Archipelvlekken: Onschuldige blauwe geboortevlekken bij baby

Archipelvlekken zijn een soort blauw-grijze geboortevlekken die bij baby’s bij of kort na de geboorte aanwezig zijn op de rug of het heiligbeen. Een afwijking in het huidpigment is de oorzaak van deze vreemde vlekken, die soms doen denken aan kindermishandeling. Deze onschuldige vlekken veroorzaken echter geen pijn of andere problemen. Omdat de vlekken vrijwel steeds verdwenen zijn wanneer het kind vijf jaar is, is een medische behandeling niet nodig. In zeldzame gevallen heeft een patiënt deze vlekken levenslang, en dan is mogelijk lasertherapie in combinatie met cosmetische camouflage inzetbaar. De archipelvlekken voorkomen is tot slot niet mogelijk.

• Synoniemen archipelvlek
• Epidemiologie huidafwijking bij baby’s
• Oorzaken van blauwe plek op huid
• Geassocieerd met andere aandoeningen
• Symptomen: Blauwe geboortevlekken op de huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling archipelvlekken
• Prognose: Onschuldige, goedaardige vlek

Synoniemen archipelvlek

Mongolenvlek/Mongolenvlekken of Mongoolse vlek/Mongoolse vlekken zijn termen die artsen vroeger gebruikten om deze huidafwijking aan te duiden. De medische term voor archipelvlekken is ‘lumbosacrale dermale melanocytose’.

Epidemiologie huidafwijking bij baby’s

Twee tot negen procent van de baby'skomt ter wereld met een geboortemerk, waaronder mogelijk een archipelvlek. Andere huidafwijkingen bij baby’s zijn onder andere moedervlekken en café-au-lait-vlekken (koffie-met-melk-vlekken op de huid). Mogelijk is de prevalentie wel hoger, afhankelijk van de onderzochte afkomst van de baby’s. Kinderen van gekleurde ouders krijgen namelijk meer dan andere kinderen te maken met een archipelvlek. Baby’s van Oosterse afkomst zijn het vaakst aangetast door archipelvlekken. Ook baby’s Aziatische, Spaanse, Inheemse Amerikaanse, Afrikaanse en Oost-Indische afkomst hebben vaker archipelvlekken. Bij baby’s met een blanke huidskleur zijn de blauw-grijze vlekken zeldzaam. Jongens zijn tot slot iets vaker dan meisjes getroffen door een archipelvlek.

Oorzaken van blauwe plek op huid

Een archipelvlek komt tot stand doordat klompjes melanocyten (pigmentcellen die verantwoordelijk zijn voor de huidskleur) zich situeren in de lederhuid in plaats van in de opperhuid. De melanocyten bevinden zich bijgevolg erg diep in de huid, waardoor deze pigment producerende cellen een donkere verschijning krijgen. De vlekken zijn dus niet het gevolg van een verwonding. Waarom deze vlekken precies tot stand komen, is niet duidelijk. Mogelijk vindt een foutje plaats in de embryonale ontwikkeling. Soms gaan de archipelvlekken wel gepaard met andere zeldzame ziekten.

Geassocieerd met andere aandoeningen

Soms komen archipelvlekken eveneens voor bij een aantal zeldzame stofwisselingsaandoeningen. Dit gebeurt dan vooral bij erg grote of wijdverspreide archipelvlekken, of bij vlekken die zich buiten de rug en het heiligbeen bevinden. Volgende aandoeningen zijn geassocieerd met archipelvlekken:

• de ziekte van Hurler (stofwisselingsziekte door ontbrekend enzym)
• de ziekte van Niemann-Pick (progressieve stofwisselingsziekte)
• het Hunter-syndroom
• mannosidose
• mucolipidose

Ook occult spinale dysrafie, een zeldzame wervelkolomaandoening, houdt mogelijk verband met het ontstaan van archipelvlekken.

Symptomen: Blauwe geboortevlekken op de huid

Één of meer archipelvlekken verschijnen op het lichaam van de baby. De pigmentvlek heeft een grijze, blauwe tot groene verkleuring en is vooral aanwezig ter hoogte van het heiligbeen (basis van wervelkolom) en de billen (of soms armen en benen). Zelden is de archipelvlek aanwezig op het gelaat. Door de verkleuring lijkt dit erg hard op een blauwe plek of een kneuzing, waardoor de arts dit soms verwart als ‘blauwe plekken als gevolg van kindermishandeling’ of ‘een geboortetrauma’. De markeringen van de vlekken zijn vlak en glad. De huid is niet verdikt en voelt evenmin warmer aan. Deze goedaardige en pijnloze vlekken zijn variabel in grootte en variëren van de grootte van een munt tot enkele decimeters in diameter.

Diagnose en onderzoeken

Bemerkt de arts bij het lichamelijk onderzoek van de baby net na de geboorte reeds één of meer archipelvlekken, dan moet hij dit uitgebreid noteren in het medisch verslag van de baby. Dit voorkomt eventuele vermoedens van lichamelijke kindermishandeling op een later tijdstip omdat het gekneusde uiterlijk van de vlekken soms doet denken aan kindermishandeling. Het grote verschil tussen deze geboortevlek en kneuzingen is dat blauwe plekken geleidelijk veranderen in kleur, vorm en grootte. Archipelvlekken vervagen echter geleidelijk over een heel lange periode. Daarnaast zijn kneuzingen pijnlijk en is verzorging nodig, terwijl archipelvlekken pijnloos zijn en geen behandeling vereisen. Verdere diagnostische onderzoeken zijn in principe niet nodig bij deze onschuldige huidafwijking. Verschijnen blauwe vlekken pas na een paar maanden, dan is wellicht sprake van een andere aandoening wat de arts dan wel grondiger moet onderzoeken.

Behandeling archipelvlekken

Een behandeling is onnodig bij archipelvlekken. Ze zijn namelijk pijnloos en huidproblemen komen evenmin voor door de aanwezigheid van de vlekken. De meeste patiënten vinden ze bovendien niet cosmetisch storend omdat ze zich veelal bevinden op de rug en boven het heiligbeen. In een aantal gevallen opteren de patiënten toch om deze vlekken te laten verwijderen. Dit gebeurt meestal door middel van lasertherapie. De alexandrietlaser is volgens wetenschappers een goed lasertype voor het verwijderen van archipelvlekken, wat dan bij voorkeur gebeurt bij een patiënt jonger dan twintig jaar. Door dit type lasertherapie ontstaan zelden bijwerkingen zoals een verdonkerde huid (hyperpigmentatie). Vaak biedt een combinatie van blekende huidcrème (cosmetische camouflage) in combinatie met de alexandrietlaser bevredigende resultaten. Wel opteert de arts niet altijd meteen voor lasertherapie omdat deze mogelijk nog andere huidziekten veroorzaken.

Prognose: Onschuldige, goedaardige vlek

Archipelvlekken zijn onschuldig en veroorzaken geen problemen, zelfs niet wanneer ze geassocieerd zijn met zeldzame aandoeningen. De meeste archipelvlekken zijn volledig verdwenen voor vijfjarige leeftijd. Ze hebben wel de neiging om in het eerste jaar nog te verdonkeren om dan geleidelijk weg te trekken. Vooral erg grote verdwijnen niet altijd (helemaal) en dan heeft de patiënt levenslang deze vlekken. Patiënten met archipelvlekken hebben een normaal, gezond en actief leven.