Leveradenoom: Goedaardige tumor in lever, vooral bij vrouwen

Een leveradenoom (hepatocellulair adenoom) is een zeldzame, vaste, goedaardige tumor van de lever die vooral vrouwen treft. Ook andere risicofactoren zijn bekend voor leveradenomen. In de meeste gevallen ervaart een patiënt geen symptomen, maar een grotere tumor veroorzaakt mogelijk wel tekenen zoals buikpijn en een opgeblazen gevoel. Een bloedonderzoek, beeldvormende onderzoeken en een biopsie zijn testen voor het diagnosticeren van een leveradenoom. Wanneer een tumor of meerdere tumoren in de lever klachten veroorzaken, is een operatie mogelijk waarbij de arts deze verwijdert, al zijn ook andere behandelingsopties mogelijk. Hoewel de gezwellen in de lever goedaardig zijn, verhogen ze het risico op een bloeding en een transformatie naar leverkanker.

• Anatomie van de lever
• Epidemiologie van adenoom in de lever
• Risicofactoren van leveradenomen
• Symptomen
• Aantal
• Tekenen
• Alarmsymptomen van leveradenoom
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van leveradenoom
• Conservatief beleid
• Chirurgie
• Radiofrequente ablatie
• Trans-arteriële embolisatie (TAE)
• Prognose van leveradenomen
• Prognostische factoren
• Langetermijnuitkomsten
• Complicaties van adenomen in de lever
• Interne bloeding
• Leverkanker
• Zwangerschap
• Nieuwe inzichten en ontwikkelingen anno augustus 2024
• Minimaal invasieve technieken
• Immunotherapie
• Preventie van leveradenomen
• Hormonaal management
• Leefstijl en voedingspatroon
• Medische monitoring
• Aanpassing van medicatie

Anatomie van de lever

De lever is een groot, vital orgaan dat zich rechtsboven in de buikholte bevindt, onder het diafragma en boven de maag. Het is de grootste klier van het lichaam en speelt een cruciale rol in tal van fysiologische processen. De lever is verdeeld in twee hoofdlobben, de rechter en de linker lob, en is verder onderverdeeld in kleinere lobuli, die de functionele eenheden van de lever zijn. De lever is omgeven door een dunne, vezelige capsule, die de structuur en integriteit van het orgaan beschermt.

Bloedtoevoer
De lever ontvangt bloed via twee belangrijke bloedvaten: de leverarterie en de poortader. De leverarterie brengt zuurstofrijk bloed van het hart naar de lever, terwijl de poortader bloed vanuit de darmen en milt, rijk aan voedingsstoffen en mogelijk ook toxines, aanvoert. Dit unieke bloedtoevoersysteem stelt de lever in staat om voedingsstoffen te verwerken, toxines te ontgiften en afvalstoffen uit het lichaam te verwijderen.

Functies van de lever
De lever vervult tal van belangrijke functies, waaronder de productie van gal, dat helpt bij de vertering van vetten. Bovendien speelt de lever een sleutelrol in de stofwisseling, door glucose op te slaan in de vorm van glycogeen, eiwitten te synthetiseren, en vetten en cholesterol te metabolisereren. Daarnaast is de lever essentieel voor de ontgifting van schadelijke stoffen, waaronder alcohol en medicijnen. De lever is ook betrokken bij de productie van verschillende belangrijke eiwitten, zoals stollingsfactoren die essentieel zijn voor de bloedstolling.

Leveradenoom
Een leveradenoom is een goedaardige tumor die ontstaat uit de levercellen (hepatocyten). Hoewel het meestal geen symptomen veroorzaakt en vaak bij toeval wordt ontdekt tijdens beeldvorming voor andere aandoeningen, kan een leveradenoom in sommige gevallen tot complicaties leiden, zoals bloeding of een verhoogd risico op leverkanker. Deze tumoren komen vaker voor bij jonge vrouwen, vaak in verband met het gebruik van orale anticonceptiva.

Epidemiologie van adenoom in de lever

Een leveradenoom heeft een geschatte incidentie van 3-4 per 100.000 personen per jaar. 90% van de patiënten zijn vruchtbare jonge vrouwen tussen 20 en 44 jaar oud.

