Neuspijn: Oorzaken van pijn op of in neus (pijnlijke neus)
Door diverse aandoeningen of andere medische problemen kunnen mensen soms last hebben van pijn in of rondom de neus. Neuspijn kan bijzonder vervelend zijn, vooral wanneer deze zich uitstrekt naar het hoofd of andere delen van het gezicht. Meestal is het slechts een tijdelijk en mild probleem, zoals een verkoudheid, dat de pijn in de neus veroorzaakt. In sommige gevallen kan neuspijn echter het gevolg zijn van een zeldzamere en ernstigere aandoening, zoals neuskanker. De arts zal de onderliggende oorzaak van de neuspijn onderzoeken en deze behandelen.- Epidemiologie van pijn op of in neus
- Prevalentie van neuspijn
- Leeftijd en geslacht
- Geografische spreiding
- Mechanisme
- Anatomie van de neus en sinussen
- Verstoring door infecties
- Neustrama's en irritaties
- Oorzaken
- Afwijkend neustussenschot / Septumafwijkingen
- Allergieën
- Infectie van de neus
- Ontsteking van de neus
- Neusmigraine
- Neuspoliepen en neuskanker
- Neusslijmvliesontsteking
- Schade aan de neus / Neustrauma
- Sinuspoliepen
- Tumoren
- Vreemd lichaam in de neus
- Risicofactoren
- Infecties van de bovenste luchtwegen
- Sinusitis
- Allergieën en irriterende stoffen
- Risicogroepen
- Mensen met chronische sinusitis
- Mensen met allergieën
- Mensen met een verzwakt immuunsysteem
- Geassocieerde symptomen
- Alarmsymptomen
- Pijn bij aanraking van de neus
- Langdurige of verergerende pijn
- Koorts en verstopte neus
- Diagnose en onderzoeken
- Diagnostische tabel voor neuspijn
- Behandeling
- Prognose van nasale pijn
- Milde gevallen en zelfzorg
- Ernstigere gevallen en behandeling
- Chronische neuspijn en complicaties
- Complicaties van pijnlijke neus
- Preventie van pijn aan neus
- Vermijden van infecties
- Beheer van allergieën
- Regelmatige controle bij chronische aandoeningen
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met neuspijn
- Gebruik een luchtbevochtiger in de slaapkamer
- Bevochtig je neus met een zoutoplossing
- Vermijd irriterende stoffen zoals rook en sterke geuren
- Gebruik warme kompressen
- Houd je hoofd omhoog tijdens het slapen
- Zorg voor voldoende hydratatie
- Vermijd overmatig gebruik van decongestiva
- Probeer ademhalingsoefeningen om de druk te verminderen
- Raadpleeg een arts als de pijn aanhoudt
- Gebruik een warme douche voor verlichting
- Vergeet niet om regelmatig te rusten
- Pas je voeding aan om ontstekingen te verminderen
- Misvattingen rond neuspijn
- Neuspijn wordt altijd veroorzaakt door een verkoudheid
- Neuspijn kan alleen behandeld worden met neussprays
- Neuspijn is altijd een teken van een ernstige aandoening
Epidemiologie van pijn op of in neus
Prevalentie van neuspijn
Neuspijn is een veelvoorkomend symptoom en kan verschillende oorzaken hebben, variërend van eenvoudige verkoudheid tot ernstigere aandoeningen zoals sinusitis of verwondingen. De prevalentie van neuspijn varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak, maar het wordt vaak gerapporteerd bij patiënten met sinusproblemen of verkoudheden. Neuspijn kan acuut of chronisch zijn en komt vaker voor bij volwassenen, hoewel kinderen ook kunnen lijden aan neuspijn door verkoudheid of trauma.Leeftijd en geslacht
Neuspijn kan optreden op elke leeftijd, maar de frequentie neemt toe bij volwassenen die vaker last hebben van aandoeningen zoals sinusitis. Er is geen significante geslachtsgebonden predilectie voor neuspijn, hoewel sommige studies suggereren dat vrouwen vaker medisch hulp zoeken voor dit symptoom.Geografische spreiding
De incidentie van neuspijn is wereldwijd significant, vooral in gebieden met een koud klimaat, waar sinusitis vaker voorkomt. Daarnaast speelt het luchtvervuiling een rol in het verergeren van neuspijn, met name in stedelijke gebieden.Mechanisme
Anatomie van de neus en sinussen
Neuspijn ontstaat vaak door een verstoring in de neus of de sinussen, die verbonden zijn met de neusholte. De neus bevat verschillende structuren zoals de neusschelpen, de neusholte en de neusslijmvliezen, die gevoelig zijn voor ontstekingen, infecties en trauma. Sinussen, die gevuld zijn met lucht, kunnen ontsteken (sinusitis) en leiden tot pijn rondom de neus en het voorhoofd.Verstoring door infecties
