De geneeskracht van betonie
Betonie is een meerjarige plant en wordt 30 tot 80 centimeter hoog. De bloemen van betonie zijn rood, donkerroze en heel zelden wit. De plant vind je in Europa tot de 58e breedtegraad, West-Azië en Noord-Afrika. Hij groeit het liefste in boslandgebieden; gebieden waar af en toe een boom of bosje staat. Deze gebieden zijn in Nederland zeldzaam en dat is één van de redenen dat betonie hier bijna uitgestorven is. Bijen, hommels, vlinders en zweefvliegen komen op de betonie af en bestuiven hem. De plant is niet echt eetbaar maar van de bladeren en bloemen kan een thee worden gezet; deze thee is eveneens medicinaal inzetbaar.
Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.Botanische tekening betonie /
Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)Inhoud:
Traditioneel gebruik
In de traditionele volksgeneeskunde wordt betonie gebruikt tegen koorts, epilepsie, zenuwzwakte, jicht, hoest en longaandoeningen.
Dioscorides, pionier der geneeskunde en kruidenwetenschap, bevat betonie al aan bij zenuwziekten. Ook werd het gebruikt bij ziekten die door betovering tot stand zijn gekomen. Zelfs Erasmus besprak het feit dat mensen een amulet van betonie droegen tegen angstwekkende visies. Betonie werd tegen zoveel ziekten ingezet dat men de plant gebruikte om een universeel panacee van te maken; een medicijn tegen alle ziekten. Daarnaast werd betonie vroeger in kerkelijke begraafplaatsen geplant om geesten weg te jagen. Er werd een thee van gezet om de geneeskracht van betonie te gebruiken. Nicholas Culpeper schreef dat betonie goed was tegen epidemische ziekten van de lever en het hele lichaam. Betonie werd door Culpeper bij tal van ziekten aanbevolen, van de beten door een dolle hond tot vermoeidheid door reizen. John Gerard schreef dat betonie het urineren vergemakkelijkt.
Naamgeving
In het
Latijn wordt betonie
Betonica officinalis genoemd. Een Latijns synoniem van deze plant is
Stachys officinalis. In
het Nederlands kennen we enkele alternatieve namen: Koortskruid, Betonica en Beteuniebloem. De naam betonie komt uit het Keltisch; het is een samenvoeging van de woorden ´bew´ wat hoofd betekent en ´ton´ wat in het Keltisch goed betekent. Het betekent eigenlijk ´goed hoofd´ en dat slaat op het feit dat de plant van oudsher wordt gebruikt tegen hoofdpijn.
Werkzame stoffen
Van betonie wordt voor fytotherapeutische doeleinden het bovengronds groeiende kruid gebruikt. Hierin zitten de volgende belangrijke werkzame inhoudsstoffen:
tanninen,
alkaloïden zoals betonicine en stachydrine, choline, turicine, koffiezuur, bitterstof en sporen van
etherische olie.
Betonie, goed voor de zenuwen
Betonie is een nervinum; dat betekent dat het inwerkt op het zenuwstelsel. Het heeft een versterkende werking voor de zenuwen en het verlicht nerveuze spanning. Daarnaast heeft men in het laboratorium aangetoond dat het bloeddrukverlagende eigenschappen heeft. Om deze medicinale werkingen wordt betonie door fytotherapeuten ingezet bij de volgende indicaties:
- Zwakke zenuwen,
- Hypertensie of hoge bloeddruk,
- Neuralgie door stress,
- Hoofdpijn door stress.
Betonie, goed voor lever en gal
De bitterstoffen in betonie hebben een eetlustbevorderende en maagversterkende werking. Het verbetert de samenstelling van gal. Gal is belangrijk voor de spijsvertering. Omdat betonie de galfunctie ondersteunt kan voedsel adequater verteerd worden waardoor het hele lichaam er voordeel van heeft. Betonie wordt vaak gebruikt in combinatie met andere
geneesplanten die de lever- en galfunctie ondersteunen.
Betonie remt ontstekingen
Tanninen in betonie hebben een samentrekkende werking op de mond- en keelholte en op de darmslijmvliezen. Daarbij heeft het de beschikking over een ontstekingswerende werking. Deze medicinale eigenschappen zijn voor fytotherapeuten aanleiding om betonie voor te schrijven bij de volgende indicaties:
- Gingivitis of tandvleesontsteking,
- Stomatitis of mondslijmvliesontsteking,
- Angina, faryngitis of keelpijn,
- Enteritis of darmontsteking,
- Diarree.
Uitwendige toepassing betonie
De samentrekkende werking in combinatie met de ontstekingswerende werking zijn verantwoordelijk voor het beter helen van wonden. In de
fytotherapie wordt het voornamelijk aangewend bij één van de volgende problemen:
- Moeilijk genezende wonden,
- Geïnfecteerde wonden,
- Etterende wonden,
- Ulcus cruris of spataderzweren.
Dosis en veiligheid
Er is een aantal manieren om deze geneesplant te gebruiken.
- Infuus: driemaal daags één tot twee theelepels kruid 10 tot 15 minuten laten doorkoken.
- Tinctuur: driemaal daags twee tot zes ml tinctuur (1:5 in 40%).
- Bij deze therapeutische doses zijn geen bijwerkingen van betonie bekend.
Bezoek een arts of fytotherapeut
Een groot deel van de informatie over de in dit artikel genoemde geneesplant komt uit het boek
Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst. Dat is een handboek in de fytotherapie. Het is echter niet geschikt om aan zelf-genezing te doen. Wie ergens last van heeft dient een arts of fytotherapeut op te zoeken voor een goede diagnose en keuze voor de beste middelen, afgestemd op jouw persoonlijke situatie. De kennis en wetenschap die hier genoemd staan is van puur informatieve aard.