Risicofactoren van leveradenomen

Oestrogenen, vrouwelijke hormonen, zijn geassocieerd met het ontstaan van leveradenomen. Een zwangerschap en het langdurig gebruik van orale anticonceptiva zijn bijgevolg risicofactoren voor leveradenomen. Andere risicofactoren omvatten:

• Bepaalde glycogeenstapelingsziekten zoals de ziekte van von Gierke en de ziekte van Cori of Forbes
• Bepaalde stofwisselingsziekten / metabole aandoeningen
• Bepaalde vormen van bloedarmoede zoals aplastische anemie (bloedarmoede door beenmergfalen) en Fanconi-anemie (tekort van alle bloedcellen en afwijkingen)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een familiale aanwezigheid van leveradenomen in combinatie met diabetes mellitus (suikerziekte)
• Het gebruik van anabole steroïden (voor atletische verbetering door bevordering van spieropbouw)
• Niet-alcoholische leververvetting
• Overgewicht (obesitas) / het metabool syndroom

Symptomen

Aantal

In de meeste gevallen ontstaat één adenoom in de lever, maar soms komen ook meerdere leveradenomen voor. Obesitas, niet-alcoholische leververvetting en metabool syndroom zijn geassocieerd met hepatische adenomatose (meerdere adenomen in de lever).

Tekenen

Symptomen komen bij de meeste patiënten niet tot uiting tenzij de tumor groot is of op naburige structuren drukt.

De patiënt heeft dan:

• Een opgeblazen gevoel
• Een massa die voelbaar is bij aanraking
• Milde, vaak slecht gedefinieerde buikpijn rechtsboven in de buik (vaker bij grote letsels)

Alarmsymptomen van leveradenoom

Hoewel veel mensen met een leveradenoom geen symptomen ervaren, kunnen er in sommige gevallen alarmsymptomen optreden die wijzen op mogelijke complicaties. Het is belangrijk om deze symptomen te herkennen en medische hulp te zoeken indien nodig.

Pijn in de rechterbovenbuik
Een van de meest voorkomende symptomen van een leveradenoom is pijn of ongemak in de rechterbovenbuik. Deze pijn kan variëren van mild tot ernstig en kan constant of intermitterend zijn. Het kan veroorzaakt worden door de groei van de tumor, die druk kan uitoefenen op omliggende structuren in de buik.

Veranderingen in de leverfunctie
Bij sommige patiënten kan een leveradenoom leiden tot veranderingen in leverfunctie, wat kan resulteren in symptomen zoals geelzucht (gele verkleuring van de huid en ogen), donkere urine, en lichte ontlasting. Deze symptomen wijzen op een verstoring in de normale werking van de lever en vereisen onmiddellijke medische evaluatie.

Acute buikpijn of bloeding
In zeldzame gevallen kan een leveradenoom scheuren, wat leidt tot acute buikpijn en intern bloeden. Dit kan zich uiten als een plotselinge, intense pijn in de buik en kan gepaard gaan met symptomen van shock, zoals duizeligheid, zwakte en een versnelde hartslag. Dit is een medisch noodgeval en vereist onmiddellijke aandacht.

Onverklaarbaar gewichtsverlies
Hoewel gewichtsverlies niet specifiek is voor leveradenomen, kan het een teken zijn dat er iets niet in orde is met de leverfunctie. Onverklaarbaar gewichtsverlies, vooral in combinatie met andere symptomen zoals vermoeidheid en verlies van eetlust, kan wijzen op een ernstiger onderliggend probleem en moet verder worden onderzocht.

Vermoeidheid en algemene malaise
Vermoeidheid en een algemeen gevoel van malaise kunnen ook symptomen zijn die verband houden met leverproblemen, inclusief leveradenomen. Dit kan voortkomen uit een verminderde leverfunctie of de impact van de tumor op het lichaam. Het is belangrijk om deze symptomen niet te negeren en tijdig medisch advies in te winnen.