Infecties zoals verkoudheden of bacteriële infecties kunnen ontstekingen veroorzaken in de slijmvliezen van de neus, wat resulteert in pijn. Bij sinusitis kunnen de sinussen verstopt raken met slijm, wat een druk veroorzaakt die pijn in de neus en het gezicht kan veroorzaken. Dit kan leiden tot een gevoel van verstopte neus, druk, en een pijnlijke aanraking van de neus of het gezicht.Neustrama's en irritaties
Neuspijn kan ook het gevolg zijn van trauma, zoals een breuk of kneuzing van de neus, of irritatie door chemicaliën, allergieën of droge lucht. Deze fysieke en chemische irriterende factoren kunnen ontstekingen veroorzaken die pijn in de neus veroorzaken. In dergelijke gevallen is de pijn vaak scherp en gerelateerd aan een specifieke oorzaak, zoals een ongeluk of blootstelling aan irriterende stoffen.Oorzaken
Neuspijn kan door verschillende oorzaken worden uitgelokt, variërend van infecties tot fysieke schade.Afwijkend neustussenschot / Septumafwijkingen
Een afwijking van het neustussenschot (septum) kan leiden tot neuspijn door een onevenwichtige verdeling van de luchtstroom in de neus. Het neustussenschot bestaat uit botten en kraakbeenderen die de linker- en rechterzijde van de neusholte scheiden. Wanneer het septum scheef staat of anderszins afwijkend is, kan dit resulteren in een chronisch verstopte neus, irritatie en pijn. In ernstige gevallen kan een afwijkend neustussenschot ook bijdragen aan terugkerende sinusinfecties en verhoogde druk in de sinussen. Deze afwijkingen kunnen leiden tot frequente infecties van de sinussen, wat verder bijdraagt aan de neuspijn. De onjuiste luchtstroom door een scheef neustussenschot kan de slijmvliezen van de neus en sinussen irriteren, wat leidt tot een verhoogd risico op ontstekingen en pijn in de neus.Allergieën
Allergieën kunnen een belangrijke oorzaak zijn van neuspijn. Allergische reacties, zoals die bij hooikoorts of allergieën voor huisstofmijt, veroorzaken ontsteking en irritatie van het neusslijmvlies. Deze ontsteking kan leiden tot pijn, jeuk en een verstopte neus. Het immuunsysteem reageert op allergenen door histamine vrij te geven, wat leidt tot zwelling en pijn in de neus.Infectie van de neus
Neusinfecties, zoals een verkoudheid, komen vaak voor. Deze virale infecties veroorzaken vaak een brandend gevoel in de neus, hoewel dit meestal geen pijn met zich meebrengt. Bij een (ernstige) bacteriële infectie van de neus en de ethmoïde sinussen kan er echter wel sprake zijn van neuspijn. Schimmelinfecties in de neus, vooral wanneer de schimmels de neus en sinussen infecteren, kunnen ook neuspijn veroorzaken. Een voorbeeld hiervan is mucormycose, een schimmelinfectie die symptomen in de sinussen, hersenen en longen kan veroorzaken. Nasale vestibulitis is een andere veelvoorkomende infectie waarbij de ingang van de neusvleugels (vestibule) geïnfecteerd raakt. Deze infectie verschijnt vaak na een verkoudheid, wanneer de patiënt de neus overmatig afveegt of krachtig niest (niezen). Wanneer de wortel van de neusharen in de vestibule geïnfecteerd raakt en een abces ontstaat, wordt dit ‘nasale furunculose’ genoemd. Een nasaal septumabces is een ander infectueus neusprobleem dat kan leiden tot neuspijn.Ontsteking van de neus
Bij sommige aandoeningen is er geen sprake van een infectie van de neus, maar wel van een ontsteking. Deze ontstekingen kunnen ook neuspijn veroorzaken.Allergische rhinitis
De meestal tijdelijke pijn in de neus kan optreden bij allergische rhinitis (hooikoorts), een ontsteking van het neusslijmvlies als reactie op allergenen zoals pollen, klimatologische veranderingen, stof, huidschilfers van dieren (zoals huidschilfers van honden), enzovoort. De gebruikelijke symptomen omvatten een jeukende neus, jeukende ogen, een verstopte neus, hoofdpijn, verminderde reukzin, hoesten, verstopte oren en vermoeidheid.
