Hoofdpijn bij kinderen: Oorzaken, symptomen en behandeling

Net zoals volwassenen kampen ook kinderen vaak met hoofdpijn, zoals migraine of spanningshoofdpijn. Vaak is hoofdpijn niet ernstig en te wijten aan stress of spanning. Af en toe liggen echter ernstigere oorzaken aan de basis van de hoofdpijnklachten, zoals een hoofdtrauma of een hersentumor. Verder treedt de hoofdpijn af en toe op of is deze constant aanwezig. De symptomen zijn soms anders dan bij volwassenen, en bovendien zijn kinderen niet altijd goed in staat om de hoofdpijn (en andere aanwezige symptomen) te beschrijven. In de meeste gevallen behandelen medicijnen in combinatie met enkele veranderingen in de levensstijl de hoofdpijnklachten, al zijn soms ook andere therapieën nuttig. Hoofdpijn heeft voorts een significante impact op het leven van kinderen en adolescenten. Schoolverzuim, verminderde buitenschoolse activiteiten en slechte schoolprestaties zijn enkele complicaties van hoofdpijn bij kinderen.

• Epidemiologie
• Oorzaken en soorten hoofdpijn bij kinderen
• Chronische dagelijkse hoofdpijn
• Clusterhoofdpijn
• Goedaardige intracraniële hypertensie
• Hersenproblemen
• Hoofdtrauma
• Migraine
• Overmatig medicatiegebruik
• Sinushoofdpijn
• Spanningshoofdpijn
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

• Prevalentie: Hoofdpijn is een veelvoorkomende aandoening bij kinderen, met schattingen die variëren van 10% tot 20% van de kinderen die op enig moment in hun jeugd hoofdpijn ervaren.
• Leeftijdsdistributie: Hoofdpijn komt vaak voor bij oudere kinderen en adolescenten, met een piek in de frequentie tijdens de puberteit.
• Geslachtsverschillen: Migraine en spanningshoofdpijn zijn vaker bij meisjes dan bij jongens, vooral na de puberteit.
• Verband met andere aandoeningen: Hoofdpijn bij kinderen wordt vaak gezien in combinatie met andere aandoeningen zoals sinusitis, verkoudheid en allergieën.

Oorzaken en soorten hoofdpijn bij kinderen

Chronische dagelijkse hoofdpijn

Wanneer migraine en spanningshoofdpijn meer dan vijftien dagen per maand optreden, is sprake van chronische dagelijkse hoofdpijn. Dit resulteert mogelijk uit een infectie, een mild hoofdletsel of het nemen van pijnstillers.

Clusterhoofdpijn

Clusterhoofdpijn treedt meestal op bij kinderen ouder dan tien jaar. Om de dag tot acht keer per dag heeft de patiënt dan vijf of meer aanvallen van hoofdpijn. De pijn is hierbij scherp en stekend en is voelbaar aan één zijde van het hoofd. De pijnklachten houden minder dan drie uur per aanval aan. Andere aanwezige symptomen omvatten tranen, sinuscongestie (verstopte sinussen), een loopneus, een zwelling van het ooglid, zweten in het gezicht, een hangend ooglid en rusteloosheid. Naast medicatie is soms zuurstoftherapie nodig voor het behandelen van deze ernstige vorm van hoofdpijn.

Goedaardige intracraniële hypertensie

Goedaardige intracraniële hypertensie (pseudotumor cerebri = verhoogde druk in de schedel) resulteert uit de uitzetting van één of meer van de vloeistofruimtes in de schedel, zoals het vaatstelsel, het extracellulaire (buiten de cellen) vloeistofcompartiment of de cerebrospinale vloeistof (hersenvocht) ruimte. Verschillende geneesmiddelen, zoals tetracycline (soort antibiotica), minocycline, penicilline, gentamicine, via de mond ingenomen anticonceptiva, steroïden, indomethacine, schildklierhormoon en lithiumcarbonaat veroorzaken mogelijk deze aandoening.

