Medicatie: Bijwerkingen aan de mond en tanden

Alle medicijnen hebben een risico op bijwerkingen. Zo veroorzaken talloze medicijnen mogelijk problemen met de mond. Medicatie voor de behandeling van kanker, een hoge bloeddruk, ernstige pijn, een depressie, allergieën en een verkoudheid hebben mogelijk een negatief effect op het gebit. Daarom moet een (tand)arts steeds op de hoogte zijn van alle gebruikte medicijnen alsook vrij verkrijgbare producten, vitaminen en supplementen.

• Abnormale bloedingen en medicijnen
• Droge mond (xerostomie) en geneesmiddelen
• Gezwollen tandvlees en medicatie
• Mondzweren en medicatiegebruik
• Mucositis (ontsteking van het mondslijmvlies)
• Smaakveranderingen
• Schimmelinfectie mondspruw
• Tandbederf
• Tandverkleuring

Abnormale bloedingen en medicijnen

Een verminderde bloedstolling is een bijwerking van aspirine en anticoagulantia (antistollingsmiddelen), zoals heparine of Warfarine. Deze medicijnen helpen bij het voorkomen van een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) of een hartaandoening, maar ze veroorzaken mogelijk bloedingsproblemen tijdens kaakchirurgie of de behandeling van parodontale aandoeningen.

Droge mond (xerostomie) en geneesmiddelen

Honderden geneesmiddelen verminderen de hoeveelheid speeksel in de mond, waardoor een vervelende droge mond ontstaat (xerostomie). Wanneer de mond droog is, ontstaat sneller irritatie en een ontsteking aan de weefsels in de mond. Dit leidt op zijn beurt vaker tot een infectie, tandbederf en andere tandvleesaandoeningen. Sommige geneesmiddelen die een droge mond als bijwerking hebben, zijn onder andere:

• anti-angstmedicatie
• antidepressiva (medicijnen voor het behandelen van een depressie)
• antidiarreïca
• anti-emetica (geneesmiddelen tegen misselijkheid en braken)
• anti-epileptica
• antihistaminica (geneesmiddelen voor het behandelen van een allergische reactie)
• antipsychotica
• bepaalde bloeddruk- en hartmedicijnen, zoals ace-remmers, calciumkanaalblokkers (calciumantagonisten), bètablokkers, hartritmemedicatie en diuretica (plaspillen)
• bronchodilatoren (luchtwegverwijders voor de behandeling van longaandoeningen)
• isotretinoïne, gebruikt voor de behandeling van acne (chronische ontsteking van de talgklieren)
• chemotherapie voor de behandeling van kanker
• medicatie voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie)
• medicatie voor de behandeling van de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• narcotische pijnstillers
• scopolamine, gebruikt om reisziekte te voorkomen
• spasmolytica (krampstillende medicatie bij spastische darmen)

Een droge mond is soms erg lastig, en daarom moet de arts de voordelen en risico’s tegen elkaar afwegen. Veel water drinken of suikervrije kauwgom kauwen verhoogt de speekselproductie waardoor het mogelijk is om de symptomen te verlichten.

Gezwollen tandvlees en medicatie

Ook veroorzaken sommige geneesmiddelen een opeenhoping van tandvleesweefsel (tandvleeshyperplasie). Bij tandvleeshyperplasie zwelt het tandvlees en groeit dit over de tanden. Tandvleeshyperplasie verhoogt het risico op parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die tanden ondersteunen). Gezwollen tandvlees is tevens een ideale voedingsbodem voor bacteriën, die mogelijk omliggende tandstructuren beschadigen. De bijwerking komt vaker voor bij mannen. Ook wanneer een patiënt reeds kampt met tandplak, lijdt hij sneller aan tandvleeshyperplasie.

Medicijnen die zwelling van het tandvlees en overgroei mogelijk veroorzaken zijn:

• bloeddrukmedicatie zoals calciumantagonisten
• cyclosporine, een immunosuppressivum (medicijn dat het immuunsysteem onderdrukt) dat de arts inzet voor het voorkomen van afstoting van een transplantaat
• fenytoïne, een medicijn voor epilepsie

Een goede mondhygiëne en frequentie bezoeken aan de tandarts verminderen de kansen op het ontwikkelen van deze aandoening.

Mondzweren en medicatiegebruik

Een mondzweer verschijnt in de mond of op de tong. Zweren hebben een soort ‘krater’ (gat) in het midden. Dit gat is eigenlijk een breuk in het vochtige weefsel (slijmvlies) dat de mond bekleedt. Chemotherapiemedicijnen die mucositis (mondslijmvliesontsteking) veroorzaken, veroorzaken soms afteuze mondzweren. Andere medicijnen die zijn gekoppeld aan de ontwikkeling van mondzweren zijn:

• aspirine
• fenytoïne
• goud dat wordt gebruikt voor de behandeling van reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• penicilline
• streptomycine
• sulfonamiden

Mucositis (ontsteking van het mondslijmvlies)

Mucositis is een ontsteking van het slijmvlies langs de mond en het spijsverteringskanaal. Chemotherapie veroorzaakt tal van bijwerkingen, waaronder mucositis. Bepaalde chemotherapeutica, waaronder methotrexaat en 5-fluorouracil, leiden tot een complex patroon van biologische veranderingen die de slijmvliescellen beschadigen. Patiënten die chemotherapeutica nemen en gekoppeld zijn aan één of meer van volgende risicofactoren, lijden sneller aan mucositis: alcoholgebruik, roken, een slechte tand- en mondhygiëne, uitdroging, diabetes mellitus (suikerziekte), hiv of een nierziekte. Mucositis veroorzaakt een pijnlijke zwelling van de mond en tong en leidt tot bloedingen, pijn en zweertjes in de mond. Door de aandoening heeft een patiënt het mogelijk lastig om te eten.