Letale midline granuloom
Letale midline granuloom is een zeldzame aandoening waarbij ontstekingsweefsel (granulomen) zich vormt. Dit resulteert in een progressieve necrotiserende granulomatose van onbekende oorsprong, die de weefsels van de neusholte, de neusbijholten, de mond en het gelaat aantast met een vernietigend effect.
Sinusitis
Bij sinusitis zijn de sinussen ontstoken die zich rondom de neus, de wangen en de ogen bevinden. Meestal worden luchtweginfecties en allergieën verantwoordelijk gehouden voor sinusitis. Sinushoofdpijn (druk in de sinussen door infectie of allergie) is typisch bij sinusitis; deze hoofdpijn is vaak gelokaliseerd op de wangen, rond de ogen of op het voorhoofd. De ontsteking verergert meestal bij het ontwaken, wanneer patiënten vooroverbuigen, of bij verandering van een warme naar een koele omgeving. Koorts, een verstopte neus, een loopneus met geel of groen sputum (slijm) en neuspijn zijn andere veel voorkomende symptomen.
Wegener-granulomatose
Bij Wegener-granulomatose, een auto-immuunaandoening, zijn de bloedvaten van de neus ontstoken en vormen zich granulomen, hetgeen ook in andere delen van het lichaam kan voorkomen.
Andere ontstekingen
Neuspijn kan ook ontstaan door de volgende omstandigheden:
- bij gebruik van bepaalde neussprays
- bij neuspeuteren
- bij zeer hard gedroogd neusslijm
- door het snuiven van cocaïne (drugsverslaving)
- door het inhaleren van irriterende gassen
- door overmatig snuiten van de neus
Neusmigraine
Nasale migraine kan ook optreden, waarbij de pijn zich aan één kant van de neus voordoet.Neuspoliepen en neuskanker
Neuspoliepen zijn de meest voorkomende goedaardige gezwellen in de neus. Hoewel neuspoliepen doorgaans geen pijn veroorzaken, kunnen ze soms leiden tot maligniteiten in de neusholte. De meeste neuspoliepen veroorzaken geen pijn, maar als het gezwel in omvang toeneemt, kan de patiënt neuspijn ervaren. De meest voorkomende symptomen zijn een loopneus of een verstopte neus en veranderingen in de reukzin. De exacte oorzaak van de ontwikkeling van neuspoliepen is onbekend, maar het kan voortkomen uit chronische irritatie van de bekleding van de neusholtes. Neuskanker is relatief zeldzaam. Een carcinoom in de neus kan soms ontstaan als gevolg van uitzaaiingen (metastasen) vanuit een andere plaats, vooral van kanker in de oogkas. De kanker kan ook in de neusbijholten en nasofarynx (neus-keelholte) verschijnen, wat neuspijn kan veroorzaken. Andere symptomen die samen met neuspijn optreden, zijn veranderingen in de reukzin, een nasaal stemgeluid en een neusbloeding.Neusslijmvliesontsteking
Een neusslijmvliesontsteking kan optreden door blootstelling aan irriterende stoffen zoals rook, chemische dampen of vervuiling. Deze irritatie leidt tot ontsteking van het neusslijmvlies, wat pijn en ongemak veroorzaakt. Langdurige blootstelling aan irriterende stoffen kan leiden tot chronische neusslijmvliesontsteking en blijvende neuspijn.Schade aan de neus / Neustrauma
Een gebroken neus veroorzaakt aanzienlijke pijn. Hierbij is sprake van een breuk van een van de neusbeenderen. Dit gaat vaak gepaard met zwelling, al dan niet met neusbloeding. Een gebroken neus treedt vaak op door trauma aan het gezicht, zoals bij sportblessures, ernstige valpartijen of mishandeling. Soms kan zich bloed ophopen in het tussenschot, wat bekend staat als een nasaal septumhematoom. Het is belangrijk dat een arts dit zo snel mogelijk behandelt. Ook het te vaak of agressief afvegen van de neus (bijvoorbeeld bij een loopneus) of het inbrengen van een vreemd voorwerp in de neus kan schade veroorzaken. Verwondingen zijn meestal acuut. De plotselinge, intense pijn geneest vaak zonder blijvende problemen. Bij ernstige neuspijn is het echter aanbevolen om medische hulp in te schakelen.Sinuspoliepen
