Vermoeidheid door kanker: oorzaken van kankervermoeidheid

Kankervermoeidheid is moeheid als gevolg van (de behandeling van) kanker. Vermoeidheid is een veel voorkomende bijwerking zijn van bijna elke vorm van behandeling van kanker waaronder chemotherapie en bestraling (radiotherapie), en kan zich weken of maanden na beëindiging van de behandeling voordoen. Kanker zelf kan ook vermoeidheid veroorzaken. Vermoeidheid is een dagelijks gebrek aan energie; een ongewone of buitensporige vermoeidheid van het gehele lichaam, welke niet verlicht wordt door slaap. Het gaat bij deze vorm van moeheid om uitputting. Kankervermoeidheid kan acuut zijn (een maand of minder aanhouden) of chronisch (van 1 maand tot 6 maanden of langer). Vermoeidheid kan een diepgaand negatief effect hebben op je vermogen om te functioneren en je kwaliteit van leven.

• Wat is kankervermoeidheid?
• Symptomen van vermoeidheid door kanker
• Oorzaken van moeheid door kanker
• Anemie of bloedarmoede
• Pijn
• Emotioneel leed en verdriet
• Slaapproblemen
• Medicijnen
• Andere gezondheidsproblemen
• Slechte voeding
• Gebrek aan lichaamsbeweging
• Alcohol en drugs
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van kankergerelateerde vermoeidheid
• Behandeling van medische aandoeningen
• Voldoende bewegen
• Neem de tijd om te ontspannen
• Betracht goede slaapgewoonten
• Ontspanningsoefeningen of mindfulness
• Psychotherapie of counseling
• Gezond en gevarieerd eten
• Plantaardig dieet
• Massage
• Prognose van kankervermoeidheid
• Complicaties

Wat is kankervermoeidheid?

Kankergerelateerde vermoeidheid, soms simpelweg aangeduid als 'kankervermoeidheid' is een van de meest voorkomende bijwerkingen van kanker en behandelingen tegen kanker. Het wordt vaak omschreven als 'verlammend' en 'uitputtend'. Gewoonlijk komt het plotseling op, is het niet het resultaat van activiteit of inspanning en wordt het niet verlicht door rust of slaap. Deze vermoeidheid kan langere tijd voortduren, zelfs als de behandeling is voltooid.

Symptomen van vermoeidheid door kanker

Vermoeidheid door kanker kan gepaard gaan met de volgende symptomen:

• Je voelt je moe en het wordt niet beter met rust of slaap, het blijft terugkomen, of het wordt ernstig.
• Je bent meer moe dan normaal tijdens of na een activiteit.
• Je bent moe en het is niet gerelateerd aan een activiteit.
• Je bent te moe om de dingen of activiteiten te doen die je normaal doet.
• Je armen en benen voelen zwaar aan en en kunnen moeilijk bewegen.
• Je hebt geen energie.
• Je voelt je zwak.
• Je voelt je uitgeput en lamlendig.
• Je brengt meer tijd door in bed en/of je slaapt meer. Of misschien heb je moeite met slapen.
• Je blijft langer dan 24 uur in bed liggen.
• Je raakt in de war (verwardheid) of je hebt moeite met concentreren.
• Je vermoeidheid verstoort je werk, het sociale leven of de dagelijkse routine.

Oorzaken van moeheid door kanker

De oorzaken van kankergerelateerde vermoeidheid wordt anno 2024 nog niet volledig begrepen. Het kan de kanker en/of de kankerbehandeling zijn. Dit zijn enkele mogelijke oorzaken:

• Kanker en de behandeling van kanker kan de normale eiwit- en hormoonspiegels veranderen die gekoppeld zijn aan inflammatoire processen die vermoeidheid kunnen veroorzaken of verergeren.
• Behandelingen doden normale cellen en kankercellen, wat leidt tot een opeenhoping van celafval. Je lichaam gebruikt extra energie om beschadigd weefsel op te ruimen en te herstellen.
• Kanker vormt giftige stoffen in het lichaam die de manier waarop normale cellen werken veranderen.

Vermoeidheid wordt vaak veroorzaakt door meer dan één factor. Enkele van de meest voorkomende oorzaken van kanker gerelateerde vermoeidheid zijn:

Anemie of bloedarmoede

Er zijn veel verschillende oorzaken van anemie of bloedarmoede. Kanker zelf kan vermoeidheid veroorzaken door zich naar het beenmerg te verspreiden en een laag aantal rode bloedcellen (bloedarmoede) te veroorzaken. Rode bloedcellen dragen zuurstof om alle cellen in het lichaam te voeden. Te weinig rode bloedcellen betekent niet genoeg energie om aan de behoeften van het lichaam te voldoen. Chemotherapie en bestraling kunnen ook van invloed zijn op het beenmerg en de bloedcellen.

Pijn

Kankerpijn kan je minder actief maken, je niet laten eten, slaapproblemen en depressie veroorzaken, en dit alles kan leiden tot vermoeidheid. Pijn hoeft niet te worden geaccepteerd als onderdeel van de behandeling van kanker. Er kan altijd iets gedaan worden om pijn te bestrijden. Neem contact op met de behandelend arts of verpleegkundige voor meer informatie over het behandelen van pijn als gevolg van kanker.

