Bunions: Pijnlijke misvorming van gewricht van grote teen

Een bunion is een benige, gezwollen en pijnlijke misvorming van het gewricht aan de basis van de grote teen, op de buitenkant van de voet. Het belangrijkste symptoom van een bunion is de grote teen die naar de andere tenen op dezelfde voet wijst, waardoor het daaraan bevestigde voetbot (het eerste middenvoetsbeentje) naar buiten gaat steken. Teenpijn, eeltknobbels en roodheid van de huid zijn enkele andere veel voorkomende tekenen van een bunion. De symptomen verergeren onbehandeld, dus een behandeling is nodig. Goed passend schoeisel dragen, medicatie nemen en eventueel een operatie zijn enkele gekende behandelingen voor bunions. De vooruitzichten zijn tot slot variabel en gaan van geen pijn tot invaliderende problemen als gevolg van de botaandoening.

• Synoniemen van bunion
• Epidemiologie van misvorming van gewricht aan grote teen
• Oorzaken van bunions
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Erfelijke factoren
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Pijn, zwelling en eeltknobbels aan grote teen
• Fysieke problemen
• Emotionele problemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijnlijke misvorming van teengewricht
• Gewicht
• Goed passend schoeisel
• IJs aanbrengen
• Medicatie
• Oefeningen
• Operatie
• Prognose
• Complicaties
• Onbehandelde bunions
• Na een operatie
• Preventie van botaandoening

Synoniemen van bunion

Andere namen voor deze aandoening zijn:

• hallux abductovalgus
• hallux valgus

Epidemiologie van misvorming van gewricht aan grote teen

Bunions zijn een veelvoorkomende voetaandoening die ongeveer één op de drie volwassenen treft. De prevalentie van bunions neemt toe naarmate mensen verouderen. Vrouwen zijn vaker door bunions aangetast dan mannen, wellicht als gevolg van anatomische verschillen van de voet, het schoeisel en genetische invloeden. Af en toe komen baby's ter wereld met eeltknobbels (aangeboren hallux valgus). Sporadisch ontwikkelen kinderen eeltknobbels (juveniele of puberale hallux valgus).

Oorzaken van bunions

Het is anno oktober 2020 niet bekend wat de oorzaken zijn van bunions, al dragen wellicht zowel omgevingsfactoren als genetische factoren mogelijk bij aan de totstandkoming van de teenafwijking. Een bunion is een vergroting van het binnenste gedeelte van het gewricht aan de voet van de grote teen. Het bultje is te wijten aan een verkeerde positie van het grote teengewricht en, in sommige gevallen, is er extra botgroei veroorzaakt door een ontsteking. Door de verkeerde positie wijst de grote teen in de richting van de andere kleinere tenen van dezelfde voet.

Risicofactoren

Wetenschappers vermoeden dat zowel erfelijke factoren als omgevingsfactoren bijdragen aan de totstandkoming van de aandoening. Bunions zijn een complexe aandoening zonder een duidelijk overervingspatroon. Veel getroffen patiënten hebben meerdere familieleden die ook zijn getroffen. Het risico op het ontwikkelen van bunions is groter voor eerstegraads familieleden van de getroffen patiënten (zoals broers en zussen of kinderen) in vergelijking met het grote publiek. Wanneer bunions optreden als onderdeel van een genetisch syndroom, komen bunions tot stand volgens het overervingspatroon van het syndroom.

Aandoeningen

Een voetletsel is mogelijk geassocieerd met een bunion. Andere risicofactoren voor bunions zijn ontstekingsziekten zoals reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), jicht (pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten) en artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen). Platvoeten (pijnloze voetafwijking met voetzool op de grond)) en polio (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming) zijn ook in verband gebracht met hallux valgus. Bunions zijn ook een kenmerk van verschillende zeldzame genetische syndromen die de botontwikkeling aantasten, waaronder het Chitayat-syndroom en fibrodysplasia ossificans progressiva.