Sinuspoliepen zijn goedaardige gezwellen die zich kunnen ontwikkelen in de neusholtes of sinussen. Ze ontstaan vaak als gevolg van chronische ontsteking of allergieën. Sinuspoliepen kunnen leiden tot verstopte neus, pijn en een verhoogde druk in de sinussen. Ze kunnen ook de ademhaling bemoeilijken en bijdragen aan een algemeen ongemak in de neus.Tumoren
Hoewel minder vaak, kunnen tumoren in de neusholte of sinussen ook neuspijn veroorzaken. Zowel goedaardige als kwaadaardige tumoren kunnen leiden tot pijn, verstopte neus, bloeding en andere symptomen. Tumoren kunnen druk uitoefenen op omliggende structuren en leiden tot aanhoudende neuspijn en ongemak. Vroege detectie en behandeling zijn cruciaal voor een gunstige prognose.Vreemd lichaam in de neus
Een vreemd lichaam in de neus komt vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen. Veelvoorkomende objecten die kinderen in de neus steken zijn knikkers, potloodgommen, kleine kralen en andere kleine voorwerpen. Deze objecten kunnen soms dagenlang ongemerkt in de neus blijven zonder klachten te veroorzaken. Door zwelling van de delicate binnenbekleding van de neus blijft het voorwerp vaak stevig vastzitten. De neuspijn bevindt zich meestal in de neus zelf, maar na verloop van tijd kan ook de buitenkant van de neus pijnlijk en gevoelig worden bij aanraking. Naast neuspijn kunnen patiënten ook last hebben van een verstopte neus, een loopneus, reukproblemen, een nasale stem en een bloedneus. Alleen een arts mag een vreemd voorwerp uit de neus verwijderen met gespecialiseerde apparatuur. Pogingen om dit thuis te doen kunnen meer schade aanrichten en het voorwerp nog dieper in de neus duwen.Risicofactoren
Infecties van de bovenste luchtwegen
Neuspijn komt vaak voor bij verkoudheden en andere infecties van de bovenste luchtwegen, zoals griep of sinusitis. Deze infecties veroorzaken ontstekingen in de slijmvliezen van de neus en sinussen, wat resulteert in pijn en ongemak. Mensen die regelmatig verkouden zijn of sinusitis hebben, lopen een verhoogd risico op neuspijn.Sinusitis
Chronische of acute sinusitis is een belangrijke risicofactor voor neuspijn. De verstopte sinussen kunnen leiden tot een opbouw van druk, wat resulteert in pijn in de neus, het voorhoofd en de ogen. Allergieën kunnen ook een trigger zijn voor sinusitis en dus voor neuspijn.Allergieën en irriterende stoffen
Allergieën voor stof, pollen of huisdieren kunnen ontstekingen in de neus veroorzaken, wat leidt tot pijn. Ook blootstelling aan irriterende stoffen zoals rook of sterke geuren kan leiden tot pijn in de neus, vooral bij mensen die gevoelig zijn voor deze stoffen.Risicogroepen
Mensen met chronische sinusitis
Personen met een voorgeschiedenis van chronische sinusitis of terugkerende sinusinfecties hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van neuspijn. Dit komt doordat de sinussen vaak verstoord raken, wat de kans vergroot op pijn door drukopbouw of infecties.Mensen met allergieën
Patiënten met allergieën voor stoffen zoals pollen, stof of schimmels lopen een groter risico op het ontwikkelen van neuspijn, vooral als deze allergieën leiden tot sinusitis of ontsteking van de neusslijmvliezen.Mensen met een verzwakt immuunsysteem
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals die met hiv of mensen die immunosuppressiva gebruiken, zijn gevoeliger voor infecties en dus voor neuspijn als gevolg van infecties zoals sinusitis.Geassocieerde symptomen
Bij neuspijn kunnen verschillende symptomen optreden die vaak samenhangen met de onderliggende oorzaak van de pijn. Hieronder worden de geassocieerde symptomen uitgebreid beschreven:Verstopte neus
Een veelvoorkomend symptoom dat geassocieerd wordt met neuspijn is een verstopte neus. Dit kan het gevolg zijn van een ontsteking van het neusslijmvlies, zoals bij sinusitis of rhinitis. Wanneer de neusholtes ontstoken zijn, zwellen de slijmvliezen op en wordt de doorgang door de neus vernauwd, wat leidt tot een gevoel van verstoptheid. Dit kan de ademhaling bemoeilijken en een drukkend gevoel in de neus en het voorhoofd veroorzaken.
