maar serieuze complicatie is osteomyelitis, een infectie in het botweefsel. Dit komt vaak voor in de wervelkolom en veroorzaakt hevige rugpijn. Het lijkt misschien "ver van je hart", maar in werkelijkheid is dit een direct gevolg van de rondreizende bacteriën.

Herhaling van de infectie: de vicieuze cirkel

Zelfs na een succesvolle behandeling kan endocarditis terugkeren. Vooral als de onderliggende oorzaak – zoals een kunstklep, slechte mondgezondheid of intraveneus drugsgebruik – niet wordt aangepakt. Dit benadrukt hoe belangrijk het is om preventieve maatregelen te nemen en je levensstijl te optimaliseren.

Een casus om het te illustreren

Neem Henk, een vijftiger die wekenlang onverklaarbare koorts had. Uiteindelijk kreeg hij pijn op de borst en moeite met ademhalen. Hij bleek endocarditis te hebben, wat leidde tot hartklepschade én een beroerte. Dankzij een combinatie van antibiotica en een succesvolle klepoperatie herstelde hij, maar hij noemt het nu een "close call".

Preventieve maatregelen

Gebitsverzorging

Als je een verhoogd risico hebt op bacteriële endocarditis, dan is het verstandig om te zorgen voor een goede gebitsverzorging: probeer te voorkomen dat je een tandvleesontsteking of cariës (gaatjes) krijgt. En bij een kunstgebit moet je ervoor zorgen dat het gebit geen wonden of zweertjes veroorzaakt. Bacteriën komen wel eens in de bloedbaan terecht, bijvoorbeeld na het poetsen van je tanden. Bij gezonde mensen kan dat geen normaal gesproken kwaad, omdat de bacteriën geen kans krijgen om zich op de hartkleppen te nestelen. Bij bepaalde hartafwijkingen is dit echter wel een risico. Het gaat dan om hartpatiënten bij wie het weefsellaagje dat de hartkleppen bekleedt is beschadigd. Deze is daardoor kwetsbaarder voor bacteriën.

Endocarditis profylaxe

Bij bepaalde medische ingrepen moeten mensen die een verhoogde kans hebben op bacteriële endocarditis, van tevoren antibiotica gebruiken om bacteriële endocarditis te voorkomen. Dit noemt men 'endocarditis profylaxe'; profylaxe betekent preventie.

Casus: Endocarditis

Patiënt
Karel, 52 jaar, metselaar.

Klachten
Karel heeft al twee weken koorts, vermoeidheid en nachtelijk zweten. Hij heeft spierpijn en een zeurende pijn in de borst. De laatste dagen is Karel kortademig, vooral bij inspanning. Ook heeft hij kleine rode puntjes op zijn handen en voeten opgemerkt.

Onderzoek

• Anamnese: Karel heeft een hartklepaandoening. Onlangs onderging hij een tandheelkundige ingreep zonder antibiotische bescherming. Hij rookt niet en gebruikt geen medicatie.
• Fysiek onderzoek: Karel heeft koorts van 38,8°C en een snelle hartslag. Petechiën zijn zichtbaar op handen en voeten. Bij het luisteren naar zijn hart is een nieuw geruis hoorbaar.
• Laboratoriumonderzoek: Bloedkweken tonen Streptococcus viridans. Ontstekingswaarden (CRP, ESR) zijn verhoogd.
• Beeldvorming: Een echocardiogram toont vegetaties op Karel's hartkleppen, wat wijst op infectieuze endocarditis.

Diagnose
Infectieuze endocarditis, waarschijnlijk door Streptococcus viridans. Deze infectie is vermoedelijk veroorzaakt door de recente tandheelkundige ingreep.

Behandeling

• Antibiotica: Karel krijgt vier tot zes weken intraveneuze antibiotica. De antibiotica richten zich op Streptococcus viridans.
• Hartmonitoring: Karel krijgt regelmatig echocardiografie om de hartklep en de effectiviteit van de behandeling te controleren.

Advies

• Levensstijl: Karel moet zijn antibioticakuur volledig afmaken en zware activiteiten vermijden. Hij moet zijn hartgezondheid goed in de gaten houden.
• Medische follow-up: Karel komt regelmatig terug voor bloedtesten en echo's. Bij toekomstige tandheelkundige ingrepen moet hij antibiotische profylaxe gebruiken.

Prognose
Met snelle behandeling kan Karel’s infectie onder controle worden gebracht. Zijn hartklep moet nauwlettend gevolgd worden.

Lees verder

• Te langzame hartslag: bradycardie symptomen en behandeling
• Boezemfibrilleren: symptomen, oorzaken en behandeling
• Angina pectoris: symptomen, oorzaken, behandeling & prognose
• Pijn op de borst: links/rechts, pijn longen, hart, borstbeen
• Pijn op de borst: rechts, links, na eten en bij inademen