Erfelijke factoren

Congenitale (aangeboren) en juveniele hallux valgus zijn vaak gerelateerd aan gewrichtsmisvormingen met een genetische oorzaak. Bij bunions die op latere leeftijd ontstaan, ebben erfelijke factoren die verband houden met de vorm en structuur van de voet en de manier waarop de voet beweegt (voetmechanica) waarschijnlijk invloed op het risico om de aandoening te ontwikkelen.

Omgevingsfactoren

Het dragen van slecht passende schoenen vormt een andere belangrijke risicofactor. Vooral schoenen die te strak zitten, schoenen met hoge hakken of schoenen met een smalle teenruimte verhogen de kans op bunions. Slecht passende schoenen veroorzaken wellicht geen bunions, maar ze komen hierdoor wel sneller (eerder) tot stand of verergeren sneller bij patiënten met een onderliggende gevoeligheid. Atleten zijn voorts vaker aangetast doordat ze hun voeten vaker overbelasten. Overgewicht en langdurig rechtstaan spelen tot slot ook een rol.

Symptomen: Pijn, zwelling en eeltknobbels aan grote teen

Fysieke problemen

Bunions ontwikkelen zich langzaam. De druk op het gewricht aan de basis van de grote teen zorgt er namelijk voor dat de teen zich verplaatst en naar binnen draait in de richting van de tweede teen.

Wanneer het teengewricht ontstoken raakt, kampt de patiënt met roodheid, gevoeligheid en teenpijn / voetpijn. Dit is het gevolg van een ontsteking van de slijmbeurs (bursa: een kleine met vocht gevulde zak) die grenst aan het gewricht. Diepere gewrichtspijn treedt in latere stadia van de misvorming op wanneer zich plaatselijke artritis (gewrichtsontsteking) ontwikkelt. Na verloop van tijd neemt de afwijking toe, hoewel de symptomen mogelijk niet toenemen.

Bunions gaan gepaard met volgende mogelijke symptomen:

• aanhoudende of met tussenpozen optredende teenpijn en/of voetpijn
• eeltknobbels of likdoorns: Eelt ontwikkelt zich op de plaats waar de grote teen en de tweede teen tegen elkaar wrijven of anders op de bal van de voet. De eeltknobbels verergeren onbehandeld waardoor het lastig is om gewone schoenen te dragen of zonder pijn te lopen. Eeltknobbels komen voor in één of beide voeten.
• een beperkt bewegingsbereik van de grote teen wanneer hierin artritis aanwezig is
• een doof of branderig gevoel
• een verharde huid onder de voet
• roodheid en zwelling rond het teengewricht door een ontsteking van het gewricht
• stijfheid

Emotionele problemen

Door de pijn van de voetknobbeltjes en de moeilijkheid om comfortabel schoeisel te vinden, verloopt het wandelen/trainen moeilijker. Dit resulteert in een verminderde fysieke en mentale gezondheid. Voorts tasten bunions het zelfbeeld aan, waarbij patiënten zich ongemakkelijk voelen wanneer anderen hun voeten zien.

Diagnose en onderzoeken

De arts onderzoekt de voeten van de patiënt en kijkt ook naar het schoeisel. Verder maakt de arts een röntgenfoto om de ernst van de bunion te bepalen wat nodig is voor het bepalen van de beste behandeling.

Behandeling van pijnlijke misvorming van teengewricht

Gewicht

Een gezond gewicht vermindert de druk op de voetgewrichten en is dus aanbevolen.

Goed passend schoeisel

Vaak is de patiënt geholpen met een conservatieve behandeling. De patiënt krijgt namelijk eerst het advies om goed passende schoenen te kopen die geen druk op de tenen geven. De schoenen moeten voldoende ruimte bieden aan de tenen en aangepast zijn aan de voetenvorm zonder druk te geven. Steunzolen zijn voor veel patiënten nodig. Voorts zijn naast geschikte schoenen ook teenbeschermers en speciale tapes, spalken en zelfs sokjes verkrijgbaar voor patiënten met bunions.