Loopneus
Een loopneus, of rhinorroe, is een ander symptoom dat vaak gepaard gaat met neuspijn. Dit gebeurt wanneer er een overmatige productie van slijm is, meestal als reactie op een ontsteking of infectie. Het slijm kan helder, wit, geel of groen van kleur zijn, afhankelijk van de oorzaak. Een loopneus kan leiden tot irritatie van de huid rond de neus door het frequente afvegen.
Hoofdpijn
Neuspijn kan vaak gepaard gaan met hoofdpijn, vooral als de oorzaak gerelateerd is aan sinusitis. Bij sinusitis is er een ontsteking van de sinussen die vaak leidt tot een drukkend gevoel in het voorhoofd, de wangen en rond de ogen. Deze druk kan uitstralen naar de hoofdhuid, wat resulteert in hoofdpijn. De pijn is vaak pulserend of drukkend en kan verergeren bij buigen of liggen.
Veranderde reuk
Bij sommige aandoeningen die neuspijn veroorzaken, kan de reukfunctie worden aangetast. Ontstekingen van het neusslijmvlies of de sinussen kunnen de reukzintuigen beïnvloeden, waardoor een verminderd vermogen om geuren waar te nemen ontstaat. Dit kan variëren van een lichte vermindering van de geurzin tot een volledige verlies van reukvermogen.
Drukgevoel in de sinussen
Bij sinusitis of sinusinfecties kan een gevoel van druk in de sinussen optreden. Dit gevoel van druk kan zich voordoen in de voorhoofdsholtes, de kaakholtes of de achterste sinussen, afhankelijk van welke sinussen zijn aangetast. Deze druk kan pijnlijk zijn en vaak gepaard gaan met andere symptomen zoals hoofdpijn en verstopte neus.
Jeuk en irritatie
Jeuk en irritatie van de neus en de huid rondom de neus kunnen ook voorkomen bij neuspijn. Dit kan het gevolg zijn van allergieën, waarbij het neusslijmvlies reageert op allergenen door jeuk en ongemak te veroorzaken. Bij een verstopte neus of veelvuldig neussnuiten kunnen ook de huid en slijmvliezen geïrriteerd raken.
Keelpijn
Neuspijn kan soms uitstralen naar de keel, vooral als gevolg van postnasale drip, waarbij slijm uit de neus achter in de keel terechtkomt. Dit slijm kan de keel irriteren en leiden tot een gevoel van kriebel of pijn in de keel.
Elk van deze symptomen kan wijzen op een specifieke oorzaak van neuspijn en kan helpen bij het stellen van een juiste diagnose en het bepalen van de meest geschikte behandeling.