Hersenproblemen

Af en toe is een hersenabces, hersentumor of hersenbloeding de oorzaak van hoofdpijn bij een kind. Hierbij treden vaak ook andere tekenen op, zoals oogproblemen, duizeligheid, coördinatieproblemen, persoonlijkheidsveranderingen en/of spraakproblemen.

Hoofdtrauma

Een verwonding aan het hoofd zoals een klap, kneuzing of hersenschudding leidt mogelijk tot hoofdpijn. Meestal lijkt een hoofdtrauma mild, maar wanneer een kind gekwetst is aan het hoofd of hard op het hoofd is gevallen, is medische hulp altijd nodig. Ook bij verergerde hoofdpijn is contact met een arts noodzakelijk.

Migraine

De meeste kinderen met primaire hoofdpijn lijden aan migraine, wat soms in gezinnen aanwezig is. Migraine kent diverse uitlokkende factoren zoals bijvoorbeeld vermoeidheid, warmte, inspanning, bepaalde voedingsmiddelen en schittering van de zon. Migrainehoofdpijn presenteert zich met of zonder aura (lichtflitsen, zigzaglijnen of andere vreemde gezichtsveranderingen zien vóór of tijdens een migraineaanval). Migraine is vaak voelbaar aan beide kanten bij kinderen, al is dit soms ook aan één kant aanwezig. De pijn is moeilijk te lokaliseren bij kinderen. Migraine bij kinderen is vaak van kortere duur dan bij volwassenen. Migraine met een aura komt voor bij 14-30% van de kinderen met migraine. Migraine gaat mogelijk gepaard met voorbijgaande neurologische symptomen die onmiddellijk vóór, tijdens of na de hoofdpijn optreden. In sommige situaties is de hoofdpijn mild of niet-bestaand.

De symptomen die gepaard gaan met migrainehoofdpijn bestaan meestal uit:

• acute verwardheid (zelden)
• ataxie (coördinatie- en evenwichtsproblemen)
• braken
• desoriëntatie
• dubbelzien
• duizeligheid
• een extreme gevoeligheid voor licht (fotofobie) en geluid (fonofobie)
• eenzijdige motorische zwakte
• geheugenstoornissen
• het hoofd vasthouden
• huilen
• misselijkheid
• oorsuizen
• pijn die verergert bij inspanning
• pulserende, kloppende of bonzende hoofdpijn
• spraak- of taalstoornissen
• stemmingsveranderingen

Overmatig medicatiegebruik

Sommige kinderen nemen te veel pijnstillers voor het behandelen van hoofdpijn. Wanneer een kind hiermee stopt, resulteert dit in zogenaamde reboundhoofdpijn. Dit uit zich in pijn die achter de ogen begint en langs de voorkant van het hoofd beweegt, of doffe pijn rond het voorhoofd, onzekerheid, prikkelbaarheid, griepachtige symptomen.

Sinushoofdpijn

Veelvoorkomende aandoeningen zoals een verkoudheid, griep, hooikoorts, oorinfecties en sinusinfecties kunnen leiden tot sinushoofdpijn bij kinderen. Bij deze aandoeningen raken de sinussen ontstoken en zwellen ze op, wat leidt tot verstopping en vochtophoping in de sinussen. Dit veroorzaakt een toename van de sinusdruk in het hoofd, wat resulteert in sinushoofdpijn. Bekende symptomen zijn onder andere:

• algemeen: rillingen, koorts, niezen gezicht: druk in het hoofd, een drukkend gevoel in het gezicht, zwelling van het gezicht keel: overmatige slijmproductie in de achterkant van de keel, keelpijn neus: een loopneus, een verstopte neus, een verminderde reukzin oren: een vol gevoel in de oren sinussen: pijn en druk boven een sinus (vaak boven de wenkbrauw, achter het oog en onder het jukbeen), verstopte sinussen. De pijn kan eenzijdig zijn (aan slechts één kant van het gezicht of hoofd).

Acute sinusitis komt regelmatig voor bij kinderen en kan hoofdpijnklachten veroorzaken. Daarentegen zijn chronische sinusitis en allergische sinusitis zelden de oorzaak van hoofdpijn bij kinderen.

Spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn komt vaak voor bij kinderen en adolescenten, vooral bij toenemende stress of mentale vermoeidheid. Dit type hoofdpijn kenmerkt zich door een constante, drukkende pijn aan beide zijden van het hoofd. In tegenstelling tot migraine treedt spanningshoofdpijn meestal niet op in combinatie met misselijkheid of overgeven. De pijn is vaak mild tot matig van intensiteit en kan enkele minuten tot meerdere uren aanhouden. De hoofdpijn is doorgaans niet erger bij fysieke activiteit.

• druk of spanning rond het voorhoofd of de achterkant van het hoofd
• gevoeligheid van de spieren rond het hoofd en de nek
• een licht gevoel van duizeligheid
• milde, aanhoudende pijn die niet pulserend is

Kinderen met spanningshoofdpijn kunnen baat hebben bij ontspanningstechnieken, regelmatige lichaamsbeweging en het verminderen van stress. Ook pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen worden soms ingezet, maar overmatig gebruik hiervan kan leiden tot reboundhoofdpijn.

Risicofactoren

• Familiegeschiedenis: Kinderen met een familiegeschiedenis van migraine of andere soorten hoofdpijn hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van hoofdpijn.
• Stress: Emotionele of fysieke stress kan bijdragen aan de frequentie en ernst van hoofdpijn bij kinderen.
• Slaapstoornissen: Onregelmatige slaappatronen of slaaptekort kunnen hoofdpijn bij kinderen verergeren.
• Hormonale veranderingen: Voor meisjes kunnen hormonale veranderingen tijdens de puberteit een rol spelen bij het ontstaan van hoofdpijn.
• Infecties en ontstekingen: Aandoeningen zoals sinusitis, griep en verkoudheid kunnen leiden tot hoofdpijn door ontsteking en sinusdruk.
• Slechte houding en visuele problemen: Slechte houding tijdens het zitten of lezen en ongecorrigeerde visuele problemen kunnen bijdragen aan spanningshoofdpijn.

Alarmsymptomen

• Ernstige hoofdpijn: Hoofdpijn die plotseling en ernstig begint, of die niet afneemt met pijnstillers, kan een alarmsymptoom zijn.
• Neurologische symptomen: Symptomen zoals visuele veranderingen, zwakte aan één kant van het lichaam, moeite met spreken, of coördinatieproblemen vereisen onmiddellijke aandacht.
• Verlies van bewustzijn: Flauwvallen of verlies van bewustzijn samen met hoofdpijn moet snel worden geëvalueerd.
• Hoofdpijn gepaard met koorts: Hoofdpijn die gepaard gaat met hoge koorts kan wijzen op een ernstige infectie, zoals meningitis.
• Veranderende patronen: Veranderingen in de frequentie of aard van de hoofdpijn kunnen wijzen op een onderliggende aandoening en dienen onderzocht te worden.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hoofdpijn bij kinderen begint met een grondige medische geschiedenis en een fysiek onderzoek. De arts zal vragen stellen over de aard van de pijn, de locatie, duur, frequentie, en de mogelijke triggers of bijkomende symptomen. Dit helpt om het type hoofdpijn te identificeren en om ernstigere oorzaken, zoals hersenproblemen, uit te sluiten.

Indien de hoofdpijn ernstig is of verergert, of als er alarmsymptomen optreden, kan aanvullend onderzoek noodzakelijk zijn. Dit kan bestaan uit:

• een CT-scan of MRI-scan van het hoofd om tumoren, bloedingen of andere afwijkingen op te sporen
• een lumbaalpunctie (ruggenprik) om te controleren op herseninfecties of verhoogde druk in de schedel
• een bloedonderzoek om onderliggende infecties of ontstekingen te detecteren
• een neurologisch onderzoek om de hersenfunctie en coördinatie te testen

Behandeling

De behandeling van hoofdpijn bij kinderen hangt af van de oorzaak en het type hoofdpijn. Bij primaire hoofdpijnen, zoals migraine of spanningshoofdpijn, ligt de focus op het verminderen van de triggers en het beheersen van de pijn.