Het is essentieel voor patiënten met een leveradenoom of een verhoogd risico op leverziekten om regelmatig medische controles en beeldvorming te ondergaan, zodat eventuele veranderingen in de leverstatus tijdig kunnen worden vastgesteld en behandeld.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts start eerst met een vraaggesprek en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. De lever is gezwollen (hepatomegalie) wanneer de arts deze betast. De patiënt ervaart mogelijk ook leverpijn wanneer de arts drukt op de plaats waar zich het leveradenoom bevindt.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek onthult afwijkingen in de leverfuncties, maar het gezwel in de lever gaat niet altijd gepaard met afwijkende leverwaarden. De arts bestelt vaak een echografie van de lever waarbij de patiënt eerst contrastvloeistof toegediend krijgt. Andere beeldvormende onderzoeken zijn ook mogelijk en geven een gedetailleerder beeld, zoals een CT-scan of een MRI-scan. Af en toe besluit de arts een leverbiopsie uit te voeren, waarbij hij een stukje van het aangetaste leverweefsel wegneemt en microscopisch laat onderzoeken. Leveradenomen zijn qua uiterlijk lichtbruin tot geel, zacht en scherp omlijnd, maar ze hebben geen echt kapsel dat hen omsluit. De tumor heeft voorts geen galkanalen, waardoor deze zich onderscheidt van het normale leverweefsel in de omgeving.

Differentiële diagnose
Een leveradenoom lijkt soms op de volgende aandoeningen:

• Een echinokokkencyste
• Een gelokaliseerde vetverandering
• Een hepatoblastoom
• Een leverhemangioom (goedaardig levergezwel)
• Een lymfoom (kanker van lymfocyten, een type witte bloedcellen)
• Een metastatische laesie (levermetastasen: uitzaaiingen van kanker in de lever)

Behandeling van leveradenoom

Conservatief beleid

De arts behandelt een leveradenoom doorgaans conservatief, waarbij patiënten geadviseerd worden om orale anticonceptie te vermijden. Vrouwen met een leveradenoom die zwanger zijn of zwanger willen worden, moeten tijdens hun zwangerschap nauwlettend worden gecontroleerd op de grootte van de tumor (met behulp van een echografie of MRI-scan). Het letsel kan namelijk tijdens de zwangerschap groeien en dan vooral tijdens het derde trimester wanneer hoge niveaus van oestrogenen aanwezig zijn.

Chirurgie

De behandeling van een leveradenoom tijdens de zwangerschap is aangewezen wanneer het letsel tekenen van groei of bloeding vertoont. Chirurgie van laesies aan de rand van de lever is veilig uit te voeren binnen het eerste of bij voorkeur het tweede zwangerschapstrimester. Chirurgie is ook nodig bij letsels groter dan vijf centimeter in diameter, maar ook mannen met leveradenomen laten deze best operatief verwijderen. Zeer sporadisch is een levertransplantatie noodzakelijk, vooral bij mannen bij wie een tumor niet operatief verwijderd kan worden.

Radiofrequente ablatie

Radiofrequente ablatie is alleen geschikt voor een zeer specifieke patiëntengroep. Het is niet geschikt voor hormoongevoelige tumoren, onderliggende leveraandoeningen, chirurgische kandidaten of vrouwen die zwanger willen worden. Deze medische procedure is enkel inzetbaar voor de behandeling van patiënten met leveradenomen die minder dan vier cm groot zijn.

Trans-arteriële embolisatie (TAE)

Trans-arteriële embolisatie is aanbevolen voor hepatische adenomen die zijn gaan bloeden. Na deze procedure volgt een chirurgische verwijdering van het adenoom. TAE is geïndiceerd binnen twee tot drie dagen na tumorbloeding.

Prognose van leveradenomen

De prognose van leveradenomen hangt af van verschillende factoren, zoals de grootte van de tumor, de aanwezigheid van symptomen, en het risico op complicaties zoals bloeding of kwaadaardige transformatie. Over het algemeen is de prognose goed, aangezien leveradenomen goedaardig zijn en bij veel patiënten asymptomatisch blijven.

Prognostische factoren

• Grootte van de tumor: Grotere tumoren (>5 cm) hebben een verhoogd risico op bloeding en kwaadaardige transformatie, wat de prognose kan verslechteren.
• Symptomen: Patiënten zonder symptomen hebben over het algemeen een betere prognose. Symptomen zoals buikpijn en een opgeblazen gevoel kunnen wijzen op complicaties.
• Complicaties: De aanwezigheid van complicaties zoals interne bloeding of transformatie naar hepatocellulair carcinoom beïnvloedt de prognose negatief.
• Behandelingsrespons: Patiënten die goed reageren op conservatieve behandelingen of chirurgie hebben een betere prognose.

