Kalknagels (schimmelnagel): symptomen, oorzaak & behandeling

Kalknagels behandelen en hoe kalknagels genezen? Een kalknagel (of onychomycose) is een schimmelinfectie van de nagel. De schimmelinfectie kan zowel teennagels als vingernagels beïnvloeden. Het geeft een typische geelwitte verkleuring van de nagelplaat, die later geelbruin kan verkleuren. Wat lichte infecties kunnen weinig of geen symptomen veroorzaken. Bij ernstiger infecties kunnen de nagels verkleuren, dikker worden en losraken van het nagelbed. Er zijn verschillende behandelmethoden, zoals debridement (afvijlen) het aanbrengen van antischimmelzalf, het smeren van nagellak met amorolfine en de kalknagel behandelen met tea tree olie. In ernstige gevallen kan de huisarts een orale behandeling met pillen voorschrijven. Ook kunnen kalknagels behandeld worden middels laserbehandeling.

Kalknagels behandelen en genezen

• Wat zijn kalknagels?
• Schimmelinfectie van de nagel
• Onychauxis
• Is een kalknagel besmettelijk?
• Hoe vaak komt het voor?
• Symptomen van kalknagels
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Kalknagels bestrijden en behandelen
• Debridement (afvijlen)
• Antischimmelzalf
• Nagellak met amorolfine
• Kalknagel behandelen met tea tree olie
• Orale behandeling met pillen
• Kalknagels laseren
• Preventie: voorkómen van een kalknagel

Wat zijn kalknagels?

Schimmelinfectie van de nagel

De medische benaming voor kalknagel is onychomycose. Een kalknagel is een schimmelinfectie van de nagel en is de meest voorkomende aandoening van de nagel.¹ De schimmelinfectie kan zowel teennagels als vingernagels beïnvloeden. Het geeft een typische geelwitte verkleuring van de nagelplaat, die later geelbruin kan verkleuren. Een kalknagel is een onschuldige aandoening, maar het kan wel pijn, ongemak, en misvorming veroorzaken. De psychosociale en emotionele effecten als gevolg van onychomycose moeten niet onderschat worden, vooral als de vingernagels zijn aangedaan. Dit kan een aanzienlijke invloed op de kwaliteit van leven hebben.

Onychauxis

Er bestaat ook de aandoening 'onychauxis' een aandoening van een nagel waarbij deze sterk verdikt is maar niet vervormd. Deze aandoening staat ook bekend onder de benaming 'kalknagel'. Het onderhavige artikel gaat echter over de schimmelnagel, bekend als 'onychomycose' en in de volksmond vaak ook 'kalknagel' genoemd.

Is een kalknagel besmettelijk?

De schimmels die verantwoordelijk zijn voor kalknagels, de zogenaamde dermatofyten, zijn besmettelijk. De schimmel is aanwezig in huidschilfertjes die loslaten en afgebrokkelde nagelschilfers die zich zo verspreiden. Vooral op plaatsen waar veel mensen op blote voeten zijn, zoals in het zwembad, de sauna of de sportschool, kun je makkelijk zo'n schimmel oplopen, vooral tussen je tenen (voetschimmel). In de praktijk duurt het vaak vele jaren voordat bij dezelfde persoon meerdere nagels zijn besmet en het wordt slechts sporadisch van de ene persoon op de andere overgedragen.

Hoe vaak komt het voor?

De prevalentie van onychomycose onder mensen van 16 jaar en ouder, is in Europese landen ongeveer 3 tot 11%. kalknagels zijn goed voor de helft van alle nagelaandoeningen en onychomycose is de meest voorkomende nagelaandoening bij volwassenen. Teennagels hebben veel meer kans op besmetting dan vingernagels. Dertig procent van de patiënten met een cutane (m.b.t. de huid) schimmelinfectie hebben ook onychomycose. De incidentie van onychomycose neemt toe met het toenemen van de leeftijd. Factoren als diabetes, een slechte bloedsomloop naar de voeten en immunosuppressie, doen de kans op een kalknagel toenemen. Voorts lopen mensen die wonen of werken in verpleeghuizen, zwembaden of schoonmaakbedrijven een verhoogd risico, omdat ze veel in aanraking komen met water en warme vochtige ruimtes, de ideale omstandigheden voor schimmels. Vooral beschadigde nagels kunnen gemakkelijk gekoloniseerd worden door schimmels. Het komt ongeveer even vaak voor bij mannen als bij vrouwen.

Symptomen van kalknagels

Een kalknagel is in eerste instantie geelwit van kleur. Bij ernstiger infecties kan de nagel geelbruin verkleuren. De nagel wordt broos, verbrokkelt en wordt dik en bobbelig. De nagel kan op een gegeven ogenblik wat omhoog geduwd worden. Ook kan de nagel soms geheel of gedeeltelijk loslaten, hetgeen hinderlijk en pijnlijk kan zijn. Soms ontstaan ook pijnklachten als gevolg van de druk van schoenen. Schimmelnagels kunnen ook stinken.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De huisarts neemt een anamnese af en vraagt sinds wanneer de klachten bestaan, of de patiënt klachten heeft of de aandoening alleen ontsierende vindt, of hij eerder een dergelijke nagelafwijking heeft gehad, hoe hij zijn nagels en voeten verzorgd, enz. De diagnose kan op basis het klinische beeld worden gesteld. Eventueel kan door een monster van materiaal van onder de nagelplaat onder een microscoop worden gelegd om te bekijken en op kweek te zetten. Hiermee kan vastgesteld worden door welke schimmel de infectie wordt veroorzaakt.