• Voor spanningshoofdpijn: ontspanningsoefeningen, voldoende slaap en lichaamsbeweging kunnen helpen. Soms worden pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen voorgeschreven.
• Bij migraine kan medicatie zoals ibuprofen of sumatriptan helpen om de aanval te stoppen. Daarnaast kunnen veranderingen in de levensstijl, zoals regelmatige slaap en het vermijden van bekende triggers, nuttig zijn.
• Chronische hoofdpijn wordt vaak behandeld met preventieve medicijnen, zoals beta-blokkers, tricyclische antidepressiva of anti-epileptica.

In sommige gevallen is gedrags- of psychotherapie nuttig, vooral wanneer stress, angst of depressie bijdragen aan de hoofdpijnklachten. Voor kinderen die lijden aan chronische hoofdpijn, kan het bijhouden van een hoofdpijndagboek helpen om patronen in de klachten te identificeren en de behandeling beter af te stemmen.

Prognose

De meeste kinderen met hoofdpijn hebben een goede prognose. Migraine en spanningshoofdpijn zijn vaak episodisch en verbeteren na verloop van tijd, vooral wanneer de juiste behandeling en levensstijlaanpassingen worden toegepast. Chronische hoofdpijn kan echter een grotere impact hebben op het dagelijks leven van het kind en vereist soms langdurige behandeling.

Kinderen die hoofdpijn ervaren, kunnen soms perioden van verbetering en verergering hebben. Het is belangrijk om de behandeling aan te passen aan de veranderingen in symptomen en om medische hulp in te schakelen wanneer de hoofdpijn frequent of ernstig wordt.

Complicaties

Hoewel de meeste gevallen van hoofdpijn bij kinderen onschuldig zijn, kunnen sommige complicaties optreden, vooral wanneer de hoofdpijn frequent of ernstig is. Mogelijke complicaties zijn onder andere:

• schoolverzuim en vermindering van academische prestaties
• sociale isolatie door afwezigheid van buitenschoolse activiteiten
• een verhoogd risico op angststoornissen of depressie
• slaapproblemen en chronische vermoeidheid door nachtelijke hoofdpijn
• overmatig gebruik van medicatie, wat kan leiden tot reboundhoofdpijn of medicatie-afhankelijke hoofdpijn

Kinderen die aan ernstige hoofdpijn lijden, kunnen ook last krijgen van emotionele en gedragsmatige problemen, vooral als hun dagelijks leven ernstig wordt verstoord door de pijnklachten. Het is daarom van groot belang om tijdig medische hulp in te schakelen en een passende behandeling te bieden.

Preventie

Hoewel niet alle vormen van hoofdpijn bij kinderen kunnen worden voorkomen, zijn er verschillende stappen die ouders en kinderen kunnen nemen om de frequentie en ernst van de hoofdpijn te verminderen:

• Zorg voor een regelmatig slaappatroon en vermijd slaapgebrek.
• Moedig voldoende lichaamsbeweging aan, maar vermijd overmatige inspanning.
• Leer kinderen ontspanningstechnieken om stress te beheersen.
• Zorg voor een gebalanceerd dieet en vermijd uitlokkende voedingsmiddelen, zoals cafeïne of bewerkte suikers.
• Laat kinderen voldoende water drinken om uitdroging te voorkomen.
• Verminder de blootstelling aan felle lichten of harde geluiden, vooral bij kinderen die gevoelig zijn voor migraine.
• Laat kinderen een hoofdpijndagboek bijhouden om mogelijke triggers te identificeren en te vermijden.

Regelmatige controles bij de huisarts kunnen ook helpen om hoofdpijnklachten te monitoren en te zorgen voor een tijdige aanpassing van de behandeling.

Lees verder

• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Migraine: Uitlokkende voedingsmiddelen en dranken
• Spanningshoofdpijn: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Sinushoofdpijn: Druk in sinussen door allergie of infectie
• Hoofdpijn door gebruik van medicatie (medicijnen)