Emotioneel leed en verdriet

Mensen met kanker doormaken heel wat verschillende, negatieve emoties (verdriet, angst, boosheid). Je kunt gevoelens van droefheid en verdriet ervaren vanwege het verlies van je gezondheid of angst voor wat er in de toekomst zal gebeuren. Het is normaal om deze gevoelens te hebben. Maar soms wordt de nood zo groot dat het fysieke problemen zoals vermoeidheid veroorzaakt.

Slaapproblemen

Als je 's nachts vaak wakker wordt, moeite hebt met in slaap vallen, of 's morgens zeer vroeg wakker wordt en niet meer kunt slapen, krijg je waarschijnlijk niet de rust die je nodig hebt. Deze slaapveranderingen kunnen leiden tot slaapgebrek en vermoeidheid.

Medicijnen

Veel medicijnen kunnen vermoeidheid en mentale problemen veroorzaken. Bijvoorbeeld bepaalde vrij verkrijgbare medicijnen en mogelijk kruiden en andere supplementen, evenals geneesmiddelen op recept. De medicijnen die het meest waarschijnlijk vermoeidheid veroorzaken zijn:

• pijnmedicijnen
• slaapmedicijnen
• anti-depressiva
• anti-misselijkheidsmedicijnen
• geneesmiddelen tegen epilepsie
• bepaalde antihistaminica
• bepaalde geneesmiddelen voor het hart

Sommige van deze geneesmiddelen kunnen je ook slaperig maken. De mate van slaperigheid varieert van persoon tot persoon. Het nemen van veel medicijnen die veel bijwerkingen hebben, kan vermoeidheid alleen maar erger maken. Het is belangrijk om het behandelteam op de hoogte te brengen van alle vitaminen, kruiden, supplementen en medicijnen die je gebruikt.

Andere gezondheidsproblemen

Veel mensen (met kanker) hebben andere medische problemen of ziekten die niet gerelateerd zijn aan kanker, maar die kunnen leiden tot vermoeidheid. Voorbeelden van andere medische problemen die onderdeel kunnen zijn van vermoeidheid zijn:

• Problemen met andere organen, zoals het hart, de longen, de lever, de nieren of de hersenen.
• Zenuwstelselproblemen.
  Echo van de schildklier / Bron: Dreams Come True/Shutterstock.com
• Problemen met het spijsverteringsstelsel.
• Infecties, zoals longontsteking, urineweginfecties of virale ziekten.
• Uitdroging.
• Lage bijnierfunctie (kan lage bloeddruk, flauwvallen en uitdroging veroorzaken)
• Lage geslachtshormonen (zoals oestrogeen bij vrouwen of testosteron bij mannen)
• Lage schildklierfunctie.

Slechte voeding

Je lichaam heeft eiwitten, koolhydraten, vetten, vitaminen, mineralen en water nodig om naar behoren te functioneren. Vermoeidheid kan worden veroorzaakt door een slechte inname van voedsel, vloeistoffen en bepaalde mineralen, evenals het volgende:

• Veranderingen in de stofwisseling (het vermogen van het lichaam om voedsel af te breken en te gebruiken).
• De verhoogde energie die nodig is om beschadigde cellen te herstellen.
• Ongecontroleerde tumorgroei strijdend om voedingsstoffen (de kanker neemt energie, eiwitten, vitaminen en dergelijke in beslag voor zijn eigen groei).
• Gebrek aan eetlust (je hebt geen zin om te eten).
• Misselijkheid en braken.
• Diarree.

Gebrek aan lichaamsbeweging

Behandeling van kanker en minder lichaamsbeweging kunnen je minder goed in staat stellen om de dingen te doen die je vroeger deed. Misschien ervaar je dat het veel meer moeite en energie kost om de dingen te doen die je moet doen. Hoewel het paradoxaal lijkt, kan lichamelijke activiteit helpen om vermoeidheid te verminderen en je uithoudingsvermogen te helpen opbouwen om meer van je gebruikelijke activiteiten te doen. Te veel rust en het vermijden van beweging kan vermoeidheid op de lange termijn alleen maar erger maken.

Alcohol en drugs

Alcohol en recreatieve drugs kunnen ervoor zorgen dat je je gedurende korte tijd beter voelt, maar op de lange termijn kunnen zij je meer moe maken en je slaap danig verstoren. Ze kunnen ook reageren met de medicijnen tegen kanker die je gebruikt en ze kunnen tot allerlei klachten leiden.

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeidheid tijdens of na een kankerbehandeling, is het verstandig om de behandelend arts of huisarts te raadplegen. Het is allereerst belangrijk om andere mogelijke oorzaken uit te sluiten. Vermoeidheid kan bijvoorbeeld ook optreden door schildklierproblemen, hartaandoeningen of diabetes. De arts stelt allerlei vragen over de klachten die je ervaart en hij neemt daarbij je medische geschiedenis in ogenschouw. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek.