Alarmsymptomen
Pijn bij aanraking van de neus
Een belangrijk alarmsymptoom bij neuspijn is pijn die verergert bij aanraking van de neus of het gezicht. Dit kan wijzen op een onderliggende infectie, zoals sinusitis, of trauma aan de neus. Pijn in de sinusgebieden kan ook duiden op sinusitis of een verstopte sinus.Langdurige of verergerende pijn
Als de pijn langer dan een paar dagen aanhoudt of verergert, kan dit wijzen op een ernstiger probleem, zoals een chronische sinusinfectie of een ander medisch probleem dat verdere behandeling vereist.Koorts en verstopte neus
Neuspijn gepaard met koorts, vermoeidheid en verstopte neus kan wijzen op een infectie van de luchtwegen, zoals een verkoudheid of sinusitis. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken als deze symptomen aanhouden of zich verergeren.Diagnose en onderzoeken
De diagnose van neuspijn begint met een grondige anamnese en lichamelijk onderzoek. De arts zal vragen stellen over de aard, duur en ernst van de pijn, evenals eventuele bijkomende symptomen zoals koorts, afscheiding of bloedingen. Bij het lichamelijk onderzoek kan de arts de neus inspecteren met behulp van een neusspeculum om te zoeken naar tekenen van ontsteking, zwelling of afwijkingen. Aanvullend onderzoek, zoals een röntgenfoto of een CT-scan van de sinussen, kan nodig zijn om structurele afwijkingen of ontstekingen in de sinussen te beoordelen. In sommige gevallen kan een allergietest worden uitgevoerd om te bepalen of allergieën een rol spelen bij de klachten.Diagnostische tabel voor neuspijn
Neuspijn kan verschillende oorzaken hebben, van infecties tot verwondingen of structurele afwijkingen. Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak van de pijn vast te stellen om de juiste behandeling te starten.| Diagnostische methode | Toepassing | Details en aanvullende informatie |
|---|---|---|
| Huidinfectie-onderzoek | Beoordeling van infecties in de neus | Neuspijn kan veroorzaakt worden door een infectie van de neusholtes, zoals een sinusinfectie. Dit onderzoek helpt te bepalen of er sprake is van een bacteriële of virale infectie die de pijn veroorzaakt. |
| Mond-onderzoek | Beoordeling van mondgezondheid | Soms kan een infectie in de mond of kaak leiden tot uitstralende pijn naar de neus. Dit onderzoek helpt te bepalen of er een verband is tussen mondproblemen en neuspijn. |
| Alvleesklier-onderzoek | Beoordeling van abnormale stoffen in het lichaam | Hoewel zeldzaam, kan pijn in de neus ook een indirecte oorzaak hebben door problemen met de alvleesklier, zoals ontstekingen of abnormale afscheiding. Dit onderzoek helpt te identificeren of de alvleesklier een rol speelt. |
| Maag-onderzoek | Beoordeling van gastro-intestinale problemen | Maagproblemen zoals reflux kunnen soms neuspijn veroorzaken als gevolg van irritatie van de slijmvliezen. Dit onderzoek helpt te bepalen of maagproblemen bijdragen aan de pijn. |
| Kanker-onderzoek | Beoordeling van tumoren in de neusholtes | In zeldzame gevallen kan neuspijn worden veroorzaakt door tumoren of andere vormen van kanker in de neusholtes of sinussen. Dit onderzoek helpt kanker als mogelijke oorzaak uit te sluiten. |
| Abces-onderzoek | Beoordeling van infectiehaarden in de neus | Een abces kan zich in de neus vormen en leiden tot hevige pijn. Dit onderzoek helpt te bepalen of er een abces aanwezig is dat de pijn veroorzaakt. |
| Bloedonderzoeken-evaluatie | Beoordeling van bloedwaarden | Bepaalde bloedstoornissen kunnen leiden tot pijn of ontsteking in de neusholtes. Dit onderzoek helpt te identificeren of er een onderliggende aandoening is die de neuspijn veroorzaakt. |
| Hersenen-onderzoek | Beoordeling van neurologische oorzaken | In sommige gevallen kan neuspijn het gevolg zijn van neurologische aandoeningen, zoals een trigeminusneuralgie. Dit onderzoek helpt te beoordelen of de hersenen of zenuwen betrokken zijn. |
| Slokdarm-onderzoek | Beoordeling van problemen met de slokdarm | Problemen met de slokdarm, zoals een oesofageale obstructie, kunnen uitstralende pijn veroorzaken die door de neus gevoeld wordt. Dit onderzoek helpt te identificeren of de slokdarm een rol speelt. |
| Ondervoeding-evaluatie | Beoordeling van voedingstoestand | Ondervoeding kan leiden tot zwakte van het immuunsysteem, wat kan bijdragen aan infecties of ontstekingen in de neusholtes en sinusproblemen die pijn veroorzaken. Dit onderzoek helpt te beoordelen of ondervoeding een factor is. |