Differentiële diagnose

De aandoening moet niet verward worden met:

• dystrofische nagel door een trauma;
• lichen planus (een ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen, waarbij ook de nagels kunnen worden aangetast);
• psoriasis (met de kenmerkende putjes in het nageloppervlak en verkleuring);
• eczeem (ook afwijkingen aan de omringende huid).

Kalknagels bestrijden en behandelen

Een kalknagel is een onschuldige aandoening die over het algemeen weinig klachten geeft. Behandeling van de schimmelinfectie van de nagel is medisch gezien niet noodzakelijk, behalve bij (ernstige) cosmetische bezwaren en wanneer de patiënt klachten ondervindt door de afwijkende vorm van de nagel. Er zijn verschillende behandelmethoden.

Debridement (afvijlen)

Het toepassen van debridement door het afvijlen van het weefsel om de geïnfecteerde keratine te verwijderen. Dit kan gedaan worden door een pedicure.

Antischimmelzalf

Het lokaal aanbrengen van antischimmelmiddel Miconazol zalf FNA is alleen zinvol bij oppervlakkige infecties van de nagel. Dit middel moet bij voorkeur tweemaal per dag aangebracht worden: 's ochtends en 's avonds. Bij ernstige infecties is deze behandeling weinig zinvol, omdat lokale antimyotica dan niet diep genoeg doordringen.

Nagellak met amorolfine

Bij een schimmelinfectie werken lokale antischimmel medicijnen in crèmevorm vaak onvoldoende tegen schimmelnagels, omdat de werkzame stof in de crème onvoldoende doordringt in de nagelplaat. Er is echter een speciale nagellak met amorolfine (een schimmeldodende stof) ontwikkeld die beter doordringt tot de schimmels in de nagel. Het geneesmiddel amorolfine kan helpen als alleen de nagelplaat is aangetast door de schimmel; de nagelwortel moet niet aangetast zijn. De amorolfine-nagellak moet 1 tot 2 keer per week op de schimmelnagel(s) worden aangebracht. Voorafgaande aan elke behandeling, moet je de aangetaste nagels voorbehandelen met bijvoorbeeld een vijltje voor een optimaal resultaat. Er is geen vastgestelde optimale behandelduur bekend. Ook met dit middel zal het niet altijd lukken de schimmelnagel te genezen.

Kalknagel behandelen met tea tree olie

Tea tree olie kan bijvoorbeeld gebruikt worden tegen schimmelnagels. Het is veel goedkoper dan de meeste andere producten tegen schimmelnagels en bovendien zijn de ervaringen van gebruikers overwegend positief. Iedere dag een paar druppels aanbrengen op de aangedane nagels, inwrijven en na enkele weken zie je het resultaat. Vooraf kun je een vervormde of hinderlijke nagel met een puimsteen of vijl bijwerken zodat de tea tree olie beter inwerkt.

Orale behandeling met pillen

Wanneer lokale behandeling niet geïndiceerd is of niet (voldoende) werkt, kan gekozen worden voor orale behandeling met antimyotica:

• Itraconazol: op recept verkrijgbaar onder de merknaam Trisporal en als het merkloze Itraconazol en Itraconazolum.
• Terbinafine: merknaam Lamisil.

Beide geneesmiddelen worden goed verdragen, ofschoon ze wel licht hepatotoxisch (giftig voor de lever) zijn. In verband met interacties en bijwerkingen, worden ze ontraden bij kinderwens, zwangerschap en borstvoeding. Orale antimyotica kunnen ook de werking ban orale anticonceptiva verminderen.² De kans op een herinfectie na volledige genezing is 9 tot 53% binnen een periode van vijf jaar.³

Kalknagels laseren

Een andere mogelijke behandeling is het laseren van schimmelnagels. Deze behandeling wordt nog niet zo lang toegepast en is overgewaaid uit Amerika.

Preventie: voorkómen van een kalknagel

Voorkomen is beter dan genezen. Zeker in het geval van schimmelinfecties, die moeilijk te genezen zijn. De huid van de voet moet in goede conditie worden gehouden door:

• altijd badslippers te dragen op plaatsen met een verhoogd risico op schimmelinfecties, zoals openbare zwembaden, gymzalen en algemene doucheruimten;
• zo weinig mogelijk zeep te gebruiken;
• de voeten goed af te drogen na douchen en zwemmen (ook tussen de tenen!);
• goed passende en ventilerende schoenen te dragen;
• iedere dag schone sokken te dragen;
• katoenen of wollen sokken te dragen;
• manipulaties aan vinger- en teennagels te vermijden.

Het is belangrijk deze en andere klachten aan de voet goed te behandelen.

Noten:

1. L.H. van Berkel: Schimmelinfectie van de nagel/onychomycose, in: Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.806.
2. Ibid, p.809.
3. Ibid.

Lees verder

• Schimmelnagels behandelen: wat te doen aan kalknagels?
• Schimmelnagels: symptomen wit-gele, groene of bruine nagels
• Schimmelnagels laseren: kalknagels behandelen met laser
• Amorolfine tegen schimmelnagels: bijwerkingen en effect
• Schimmelnagel behandelen met tea tree / Ferula kalknagelolie