Hoofdpijn bij kinderen: Oorzaken, symptomen en behandeling

Net zoals volwassenen kampen ook kinderen vaak met hoofdpijn, zoals migraine of spanningshoofdpijn. Vaak is hoofdpijn niet ernstig en te wijten aan stress of spanning. Af en toe liggen echter ernstigere oorzaken aan de basis van de hoofdpijnklachten, zoals een hoofdtrauma of een hersentumor. Verder treedt de hoofdpijn af en toe op of is deze constant aanwezig. De symptomen zijn soms anders dan bij volwassenen, en bovendien zijn kinderen niet altijd goed in staat om de hoofdpijn (en andere aanwezige symptomen) te beschrijven. In de meeste gevallen behandelen medicijnen in combinatie met enkele veranderingen in de levensstijl de hoofdpijnklachten, al zijn soms ook andere therapieën nuttig. Hoofdpijn heeft voorts een significante impact op het leven van kinderen en adolescenten. Schoolverzuim, verminderde buitenschoolse activiteiten en slechte schoolprestaties zijn enkele complicaties van hoofdpijn bij kinderen.

• Oorzaken en soorten hoofdpijn bij kinderen
• Chronische dagelijkse hoofdpijn
• Clusterhoofdpijn
• Goedaardige intracraniële hypertensie
• Hersenproblemen
• Hoofdtrauma
• Migraine
• Overmatig medicatiegebruik
• Sinushoofdpijn
• Spanningshoofdpijn
• Andere oorzaken
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Psychotherapie
• Educatie
• Complicaties

Oorzaken en soorten hoofdpijn bij kinderen

Chronische dagelijkse hoofdpijn

Wanneer migraine en spanningshoofdpijn meer dan vijftien dagen per maand optreden, is sprake van chronische dagelijkse hoofdpijn. Dit resulteert mogelijk uit een infectie, een mild hoofdletsel of het nemen van pijnstillers.

Clusterhoofdpijn

Clusterhoofdpijn treedt meestal op bij kinderen ouder dan tien jaar. Om de dag tot acht keer per dag heeft de patiënt dan vijf of meer aanvallen van hoofdpijn. De pijn is hierbij scherp en stekend en is voelbaar aan één zijde van het hoofd. De pijnklachten houden minder dan drie uur per aanval aan. Andere aanwezige symptomen omvatten tranen, sinuscongestie (verstopte sinussen), een loopneus, een zwelling van het ooglid, zweten in het gezicht, een hangend ooglid en rusteloosheid. Naast medicatie is soms zuurstoftherapie nodig voor het behandelen van deze ernstige vorm van hoofdpijn.

Goedaardige intracraniële hypertensie

Goedaardige intracraniële hypertensie (pseudotumor cerebri = verhoogde druk in de schedel) resulteert uit de uitzetting van één of meer van de vloeistofruimtes in de schedel, zoals het vaatstelsel, het extracellulaire (buiten de cellen) vloeistofcompartiment of de cerebrospinale vloeistof (hersenvocht) ruimte. Verschillende geneesmiddelen, zoals tetracycline (soort antibiotica), minocycline, penicilline, gentamicine, via de mond ingenomen anticonceptiva, steroïden, indomethacine, schildklierhormoon en lithiumcarbonaat veroorzaken mogelijk deze aandoening.

Hersenproblemen

Af en toe is een hersenabces, hersentumor of hersenbloeding de oorzaak van hoofdpijn bij een kind. Hierbij treden vaak ook andere tekenen op, zoals oogproblemen, duizeligheid, coördinatieproblemen, persoonlijkheidsveranderingen en/of spraakproblemen.

Hoofdtrauma

Een verwonding aan het hoofd zoals een klap, kneuzing of hersenschudding leidt mogelijk tot hoofdpijn. Meestal lijkt een hoofdtrauma mild, maar wanneer een kind gekwetst is aan het hoofd of hard op het hoofd is gevallen, is medische hulp altijd nodig. Ook bij verergerde hoofdpijn is contact met een arts noodzakelijk.

