Methotrexaat, MTX: behandeling van auto-immuunziekte, kanker

Het medicijn methotrexaat (MTX) kan op twee manieren worden toegepast. Het kan als licht middel een keer per week worden ingenomen om zo het immuunsysteem te temperen, waarbij ontstekingen worden tegengaan. Daarnaast kan het ook als intensieve medicatie worden ingenomen, zodat de invloed van kankercellen wordt tegengewerkt. Wat houdt methotrexaat in en hoe wordt het toegepast voor de behandeling van ziekten?

Methotrexaat, MTX

• Op recept MTX verkrijgen
• Lage medicatie auto-immuunziekten
• Hoge medicatie bij kanker
• Methotrexaat bij zwangerschap
• Volg altijd het recept

Op recept MTX verkrijgen

Indien de aandoening of ziekte ernstig genoeg is, kan het middel worden voorgeschreven. Het betreft namelijk een zeer krachtig medicijn, waarbij voorzichtigheid is geboden. Men kan het wel voor de thuissituatie op recept verkrijgen, indien het als tablet wordt ingenomen of als injectie wordt toegediend. In alle andere gevallen wordt het als infuus binnen een ziekenhuisbehandeling toegepast. Het is vrij uitzonderlijk dat het naast kanker en ernstige ontstekingen voor lichte ontstekingsgevallen wordt toegepast. Dit ook omdat het middel meerdere bijwerkingen kent en bij onjuist gebruik gevaarlijk kan zijn. Waar wordt MTX zoal voor toegepast?

Lage medicatie auto-immuunziekten

Bij auto-immuunziekten valt het eigen afweersysteem het lichaam aan omdat bepaalde elementen als lichaamsvreemd zijn geïdentificeerd. In dat geval werkt het medicijn tweeledig. Enerzijds is het een goede onderdrukker van het afweersysteem, zodat eigen cellen minder hard worden bestreden. Anderzijds zorgt het ervoor dat ontstekingen worden tegengewerkt. Vaak zal bij auto-immuunziekten een lage dosering van toepassing zijn, zoals eenmaal per week 30 mg innemen. Lees daartoe altijd goed de bijsluiter of volg de voorgeschreven hoeveelheid. Het wordt toegepast bij de volgende ziekten:

• psoriasis: dit is een chronische aandoening van de huid, waarbij jeuk, schilfers en aankoekingen kunnen voorkomen;
• reumatoïde artritis: hierbij valt het immuunsysteem het synovium aan, waardoor ontstekingen worden veroorzaakt. Het leidt tot langdurige gewrichtspijn;
• de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa: deze twee ziekten tasten het darmvlies aan, waardoor ontstekingen ontstaan. Bij colitis ulcerosa ontstaan oppervlakkige ontstekingen, terwijl bij de ziekte van Crohn fistels kunnen ontstaan. Daarbij worden bloedingen en zweren veroorzaakt;
• multiple sclerose en astma.

Hoge medicatie bij kanker

Indien er sprake is van kanker dan kan het middel bij een hoge dosering goed infecties en ontstekingen tegengaan. Daarbij heeft het een gunstig effect op de behandeling van kanker, omdat het de ontwikkeling van kankercellen remt. Het wordt veelvuldig toegepast bij de behandeling van de volgende kankersoorten:

• acute lymfatische leukemie: in het beenmerg als producent van bloedcellen worden teveel witte bloedlichaampjes met één type immunogluboline aangemaakt, waardoor gezonde bloedcellen worden verdrongen. De afweer reageert dus niet meer op lichaamsvreemde stoffen, waardoor het lichaam snel verzwakt. Kenmerkend zijn zwelling van de lymfklieren, infecties, bloedingen en blauwe plekken;
• blaaskanker, kanker urineleider en nierbekken: de plasfunctie werkt niet meer goed waarbij pijn en bloedplassen wordt veroorzaakt. Denk aan continue blaasontsteking;
• borstkanker: indien er sprake is van een reeds uitgezaaide kanker. Meest kenmerkende is harde knobbeltjes, vocht uit de tepel, een rode gloed en pijn hebben;
• botkanker (ewing-sarcoom): harde knobbel aan het bot waarbij botpijn wordt veroorzaakt;
• darmkanker, hoofd-/ halskanker;
• non-Hodgkin lymfoom: zwelling van de lymfklieren, koorts, nachtzweten en tot op 10% van het gewicht verliezen.

Methotrexaat bij zwangerschap

Het middel is dermate krachtig, dat het direct gevolgen heeft voor de groei van de ongeboren vrucht. Daarbij geldt dat het NOOIT mag worden gebruikt, indien u zwanger bent. Daarnaast geldt dat u tot op drie maanden na het stoppen van de inname niet zwanger mag worden. Zorg er dus voor dat u voldoende tijd in acht neemt, alvorens u zwanger wordt. Ook mannen moeten voorkomen dat bij inname van het middel er een zwangerschap wordt veroorzaakt. Het is dus noodzaak om altijd voorbehoedsmiddelen te gebruiken om een ongelukje uit te sluiten. Bent u inmiddels bevallen van een kind en neemt u MTX in dan moet u borstvoeding altijd vermijden.

Volg altijd het recept

Afhankelijk van het ziektebeeld mag u slechts een bepaalde hoeveelheid van het medicijn innemen. Volg altijd de voorgeschreven hoeveelheid op en neem het op het vastgelegde tijdstip in. Heeft u daarover twijfels, laat u dan aanvullend informeren. Zorg dat u precies weet hoeveel en hoe vaak u dit medicijn volgens de arts moet gebruiken. Laat u dus uitleggen hoeveel tabletten u per keer moet innemen en hoe vaak u dit per week moet doen. Wanneer dit voor u niet duidelijk is, neem dan voor gebruik contact op met uw arts of apotheker.

Lees verder

• Ernstige vermoeidheid door een auto-immuunziekte
• Neoral medicatie bij orgaantransplantatie, auto-immuunziekte
• Levensverwachting na behandeling kanker
• Ziekte van Kahler: plasmacelkanker, botpijn, osteoporose
• Hoe kun je kanker voorkomen?