IJs aanbrengen

IJs aanbrengen op het getroffen gebied vermindert de zwelling.

Medicatie

Ontstekingsremmende medicatie en pijnstillers verlichten de symptomen. Sommige patiënten krijgen steroïde injecties, zoals cortison. Deze injecties verminderen de ontsteking en verlichten de pijn tijdelijk. Voorzichtigheid is geboden, omdat er veel bijwerkingen zijn, zoals een infectie en bloedingen, vooral als deze vaak en in hoge doses worden gebruikt.

Oefeningen

Een podoloog of fysiotherapeut adviseert specifieke oefeningen om de symptomen van een bunion te behandelen. Zo moet de patiënt bijvoorbeeld uit blootsvoets door het huis lopen, want dit activeert de spieren in de grote teengewrichten.

Operatie

Een chirurgische ingreep is ook mogelijk wanneer:

• de grote teen chronisch ontstoken en opgezet is, zelfs met rust en geneesmiddelen
• de grote teen vervormd is waarbij de teen duidelijk afwijkt naar de andere tenen
• de pijn aanhoudt ondanks medicatie en geschikte schoenen
• de pijnstillende en ontstekingsremmende medicijnen onvoldoende effectief zijn
• de voetpijn het dagelijks leven verstoort
• het gewricht in de grote teen verstijft

Diverse operatietechnieken zijn bekend. Het type operatie is afhankelijk van het niveau van de misvorming, de ernst van de symptomen, de leeftijd van de patiënt en andere gerelateerde medische aandoeningen. Deze operatie is bij 85-90% van de patiënten succesvol. Wel moeten patiënten aangepast schoeisel blijven dragen want anders keert de bunion terug. Na een operatie bedraagt de volledig hersteltijd tot zes maanden. Regelmatige opvolgbezoeken aan de arts zijn zeker in deze periode noodzakelijk.

Prognose

De prognose is afhankelijk per patiënt. Sommige patiënten hebben problemen die steeds blijven verergeren, terwijl anderen met de onderliggende misvorming geen symptomen hebben. Vaak zijn uiteindelijk beide voeten getroffen.

Complicaties

Onbehandelde bunions

Als bunions onbehandeld blijven, leiden ze tot verdere complicaties. Ze veroorzaken bijvoorbeeld artritis in de grote teen en de tweede teen van zijn plaats wegduwen. Verder zijn bursitis (slijmbeursontsteking) en een hamerteen andere complicaties. Metatarsalgie komt ook voor; hierbij ontstaat pijn en ontsteking in de bal van de voet.

Na een operatie

Ook ontstaan mogelijk complicaties na een bunion-operatie. Hoewel een operatie meestal effectief is, keren de bunions mogelijk terug. In minder dan 10% van de gevallen treden complicaties op na bunion-chirurgie. Deze hangen ook af van het type operatie dat de patiënt heeft en bestaan uit:

• de noodzaak van verdere operaties
• een langdurige zwelling en aanhoudende pijn
• een vertraging of falen van het bot om te genezen, of een botgenezing in de verkeerde positie
• pijn onder de bal van de voet
• schade aan de zenuwen in de voet
• stijfheid in de teengewrichten

Preventie van botaandoening

De beste manier om de kansen op het ontwikkelen van bunions te verminderen, is door goed passende schoenen te dragen. Schoenen die te strak zitten of hoge hakken hebben, knijpen de tenen samen. De schoenen moeten de juiste maat hebben en er moet voldoende ruimte zijn om de tenen vrij te bewegen. Schoenen met hoge hakken of puntige tenen zijn afgeraden.

Lees verder

• Teenpijn: Pijn aan teen of tenen door aandoening of letsel
• Laterale voetpijn: Pijn aan buitenkant van voet
• Pijnlijke grote teen: Oorzaken pijn aan groteteengewricht
• Voetknobbeltjes: Oorzaken van bultjes en knobbels aan voeten
• Teenkrampen: Oorzaken van krampen in teen of tenen