Langetermijnuitkomsten

Met de juiste behandeling en regelmatige opvolging is de langetermijnprognose voor de meeste patiënten met een leveradenoom uitstekend. Het risico op levensbedreigende complicaties blijft echter bestaan, vooral bij grote of symptomatische tumoren.

Complicaties van adenomen in de lever

Interne bloeding

Een erg grote tumor (groter dan vijf centimeter) kan sneller scheuren, wat leidt tot een interne bloeding. Dit gaat gepaard met onder andere duizeligheid, een plotselinge lage bloeddruk, een shock, flauwvallen, hartkloppingen, hevige buikpijn en een gezwollen lever.

Leverkanker

Verder transformeert een goedaardig leveradenoom mogelijk naar een hepatocellulair carcinoom, een vaak voorkomende vorm van leverkanker. Dit vereist een meer agressieve therapeutische aanpak. Wel wordt een kwaadaardige transformatie zelden gemeld. Het totale risico op leverkanker varieert van 4-10%. Het risico op de transformatie blijft bestaan, zelfs nadat de orale anticonceptiva zijn stopgezet.

Zwangerschap

Een hormoon-geïnduceerde groei en mogelijke ruptuur (breuk) tijdens de zwangerschap veroorzaken voorts af en toe dodelijke complicaties voor de moeder en het ongeboren kind.

Nieuwe inzichten en ontwikkelingen anno augustus 2024

Recent onderzoek naar de genetische factoren van leveradenomen heeft aangetoond dat bepaalde genetische mutaties een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van deze tumoren. Genetisch onderzoek en gepersonaliseerde behandelingsopties worden steeds belangrijker in de aanpak van leveradenomen.

Minimaal invasieve technieken

Met de vooruitgang in medische technologie zijn nieuwe minimaal invasieve technieken, zoals laparoscopische chirurgie, beschikbaar gekomen voor de behandeling van leveradenomen. Deze technieken bieden voordelen zoals kleinere incisies, minder postoperatieve pijn en een sneller herstel.

Immunotherapie

Hoewel immunotherapie voornamelijk wordt gebruikt voor kwaadaardige leverkankers, wordt er onderzoek gedaan naar de effectiviteit van deze behandelingen bij goedaardige leveradenomen die een hoog risico op maligniteit hebben.

Door deze nieuwe inzichten en technieken kunnen leveradenomen effectiever worden behandeld en kunnen de risico's op complicaties verder worden verminderd.

Preventie van leveradenomen

Er zijn verschillende strategieën die kunnen helpen bij het voorkomen van leveradenomen, vooral bij mensen met verhoogde risicofactoren.

Hormonaal management

Het vermijden of beperken van langdurig gebruik van orale anticonceptiva kan het risico op het ontwikkelen van leveradenomen verminderen. Vrouwen met bekende leveradenomen moeten nauwlettend worden gevolgd tijdens de zwangerschap om complicaties te voorkomen.

Leefstijl en voedingspatroon

Het handhaven van een gezond gewicht door middel van een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan het risico op leveradenomen verminderen. Het vermijden van het gebruik van anabole steroïden kan helpen bij het voorkomen van de ontwikkeling van leveradenomen.

Medische monitoring

Personen met risicofactoren zoals glycogeenstapelingsziekten, metabole aandoeningen of een familiegeschiedenis van leveradenomen moeten regelmatig worden gecontroleerd door een arts. Vroegtijdige detectie van leveradenomen door middel van beeldvormende onderzoeken en bloedtesten kan complicaties voorkomen en de prognose verbeteren.

Aanpassing van medicatie

Voor patiënten die hormonale anticonceptiva gebruiken, kunnen alternatieve vormen van anticonceptie worden overwogen om het risico op leveradenomen te verminderen.

Door een combinatie van deze preventieve maatregelen kunnen risicofactoren worden verminderd en kan de ontwikkeling van leveradenomen effectief worden voorkomen.

Lees verder

• Leverbiopsie: Procedure voor verwijderen van weefsel lever
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie
• Leverkanker: Kanker in lever met geelzucht en buikpijn
• Leverpijn: Oorzaken en behandeling van pijn aan lever
• Leverziekte: Symptomen leveraandoening / schade aan lever