Keloïd litteken: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Een keloïd is een overdreven litteken; het gaat bij een keloïd om een abnormale toename van littekenweefsel. Een keloïd is een verheven plek. De laesie kan verder reiken dan de grenzen van de oorspronkelijk huidbeschadiging. Een keloïd is glanzend en haarloos; meestal voelen ze hard en rubberachtig aan. Een nieuwe keloïd is vaak rood of paars, maar ze worden in de loop van de tijd steeds bruiner of bleker. De meeste mensen met keloïden hebben slechts één of twee huidafwijkingen. Maar sommige mensen hebben er veel meer, vooral als ze ontstaan zijn na acne of waterpokken. Het zijn goedaardige huidafwijkingen. Vanuit medisch oogpunt is behandeling niet nodig, maar vanuit cosmetisch oogpunt kan wel behandeling ingezet worden. Een keloïd kun je op verschillende manieren behandelen. Het verwijderen van een keloïd kan problemen geven doordat de littekenvorming terugkomt en dan over een groter gebied. Er zijn ook andere behandelingen mogelijk bij een keloïd ter verbetering van de huid.

• Keloïd: abnormale toename van littekenweefsel
• Speciaal type litteken
• Verschil tussen een keloïd en een hypertrofisch litteken
• Oorzaak keloïd
• Risicofactoren
• Keloïd-litteken symptomen
• Diagnose en onderzoek
• Behandeling keloïd litteken: verwijderen of cosmetische verbetering?
• Corticosteroïd-injecties
• Keloïd verwijderen door chirurgie
• Laser
• Druk of siliconengelkussens
• Cryotherapie of stikstofbehandeling
• Interferon
• 5-fluorouracil
• Prognose
• Preventie

Keloïd: abnormale toename van littekenweefsel

Speciaal type litteken

Wanneer een wond of wondje geneest, blijft er een litteken achter. Een keloïd is een speciaal type litteken: een dat te veel groeit en zelfs (stukken) groter kan worden dan de oorspronkelijke wond. Het is niet ongewoon dat een litteken dat ontstaat na een chirurgische ingreep of een litteken dat ontstaat als gevolg van een trauma, een beetje hobbelig wordt. Dit wordt een hypertrofisch litteken genoemd. Een keloïd verschilt echter van een hypertrofisch litteken.

Verschil tussen een keloïd en een hypertrofisch litteken

Een keloïd kan al de kop opsteken na zeer kleine beschadiging van de huid, zoals acne, waterpokken, een kleine krasjes, een piercing, een snijwondje, een steenpuist, een vaccinatieplek, of zelfs als er geen zichtbare schade aan de huid is geweest. Ook lijkt een keloïd soms spontaan te kunnen ontstaan, bijvoorbeeld op het borstbeen. Een keloïd kan zich verspreiden buiten het oorspronkelijke gebied van huidbeschadiging, terwijl een hypertrofisch litteken binnen de wondgrens blijft.

Oorzaak keloïd

Deskundigen begrijpen nog niet precies waarom een keloïd zich vormt. Een keloïd is het resultaat van abnormale wondgenezing. Normaal gesproken is er een evenwicht tussen de productie en afbraak van collageen, een eiwit dat wordt aangemaakt door fibroblasten en het belangrijkste structuurgevende eiwit van de huid is; het houdt de huid als het ware bij elkaar. Bij een keloïd litteken, produceren de fibroblasten grote hoeveelheden collageen. De collageenvezels zijn ook dikker en zwaarder. Dit leidt tot de dikke verhevenheden die kenmerkend zijn voor keloïd littekens. Het is onduidelijk wat dit ongebruikelijke genezingsproces in gang zet. Mogelijke oorzaken zijn genetische factoren, huidspanning, en de aanwezigheid van een zeer groot aantal fibroblasten in de huid.

Risicofactoren

Een keloïd komt vaker voor bij mensen met een donkere huidskleur. Personen met een donker gepigmenteerde huid lopen vijftien keer meer kans op het ontwikkelen van keloïden; mensen met een Afrikaanse, Latijns-Amerikaanse of Aziatische afkomst, lopen het grootste risico. Een keloïd komt even vaak voor bij vrouwen en mannen. Deze laesies komen minder vaak voor bij kinderen en ouderen. Hoewel mensen met een donkere huidskleur meer kans hebben om ze te ontwikkelen, kunnen keloïden voorkomen bij mensen met alle huidtypes. In sommige gevallen lijkt er sprake te zijn van genetische predispositie; in sommige families komen keloïden vaker voor.

Keloïd-litteken symptomen

Een keloïd ziet er uit als een gladde verhevenheid, is vaak wat glanzend en heeft grillige uitlopers. Het heeft wel wat weg van een plateau, zoals op de foto's goed te zien is. Een keloïd is aanvankelijk rood van kleur, maar later wordt de plek lichter en meer huidkleurig. Sommige keloïd-littekens doen pijn, jeuken, of zorgen voor een branderig gevoel. Het grootste probleem is dat hun uiterlijk vaak als cosmetisch storend wordt ervaren. Mensen kunnen zich enorm schamen voor zo'n plek, vooral als een keloïd groot is en op een zichtbare plek zit.