Migraine

De meeste kinderen met primaire hoofdpijn lijden aan migraine, wat soms in gezinnen aanwezig is. Migraine kent diverse uitlokkende factoren zoals bijvoorbeeld vermoeidheid, warmte, inspanning, bepaalde voedingsmiddelen en schittering van de zon. Migrainehoofdpijn presenteert zich met of zonder aura (lichtflitsen, zigzaglijnen of andere vreemde gezichtsveranderingen zien vóór of tijdens een migraineaanval). Migraine is vaak voelbaar aan beide kanten bij kinderen, al is dit soms ook aan één kant aanwezig. De pijn is moeilijk te lokaliseren bij kinderen. Migraine bij kinderen is vaak van kortere duur dan bij volwassenen. Migraine met een aura komt voor bij 14-30% van de kinderen met migraine. Migraine gaat mogelijk gepaard met voorbijgaande neurologische symptomen die onmiddellijk vóór, tijdens of na de hoofdpijn optreden. In sommige situaties is de hoofdpijn mild of niet-bestaand.

De symptomen die gepaard gaan met migrainehoofdpijn bestaan meestal uit:

• acute verwardheid (zelden)
• ataxie (coördinatie- en evenwichtsproblemen)
• braken
• desoriëntatie
• dubbelzien
• duizeligheid
• een extreme gevoeligheid voor licht (fotofobie) en geluid (fonofobie)
• eenzijdige motorische zwakte
• geheugenstoornissen
• het hoofd vasthouden
• huilen
• misselijkheid
• oorsuizen
• pijn die verergert bij inspanning
• pulserende, kloppende of bonzende hoofdpijn
• spraak- of taalstoornissen
• stemmingsveranderingen

Overmatig medicatiegebruik

Sommige kinderen nemen te veel pijnstillers voor het behandelen van hoofdpijn. Wanneer een kind hiermee stopt, resulteert dit in zogenaamde reboundhoofdpijn. Dit uit zich in pijn die achter de ogen begint en langs de voorkant van het hoofd beweegt, of doffe pijn rond het voorhoofd, onzekerheid, prikkelbaarheid, griepachtige symptomen.

Sinushoofdpijn

Veel voorkomende aandoeningen zoals een verkoudheid, de griep, hooikoorts, oorinfecties en sinusinfecties leiden mogelijk tot sinushoofdpijn bij kinderen. De sinussen gaan hierdoor namelijk zwellen waardoor ze gaan verstoppen, wat leidt tot een ophoping van vocht in de sinussen. Daardoor bouwt zich sinusdruk op in het hoofd wat leidt tot sinushoofdpijn. Bekende symptomen zijn onder andere:

• algemeen: rillingen, koorts, niezen
• gezicht: druk in het hoofd, een drukkend gevoel aan het gezicht, een zwelling van het gezicht
• keel: overmatig veel slijm in de achterkant van de keel, keelpijn
• neus: een loopneus, een verstopte neus, een verminderde reukzin
• oren: een vol gevoel in de oren
• sinussen: pijn en druk boven een sinus (vaak boven de wenkbrauw, achter het oog en onder het jukbeen) (mogelijk slechts aan één kant van het gezicht of hoofd), verstopte sinussen

Acute sinusitis komt af en toe voor bij kinderen wat dan hoofdpijnklachten met zich mee kan brengen, maar chronische sinusitis en allergische sinusitis zijn bijna nooit verantwoordelijk voor hoofdpijn bij kinderen.

Spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn is goedaardig. Dit uit zich als een voortdurend bandachtig en drukkend gevoel rond het hoofd. Beide zijden van het hoofd zijn getroffen. De patiënt voelt Milde tot matige, niet-kloppende pijn die verergert bij een lichamelijke activiteit. Spanningshoofdpijn is tevens soms geassocieerd met nekpijn en/of schouderpijn en vermoeidheid. Misselijkheid, braken en buikpijn komen niet voor in tegenstelling tot bij migraine. Deze hoofdpijn verergert vaak naarmate de dag vordert en houdt mogelijk dagen aan. Dit type hoofdpijn bij kinderen ontstaat door stressvolle gebeurtenissen thuis of op school. Slapen verlicht deze hoofdpijn tijdelijk. Bij sommige patiënten zijn duidelijke symptomen van een depressie aanwezig. De hoofdpijn bij deze patiënten verlicht wanneer de arts de depressie aanpakt.