Smaakveranderingen

Een smaakstoornis (dysgeusie) ontstaat soms door het nemen van medicatie. Sommige medicijnen veranderen de smaak van voedsel of ze veroorzaken een metaalachtige, zoute of bittere smaak in de mond. Smaakveranderingen komen vooral veel voor bij ouderen die meerdere medicijnen gebruiken. Meestal zijn de smaakveranderingen tijdelijk van aard en verdwijnen ze wanneer de patiënt stopt met het innemen van het geneesmiddel. Chemotherapie (medicatie voor de behandeling van kanker) zijn een veelvoorkomende oorzaak van smaakveranderingen.

Veel andere geneesmiddelen zijn gekoppeld aan smaakveranderingen:

• antibiotica
• anti-epileptica
• antihistaminica
• antipsychotica
• antischimmelmiddelen
• astmamedicijnen
• bisfosfonaten (medicatie bij botaandoeningen)
• bloeddrukmedicijnen
• bloedverdunners
• carbamazepine
• chloorfeniraminemaleaat
• cholesterolverlagende medicijnen
• corticosteroïden (gebruikt om ontstekingen te behandelen)
• diabetesmedicijnen
• diuretica
• fenytoïne
• geneesmiddelen tegen bloedarmoede door ijzertekort
• geneesmiddelen voor de ziekte van Parkinson
• glaucoommedicijnen (glaucoom is een oogziekte met een verhoogde oogdruk waardoor mogelijk schade ontstaat aan de oogzenuw waardoor de patiënt het gezichtsvermogen verliest)
• hartmedicijnen
• jicht medicijnen (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten)
• reumatoïde artritis behandelingen
• schildkliermedicatie
• spierverslappers
• stimulerende geneesmiddelen (zoals amfetamine)
• stoppen met roken producten
• transplantatie-afstotingsmedicijnen
• tuberculosemedicijnen tuberculose is een bacteriële infectie met longproblemen)

Schimmelinfectie mondspruw

Bepaalde inhalatiemedicijnen voor de behandeling van astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen) veroorzaken sneller een schimmelinfectie in de mond die in medische termen bekend staat als ‘orale (candidiasis' (mondspruw). Na het inhaleren van een inhalator is het aangewezen om de mond met water te stoppen. Hierdoor komt mondspruw minder snel tot stand.

Tandbederf

Het langdurig gebruik van gezoete medicijnen resulteert in tandbederf. Suiker is een toegevoegd ingrediënt in veel soorten geneesmiddelen, zoals vitaminen, hoestdruppels, antacida (soort maagzuurremmers) en medicijnen op basis van siroop. Na het gebruik van deze medicatie is het van belang om de mond goed te spoelen. Daarnaast is het nuttig om bij de arts of apotheker te informeren of er suikervrije alternatieven beschikbaar zijn.

Tandverkleuring

Het gebruik van tetracycline-antibiotica tijdens de zwangerschap en tijdens het geven van borstvoeding, leidt tot bruingekleurde tanden bij kinderen. Wanneer een patiënt tetracycline neemt, bezinkt een deel van het geneesmiddel in het calcium dat het lichaam gebruikt om tanden te bouwen. Tetracycline veroorzaakt geen tandverkleuring als de patiënt deze medicatie inneemt nadat alle tanden zijn gevormd. Het veroorzaakt alleen een verandering in de tandkleur als de patiënt het medicijn neemt voordat de primaire of secundaire tanden ontstaan. De arts schrijft tetracycline en aanverwante antibiotica niet voor tijdens de zwangerschap of bij jonge kinderen (jonger dan acht jaar) van wie de tanden nog in ontwikkeling zijn. Andere medicijnen veroorzaken mogelijk ook vlekken op de tanden of tandverkleuringen. Fluoride is aanwezig in sommige kauwbare vitaminen, tandpasta en mondwater. Wanneer een patiënt een overmatige dosis van fluoride inneemt, leidt dit tot witte strepen op het tandglazuur of een witachtige bruine verkleuring op de tanden. In ernstige gevallen leidt overtollig fluoride (fluorosis) tot permanent bruin gekleurde tanden.

Lees verder

• Xerostomie: Droge mond door aandoening of medicatie
• Gezwollen tandvlees: Oorzaken van zwelling van tandvlees
• Orale mucositis: Oorzaken van mondslijmvliesontsteking
• Afteuze mondzweren: Pijnlijke aften (zweren) in de mond
• Smaakstoornis: Verminderd smaakgevoel (smaakverlies)