Hallux rigidus: Artrose aan gewricht grote teen met pijn

Hallux rigidus is een teenaandoening waarbij een gewricht aan de voet van de grote teen pijnlijk en verstijfd is. Hallux rigidus is te wijten aan de slijtage van het grote teengewricht, veroorzaakt door artrose. Door de vorm van artritis ontstaan na verloop van tijd buigingsproblemen met de grote teen. Dit veroorzaakt veel problemen aangezien mensen de grote teen gebruiken om te lopen, bukken, klimmen of zelfs te gaan staan. Diverse (combinaties van) behandelingsopties zijn mogelijk. De gekozen behandeling hangt af van veel factoren, maar in de meeste gevallen zet de arts een niet-invasieve behandeling in wanneer hij de aandoening vroegtijdig ontdekt. Wanneer een operatie nodig is, is de patiënt meestal na enkele maanden volledig hersteld.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Artrose aan gewricht van grote teen
• Risicofactoren van hallux rigidus
• Afwijkingen aan voet en grote teen
• Genetische factoren
• Letsels
• Ontstekingsziekten
• Overmatig gebruik
• Symptomen: Pijn en stijfheid
• Vroeg stadium
• Later stadium
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van teenaandoening
• Niet-chirurgische behandeling
• Operatie
• Prognose
• Complicaties van teenafwijking

Epidemiologie

Hallux (verwijst naar de grote teen) rigidus (verwijst naar stijfheid) komt meestal voor bij volwassenen tussen de dertig en zestig jaar oud.

Oorzaken: Artrose aan gewricht van grote teen

Hallux rigidus is een vorm van degeneratieve artritis (gewrichtsontsteking). Meestal ligt artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen) in het gewricht van de grote teen aan de basis van hallux rigidus.

Risicofactoren van hallux rigidus

Afwijkingen aan voet en grote teen

Dit type artritis (gewrichtsontsteking) ontwikkelt zich vaak bij patiënten met afwijkingen die de voet- en grote teen-functie veranderen. Patiënten met platvoeten bijvoorbeeld zijn vatbaar voor het ontwikkelen van hallux rigidus.

Genetische factoren

Bij sommige patiënten komt hallux rigidus voor in de familie en is dit gevolg van genetische factoren.

Letsels

Een gebroken grote teen of een ander trauma ligt soms ook aan de basis van het ontwikkelen van hallux valgus.

Ontstekingsziekten

Hallux rigidus is soms ook het gevolg van een blessure, zoals het stoten van de teen. Ook ontstekingsziekten, zoals reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) of jicht zijn geassocieerd met hallux rigidus.

Overmatig gebruik

In andere gevallen gaat de teenafwijking gepaard met het overmatig gebruik van de teen, vooral bij patiënten die zich bezighouden met activiteiten of banen die de stress op de grote teen vergroten, zoals werkers die vaak moeten bukken of hurken.

Symptomen: Pijn en stijfheid

Vroeg stadium

Vroege tekenen en symptomen omvatten:

• een zwelling en ontsteking rond het gewricht / voetbult
• moeilijkheden met bepaalde activiteiten (rennen, hurken)
• ochtendstijfheid
• pijn en stijfheid die verergert door koud, vochtig weer
• pijn en stijfheid in de grote teen tijdens het gebruik van de teen (lopen, staan, buigen, …) (teenpijn)

Later stadium

Naarmate de aandoening verergert, komen meer symptomen tot stand zoals:

• doffe pijn in de heup (heuppijn), knie (kniepijn) of onderrug (lage rugpijn) als gevolg van veranderingen in de loopwijze
• manken (in ernstige gevallen)
• moeilijkheden om schoenen te dragen omdat zich botsporen (botaangroeisels: benige botuitsteeksels rond gewrichten) ontwikkelen
• pijn, zelfs tijdens de rust

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Hoe eerder de arts de teenaandoening diagnosticeert, hoe gemakkelijker hij deze kan behandelen. Wanneer botsporen aanwezig zijn, is de aandoening namelijk nog moeilijk te behandelen. Daarom verwijst een arts de patiënt best zo snel mogelijk door naar een voet- en enkelchirurg. Bij het stellen van de diagnose van hallux rigidus, onderzoekt de chirurg de voeten en beweegt hij de teen om het bewegingsbereik te bepalen. De chirurg bestelt bovendien röntgenfoto’s, hetgeen nuttig is om de hoeveelheid artritis en te bepalen. Hij ziet zo of er sprake is van botsporen of andere afwijkingen.

Differentiële diagnose
Veel mensen verwarren hallux rigidus met een bunion (pijnlijke misvorming van gewricht van grote teen), die hetzelfde gewricht aantast. Een bunion is echter een andere aandoening die ook een andere behandeling vereist.

Behandeling van teenaandoening

Niet-chirurgische behandeling

Wanneer de arts de behandeling vroegtijdig inzet, is het mogelijk om een operatie in de toekomst te voorkomen of uit te stellen. Bij patiënten met milde tot matige symptomen zijn volgende adviezen nuttig:

• fysiotherapie: Ultrageluidtherapie of andere fysiotherapie-oefeningen bieden een tijdelijke verlichting van de klachten.
• injectietherapie: Injecties met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) verminderen ontstekingen en pijn.
• medicijnen: Orale (via de mond ingenomen) niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen, zijn inzetbaar om de pijn en ontsteking te verminderen.
• schoenwijzigingen: Schoenen met veel teenruimte (brede schoenen) oefenen minder druk uit op de tenen. Sterke, weinig tot niet-buigzame, schokabsorbeterende voetzolen zijn eveneens aanbevolen. Ook moeten de schoenen een goede ‘afrol’ hebben. Hoge haken zijn tot slot uit den boze.
• steunzolen: Aangepaste steunzolen (inlegzolen) verbeteren de voetfunctie.

Operatie

In sommige gevallen is een operatie de enige manier om verlost te geraken van de pijn of de pijn te verminderen. Er zijn verschillende soorten operaties inzetbaar voor de behandeling van hallux rigidus. Bij het selecteren van de procedure of combinatie van procedures, kijkt de voet- en enkelchirurg naar de röntgenfoto’s, de leeftijd van de patiënt, het activiteitenniveau van de patiënt en andere factoren.

Prognose

Omdat hallux rigidus een progressieve aandoening is, neemt de beweging van de teen af naarmate de tijd vordert. In het eerdere stadium is sprake van ‘hallux limitus’. Hierbij is de beweging van de grote teen maar een beetje beperkt is. Naarmate de teenafwijking vordert, neemt het bewegingsbereik van de teen geleidelijk af totdat de patiënt terecht komt in het eindstadium. Dan is sprake van ‘hallux rigidus’, waarin de grote teen stijf is. Dankzij de behandeling is het echter mogelijk om de teenfunctie te herstellen. De duur van de herstelperiode is afhankelijk van de procedure of uitgevoerde procedures. Na gemiddeld zes weken mag de patiënt zijn activiteiten weer geleidelijk opbouwen. Meestal is de voet volledig hersteld na drie tot zes maanden.

Complicaties van teenafwijking

Enkele infecties van de operatie aan het gewricht van de grote teen zijn:

• een infectie
• een nabloeding
• een trombose en longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• een zwelling
• niet vastgroeien van het bot
• zenuwschade (meestal tijdelijk, soms permanent)

Lees verder

• Teenpijn: Pijn aan teen of tenen door aandoening of letsel
• Artrose: Reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Pijnlijke grote teen: Oorzaken pijn aan groteteengewricht
• Voetknobbeltjes: Oorzaken van bultjes en knobbels aan voeten