Diagnose en onderzoek

De huisarts zal de diagnose veelal maken op basis van hoe de huidafwijking eruitziet. Hij zal je ook vragen stellen over hoe de plek zich heeft ontwikkeld en of er eerst een wondje of ander huidletsel aanwezig was, voordat de keloïd de kop opstak. Meestal is geen vervolgonderzoek nodig.

Differentiaaldiagnose
Een keloïd heeft soms veel weg van een hypertrofisch litteken. Een keloïd litteken groeit echter veelal buiten de grenzen van de oorspronkelijke wond, terwijl het weefsel van een hypertrofisch litteken dat niet doet.

Behandeling keloïd litteken: verwijderen of cosmetische verbetering?

Een keloïd trekt niet spontaan weg. Vanuit medisch oogpunt is behandeling niet nodig, maar als het litteken als cosmetisch storend wordt ervaren kan een behandeling overwogen worden. Het grootste probleem is dat het wegsnijden van een keloïd vaak resulteert in een verergering van het probleem. Andere behandelingen leiden er niet toe dat de keloïd (blijvend) verdwijnt, wel kan het een cosmetische verbetering geven. Een keloïd kan op de volgende manieren behandeld worden.

Corticosteroïd-injecties

Corticosteroïd-injecties worden vaak worden toegepast bij spier-, pees- en gewrichtsontstekingen, maar bij een keloïd wordt het soms ook toegepast. Deze injecties zijn veilig en niet erg pijnlijk, omdat er vaak tegelijk verdovingsvloeistof wordt meegespoten. Injecties worden meestal één keer per vier tot acht weken gegeven in een keloïd. Meestal vlakt de keloïd hierdoor af. De afgeplatte keloïd kan echter roder worden als gevolg van het stimuleren van de vorming van meer oppervlakkige bloedvaten. Deze kunnen vervolgens worden behandeld met behulp van een laser. De keloïd kan er beter uitzien na de behandeling, maar zelfs de beste resultaten laten een huidafwijking achter die er anders uitziet en voelt dan de omliggende huid.

Keloïd verwijderen door chirurgie

Het is erg riskant om een keloïd weg te snijden, omdat dit vrijwel altijd leidt tot een nieuwe keloïd en soms zelfs een grotere huidafwijking dan eerst aanwezig was. Sommige chirurgen lijken succes te hebben door het injecteren van steroïden of het toepassen van drukverbanden op de behandelde plek gedurende vele maanden na de operatie. Bestraling na chirurgische excisie wordt ook wel toegepast.

Laser

Pulsed dye laser (PDL)-therapie kan effectief zijn bij het afvlakken van keloïden en maakt ze minder rood. De behandeling is veilig en niet erg pijnlijk, maar er zijn wel meerdere behandelingen nodig om resultaat te zien.

Druk of siliconengelkussens

Tegendruk is een behandelmethode, waarbij er druk wordt uitgeoefend op de keloïd. Het littekenweefsel krijgt hierdoor het signaal om niet verder te groeien. Er zijn ook speciale oorbellen beschikbaar, die, wanneer ze op de juiste wijze worden gebruikt, een keloïd op de oorlel aanzienlijk kunnen doen krimpen. Siliconen worden toegepast als wondverband en maken het littekenweefsel zachter en vlakker. Het kan ook als crème of gel worden toegepast.

Cryotherapie of stikstofbehandeling

Cryotherapie is een veelgebruikte behandeling bij het verwijderen van wratten, maar het kan ook ingezet worden bij een keloïd. Bij cryotherapie of stikstofbehandeling wordt een deel van het littekenweefsel met vloeibare stikstof bevroren, waardoor de actieve cellen het loodje leggen en de groei van keloïdweefsel een halt toe wordt geroepen. Deze behandeling kan een keloïd platter maken, maar de laesie kan er ook door verkleuren, dat wil zeggen lichter of juist donkerder worden.

Interferon

Interferon is een eiwit dat door de witte bloedcellen van het lichaam wordt aangemaakt als een reactie op een infectie. Het toedienen van interferon lijkt veelbelovend te zijn in het verkleinen van een keloïd, ofschoon nog niet duidelijk is of het resultaat blijvend is. Meer onderzoek hiernaar is nodig.

5-fluorouracil

Injecties met dit chemotherapeutische middel, alleen of in combinatie met steroïden, worden soms ook toegepast bij de behandeling van een keloïd.

Prognose

Het is van het begin af aan belangrijk om te beseffen dat een keloïd een zeer moeilijke aandoening is om te behandelen. Er is geen voor iedereen succesvolle strategie en de respons van een enkele patiënt op een van de vele behandelingen is onvoorspelbaar en zeer variabel. Bovendien hoeft een aanvankelijke positieve reactie op een bepaalde behandeling niet noodzakelijk door te zetten. Recidief is zeker niet uit te sluiten.

Preventie

Als je meer kans hebt om een keloïd te krijgen, moet je waar mogelijk huidletsel, piercings en operaties vermijden (bijvoorbeeld cosmetische ingrepen). Als je onder het mes moet, vooral in een gebied met meer kans op een litteken, moet je ervoor zorgen dat je arts op de hoogte is dat je een keloïd kunt krijgen. Het starten van een aantal behandelingen (bijvoorbeeld corticosteroïdinjecties, drukverband) direct na de operatie kan helpen om een keloïd te voorkomen.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling