Waterhouse-Friderichsen-syndroom: Bijnierfalen door infectie

Het Waterhouse-Friderichsen-syndroom (WFS) is een ernstige aandoening waarbij een bloeding in de bijnieren optreedt. Deze bloeding is het gevolg van een bacteriële infectie. Door de bijnierbloeding werken de bijnieren niet meer goed (bijnierfalen), hetgeen leidt tot diverse symptomen zoals onder andere braken, zwakte en verwardheid. Een zeer snelle behandeling met antibiotica en glucocorticoïden is nodig omdat de ziekte anders een fataal verloop kent. Het Waterhouse-Friderichsen syndroom is vernoemd naar Rupert Waterhouse (1873-1958), een Engelse arts, en Carl Friderichsen (1886-1979), een Deense kinderarts, die de ziekte beschreven in de medische literatuur.

• Synoniemen Waterhouse-Friderichsen-syndroom
• Oorzaken: Bijnierfalen door bloeding
• Symptomen
• Beginstadium
• Bloedingen
• Bijniercrisis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van bacteriële infectie
• Preventie van meningokokkeninfectie

Synoniemen Waterhouse-Friderichsen-syndroom

Andere namen voor het Waterhouse-Friderichsen-syndroom zijn:

• fulminante meningococcemie - Het Waterhouse-Friderichsen-syndroom
• fulminante meningokokkemie - Het Waterhouse-Friderichsen-syndroom
• fulminante meningokokkenseptose - Het Waterhouse-Friderichsen-syndroom
• hemorragische adrenalitis

Oorzaken: Bijnierfalen door bloeding

De bijnieren zijn twee driehoekige klieren. Een klier bevindt zich bovenop elke nier. De bijnieren produceren en geven verschillende hormonen vrij die ervoor zorgen dat het lichaam normaal kan functioneren. De bijnieren zijn mogelijk getroffen door infecties zoals het Waterhouse-Friderichsen-syndroom. Het Waterhouse-Friderichsen-syndroom resulteert uit een ernstige infectie met meningokokkenbacteriën of een andere ernstige bacteriële infectie veroorzaakt door volgende mogelijke bacteriën:

• groep B streptokokken
• Haemophilus influenzae
• Mycobacterium tuberculosis
• Neisseria meningitidis
• Pseudomonas aeruginosa (pseudomonasinfectie)
• Staphylococcus aureus
• Streptococcus pneumoniae

Deze bacteriële infecties veroorzaken bloedingen in de bijnieren waardoor deze slecht gaan functioneren en leiden tot allerlei klachten.

Af en toe veroorzaakt het cytomegalovirus ook een bloeding in de bijnieren met bijnierfalen tot gevolg.

Symptomen

Beginstadium

De symptomen van het Waterhouse-Friderichsen-syndroom komen meestal heel plotseling op. Ze zijn te wijten aan de zich vermenigvuldigende bacteriën in het lichaam. De symptomen bestaan uit onder meer:

• braken
• een verminderde eetlust
• gewrichtspijn en spierpijn
• hoofdpijn
• koorts en koude rillingen

Bloedingen

Een infectie met bacteriën veroorzaakt bloedingen in het hele lichaam, waardoor:

• cyanose (blauwverkleuring) van de ledematen
• een septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• een wijdverspreide huiduitslag met petechiën (kleine rode, vlakke puntbloedingen) en purpura
• diffuse intravasale stolling (bloedstollingsziekte) waarbij kleine bloedstolsels de bloedtoevoer naar de organen afsnijden

Bijniercrisis

Bloedingen in de bijnieren veroorzaken een bijniercrisis, waarbij niet genoeg bijnierhormonen worden aangemaakt. Dit leidt tot volgende mogelijke klachten:

• duizeligheid, zwakte
• een zeer lage bloeddruk
• een zeer snelle hartslag
• orgaanfalen
• verwardheid of een coma

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en vraagt naar de symptomen van de patiënt. Een uitgebreid bloedonderzoek stelt vast of bacteriën de infectie veroorzaken. Als de arts vermoedt dat de infectie het gevolg is van meningokokkenbacteriën, voert hij andere mogelijke testen uit zoals:

• een huidbiopsie en gramkleuring
• een lumbale punctie (ruggenprik) om een monster van hersen- en ruggenmergvocht voor kweek te verkrijgen
• een urineanalyse

Een bijniercrisis is ook op te sporen met een uitgebreid bloedonderzoek.

Behandeling

De behandeling van het Waterhouse-Friderichsen-syndroom bestaat uit het zo snel mogelijk geven van antibiotica om de bacteriële infectie te behandelen. Verder zet de arts glucocorticoïde geneesmiddelen in om het probleem van de bijnieren te behandelen. Ondersteunende behandelingen zijn nodig voor het behandelen van andere symptomen.

Prognose van bacteriële infectie

Het Waterhouse-Friderichsen-syndroom is fataal, tenzij de arts de behandeling van de bacteriële infectie direct start en hij ook meteen glucocorticoïden geeft aan de patiënt.

Preventie van meningokokkeninfectie

Om het Waterhouse-Friderichsen-syndroom veroorzaakt door meningokokkenbacteriën te voorkomen, laat de patiënt zich best vaccineren tegen meningokokkeninfecties. Ook is het vaccin aanbevolen voor patiënten met een slechte miltfunctie (bijvoorbeeld door een chirurgische verwijdering van de milt of door sikkelcelziekte), of patiënten met bepaalde immuunstoornissen, zoals een complementdeficiëntie.

Lees verder

• Bijnieraandoeningen: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Feochromocytoom: Tumor in bijnieren met afgifte van hormonen
• Bijnierschorscarcinoom: Verhoogde afscheiding van hormonen
• Bijnierkanker: Soorten, symptomen en behandeling
• Acute bijniercrisis (Addison-crisis): Tekort aan cortisol