Andere oorzaken

Hoofdpijn bij kinderen kent ook nog andere mogelijke oorzaken zoals:

• de ontwenning van bepaalde medicijnen
• een beroerte
• hoofdpijn gerelateerd aan irritatie van de hersenvliezen resulteert mogelijk uit een infectie (meningitis), ontsteking (bijvoorbeeld door een tumor) of een bloeding (bijvoorbeeld door een vasculaire misvorming of maligne hypertensie).
• tandbederf (cariës)

Alarmsymptomen

In de meeste gevallen is hoofdpijn bij een kind niet ernstig, maar wanneer één of meer van volgende tekenen optreden, is het raadzaam een arts te raadplegen:

• aanhoudend braken
• acute en ernstige hoofdpijn
• een bekende systemische aandoening hebben, zoals een genetische ziekte, kanker, een verzwakt immuunsysteem, een hoge bloeddruk, een reumatologische aandoening, …
• een veranderde persoonlijkheid
• epileptische aanvallen
• hoofdpijn na een verwonding, zoals een klap op het hoofd
• koorts en nekpijn of nekstijfheid
• leeftijd jonger dan zes jaar
• ontwaken uit de slaap door de hoofdpijn
• oogproblemen
• verergerde hoofdpijn of frequente hoofdpijnklachten
• zwakte in de armen of benen

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Bij kinderen met hoofdpijn moet de arts informatie verkrijgen over het begin, de duur en de ernst van de hoofdpijn, de bijbehorende symptomen, de familiegeschiedenis van migraine, de medicatiegeschiedenis en factoren die de hoofdpijn mogelijk hebben veroorzaakt (meestal migraine).

Diagnostisch onderzoek
De arts kan soms de diagnose bevestigen op basis van een grondige medische geschiedenis, een lichamelijk onderzoek en een neurologisch onderzoek. Soms is een elektro-encefalografie (EEG: hersenfilmpje) nodig om andere, ernstige oorzaken uit te sluiten. Een lumbale punctie (ruggenprik) is soms ook nodig, bijvoorbeeld om een subarachnoïdale bloeding (bloeding tussen de hersenvliezen) of bacteriële of virale meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek) te diagnosticeren. Diagnostische beeldvormende testen zijn in principe niet geïndiceerd, tenzij de arts vermoedt dat er mogelijk sprake is van een structurele oorzaak of tenzij de patiënt erg jong is en er geen familiegeschiedenis is. De arts zet dan een sinusradiografie, een CT-scan en/of een MRI-scan in.

Behandeling

Medicatie

Geneesmiddelen die de arts inzet bij om hoofdpijn bij kinderen te behandelen, zijn onder meer:

• anti-epileptica
• antibiotica
• bètablokkers
• calciumkanaalblokkers
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• decongestiva (verminderen de zwelling van de slijmvliezen van de neus)
• tricyclische antidepressiva
• vrij verkrijgbare en op voorschrift verkrijgbare pijnstillers

Soms moet een arts andere medicatie inzetten of moet een kind bepaalde medicijnen staken, al gebeurt dit ook altijd in overleg met de arts.

Psychotherapie

Sommige kinderen met psychische en/of emotionele problemen zoals angst en een depressie zijn gebaat met psychotherapie zoals cognitieve gedragstherapie..

Educatie

Hoofdpijn is vaak goedaardig en niet-progressief. Ouders en patiënten moeten zich ervan bewust zijn dat migrainehoofdpijn vaak levenslang aanwezig is en de klachten mogelijk op een bepaald moment in het leven terugkomen, vooral in situaties van verhoogde stress zoals de puberteit, een huwelijk of een verandering van baan. Het versterken van een goede gezondheidshygiëne is een andere belangrijke stap. Het eten van een gezonde, gevarieerde voeding (best beperkt in nitraten, het voedingsadditief MSG en cafeïne), het drinken van voldoende water en een goede slaaphygiëne zijn met name belangrijk. Ook zijn gespannen kinderen gebaat met stressverlichtende en ontspanningstechnieken zoals yoga, diepe ademhalingstechnieken, meditatie, progressieve spierontspanning, …

Complicaties

Hoofdpijn leidt mogelijk tot psychische stoornissen en een verminderde kwaliteit van leven, vooral voor patiënten die chronische migraine ervaren. Kinderen die lijden aan migraine hebben meer beperkingen dan kinderen die geen last hebben van hoofdpijn. Enkele mogelijke complicaties zijn bijvoorbeeld schoolverzuim, verminderde buitenschoolse activiteiten en slechte schoolprestaties.

Lees verder

• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Migraine: Uitlokkende voedingsmiddelen en dranken
• Spanningshoofdpijn: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Sinushoofdpijn: Druk in sinussen door allergie of infectie
• Hoofdpijn door gebruik van medicatie (medicijnen)