Behandeling van kankergerelateerde vermoeidheid

Kankervermoeidheid kun je op de volgende manieren te lijf.

Behandeling van medische aandoeningen

Zorg ervoor dat je adequaat wordt behandeld voor medische aandoeningen of andere factoren die vermoeidheid verergeren. Vertel het aan je arts als je vermoeid bent. Je zou gescreend moeten worden voor:

• Pijn of de behandeling ervan, met name verdovende pijnstillers.
• Emotioneel leed, zoals angst of depressie.
• Slechte voeding of verstoorde elektrolytenbalans, zoals abnormale niveaus van natrium, kalium, calcium en magnesium.
• Bloedarmoede, een abnormaal laag niveau van rode bloedcellen.
• Slaapstoornissen, zoals slaapapneu of rustelozebenensyndroom.
• Bijwerkingen van medicijnen.
• Andere medische aandoeningen, zoals hart-, long- of hormoonproblemen (hormonale disbalans).

Voldoende bewegen

Of je nu wandelt, fietst, zwemt of naar de sportschool gaat, je verplaatst je lichaam elke dag, als het mogelijk is. Lichaamsbeweging is een van de beste manieren om kankervermoeidheid tegen te gaan. Overleg met je arts over hoe je veilig kunt beginnen met bewegen.

Neem de tijd om te ontspannen

Plan wat rustmomenten in op je dag, zodat je energie spaart voor wanneer je het nodig hebt. Beperk dutjes tot minder dan 1 uur zodat je 's nachts nog steeds kunt slapen.

Betracht goede slaapgewoonten

Neem eenvoudige stappen om een ​​goede nachtrust te krijgen, bijvoorbeeld door de tv of computer minstens een uur voor het slapengaan uit te zetten en 's middags of later cafeïne te vermijden. Vergeet niet om je dutjes te beperken tot minder dan 1 uur.

Ontspanningsoefeningen of mindfulness

Sommige mensen ervaren dat op mindfulness gebaseerde benaderingen of activiteiten of ontspanningsoefeningen helpen. Verricht ook bepaalde activiteiten om met je stress om te gaan. Probeer het te verminderen met dingen als diep ademhalen, meditatie, bidden, praten met anderen, lezen, naar muziek luisteren, schilderen of andere dingen die je leuk vindt om te doen.

Psychotherapie of counseling

Een therapeut of maatschappelijk werker die ervaring heeft met het werken met mensen met kanker, kan je helpen met het aanleren van copingstrategieën die kunnen helpen bij vermoeidheid.

Gezond en gevarieerd eten

Gevarieerd en gezond eten is zeer belangrijk, niet alleen voor je energieniveau. Zelfs als je nu niet veel kunt eten, kan het eten van gezonde snacks en tussendoortjes je helpen om de benodigde voedingsstoffen en energie te krijgen. Je kunt ook met een voedingsdeskundige praten over hoe je goed kunt eten.

Plantaardig dieet

Er is goed bewijs dat een plantaardig dieet (whole food plant based (WFPB) diet) dieet de incidentie van kanker zal verminderen en de progressie van de meest voorkomende kankers zal vertragen, waaronder: darmkanker, borstkanker en prostaatkanker.[1] Verhoogde inname van groenten bleek ook het risico op huidkanker en longkanker te verminderen. Het is uiteraard niet zo dat een plantaardig dieet de conventionele behandeling vervangt, maar het kan naast de conventionele behandeling worden gebruikt.

Massage

Er is toenemend bewijs dat massagetherapie kan helpen bij aan kankergerelateerde vermoeidheid. Onderzoek heeft aangetoond dat massage de kwaliteit van leven van mensen met kanker kan verbeteren en de slaap kan verbeteren.[2]

Prognose van kankervermoeidheid

Kankervermoeidheid die minder dan één maand duurt, betreft een acute vorm. Bij chronische vermoeidheid door kanker houden de tekenen van zwakte en uitputting vele maanden of jaren aan, zelfs lang nadat de behandeling is beëindigd.

Complicaties

Door de kankervermoeidheid kan je niet meer altijd normaal functioneren in het dagelijkse leven en is de kwaliteit van leven aangetast.

Noten:

1. Wholefoodsplantbasedhealth. Cancer. http://www.wholefoodsplantbasedhealth.com.au/medical-conditions/cancer/ (ingezien op 27-12-2018)
2. Lee SH, Kim JY, Yeo S, Kim SH, Lim S. Meta-Analysis of Massage Therapy on Cancer Pain. Integr Cancer Ther. 2015 Jul;14(4):297-304. doi: 10.1177/1534735415572885. Epub 2015 Mar 17.

Lees verder

• Moeheid of vermoeidheid: symptomen, oorzaak en behandeling
• Vaak moe en hoofdpijn: oorzaken vermoeidheid en hoofdpijn
• Vermoeidheid bij man: symptomen, oorzaken en behandeling
• Vermoeidheid bij vrouwen: oorzaken van extreme moeheid
• Middelen tegen moeheid: rhodiola, ginseng en spirulina