Pas op met de fopspeen

Over het gebruik van de fopspeen zijn de meningen verdeeld. De voordelen ervan variëren volgens velen van een ‘kalme baby’ tot het ‘voorkomen van wiegendood’. Toch liegen de vastgestelde nadelen er niet om, zoals middenoorontsteking, kaakvervorming, overbeet, spraakproblemen en luchtweginfecties bij langdurig en continu gebruik. Niettemin zijn de voordelen ook evident, zoals een natuurlijke beleving van de zuigreflex en de troost die het een baby biedt. Wat nu? Is het nog wel verantwoord om een baby een fopspeen te geven, zoals sommigen zeggen? Tips en sociale trucjes kunnen van pas komen om uw kind over te halen de speen links te laten liggen of sneller te laten ontwennen.

Inhoud

• Is de fopspeen ten onrechte verguisd?
• Zuigbehoefte
• Nadelen van de fopspeen
• Overbeet
• Spraakproblemen
• Afhankelijkheid
• Verminderde melkproductie
• De fopspeen is een bron van infectie
• De fopspeen en wiegendood
• Als de fopspeen voor de baby een ‘must’ is
• Wat te doen

Is de fopspeen ten onrechte verguisd?

Veel psychologen en psychoanalitici zijn volgens de freudiaanse insteek van mening dat volwassenen die nagelbijten en roken in hun vroege jeugd hun zuigbehoefte niet voldoende hebben kunnen bevredigen. Het zou te maken hebben met het niet op de juiste wijze doorlopen van de orale fase. Onderzoek heeft echter ook uitgewezen dat er sterke aanwijzingen zijn dat krachtig zuigen de ontwikkeling van de hersenen bevordert. In elk geval is zeker dat de baby rustig wordt als hij kan zuigen, en dat hij dat ook nodig heeft.

Soorten fopspenen
Er zijn verschillende soorten fopspenen in de handel. De belangrijkste zijn de dental- en combispenen, de zogenaamde orthodontische spenen. De eerstgenoemde is goed voor het gehemelte en traint de kaakspieren. De tweede soort heeft de vorm van een tepel en is optimaal afgestemd op de zuigbehoefte.

Zuigbehoefte

Het probleem is vaak dat als de baby eenmaal gewend is geraakt aan de fopspeen hij niet gemakkelijk meer zonder kan. Hoewel dit altijd al een onderwerp van discussie is geweest, geldt in de medische wereld dat de fopspeen beslist niet wordt afgeraden, maar dat men niet in het andere uiterste moet vervallen met als gevolg dat de baby continu een fopspeen in de mond heeft.

Hulpmiddel
Verstandig gebruik van de fopspeen is dus het devies. Volgens veel opvoeders mag de fopspeen alleen gebruikt worden als hulpmiddel om de baby in slaap te laten vallen, bijvoorbeeld na het voeden, maar ook in 'crisissituaties' en bijvoorbeeld bij krampjes.

Nadelen van de fopspeen

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ijken er op termijn, wanneer de baby opgroeit, meer nadelen dan voordelen te zijn wanneer een baby continu een speen in de mond heeft. Dat geldt overigens ook bij duimen. Beter is, nogmaals, om de fopspeen met mate te gebruiken en eventueel alleen in specifieke situaties, zoals het uitleven van de troostbehoefte en in crisismomenten. Dat is ook de geldende opvatting van Nederlandse deskundigen en instanties. Hieronder volgt een greep uit de nadelen van continu speengebruik en 'chronisch' duimen (volgens de WHO):

Overbeet

Door de druk die de fopspeen uitoefent – dat geldt trouwens ook voor duimen – kan er kaakvervorming ontstaan, waarbij de ondertanden naar achteren worden gedrukt en de boventanden naar voren. Een grotere zuigbehoefte is vaak een teken dat de baby honger heeft. U kunt dus beter eerst de borst geven en daarna eventueel enkele minuutjes de speen. Zuigen aan de borst kan geen kwaad, maar zuigen aan een speen, duim of een bijtring op den duur wel.

Spraakproblemen

Slissen is een gevaar dat opdoemt bij langdurig gebruik van de fopspeen. Er ontstaan dan spraakproblemen. Ook heeft onderzoek uitgewezen dat baby’s die te lang en te vaak een fopspeen gebruiken minder snel gaan brabbelen. Peuters die 'continu' een fopspeen hebben, kletsen simpelweg minder en dat is slecht voor hun taalvaardigheid.

Afhankelijkheid

Een kind dat gewend is om een fopspeen in de mond te hebben, kan niet meer zonder en raakt er dus aan 'verslaafd'. Dat kan ook ’s nachts voor problemen zorgen omdat hij meteen begint te huilen als hij de speen kwijt is en die natuurlijk niet zelf kan terugvinden. U zult dus zijn speentje moeten zoeken, eerder zal hij niet weer gaan slapen.

Verminderde melkproductie

Volgens veel deskundigen mag de baby geen fopspeentje krijgen als de melkproductie nog niet goed is. De melkproductie komt onder andere op gang als de baby op de juiste manier heeft leren drinken aan de borst. Als de moeder haar baby voortdurend een fopspeen geeft, komt de borstvoeding in het gedrang omdat de zuigbehoefte voortdurend al bevredigd wordt. Ook de zuigtechniek bij de speen is anders dan aan de borst. Onderzoek wijst uit dat ‘fopspeenbaby’s’ minder lang borstvoeding krijgen, omdat de melkproductie terugloopt, soms al na één maand. De moeders hebben namelijk de neiging om de baby dagelijks minder lang borstvoeding te geven. Er ontstaat dan een vicieuze cirkel, waarbij de borstklieren onvoldoende gestimuleerd worden en uiteindelijk de melkproductie te gering is.

De fopspeen frustreert de verkenningsdrang van de baby
Kindjes willen de wereld ontdekken. Ze doen dat onder andere door alles in de mond te steken. Met een fopspeen in de mond lukt dat echter niet. Een speen kan dus de geestelijke ontwikkeling van de baby schaden.

De fopspeen is een bron van infectie

Er zijn sterke aanwijzingen dat het gebruik van de fopspeen aan de basis ligt van infecties en ontstekingen, zoals:

• Tandbederf.
• Middenoorontsteking.
• Maag-darminfecties met koorts en darmkrampjes.
• Diarree.
• Verstopt neusje.
• Bronchitis.
• Slikproblemen.
• Hoesten.
• Verkoudheid.

De fopspeen en wiegendood

Volgens sommige onderzoeken lopen baby’s die op een fopspeen zuigen minder risico op wiegendood. Mogelijk omdat het kindje leert beter door de neus en niet door de mond te ademen in de periode dat hij de fopspeen gebruikt. Ook borstvoeding zou het risico op wiegendood verlagen. De meningen zijn er echter over verdeeld, ondanks de vele onderzoeken die zijn gedaan naar fopspeengebruik. Een direct oorzakelijk verband is immers nog niet gelegd.

Als de fopspeen voor de baby een ‘must’ is

Als uw baby gewend is geraakt aan de fopspeen, en 'niet meer zonder’ kan, zorg er dan in elk geval voor dat hij op een orthodontische speen zuigt. Houd de speen ook goed schoon (steriliseren) en vervang de speen regelmatig.

Wat te doen

Hieronder enkele tips:

• Probeer het gebruik van de fopspeen steeds te beperken, bijvoorbeeld alleen als hij gaat slapen of op crisismomenten. Houd daar ook de hand aan.
• Volgens de meeste deskundigen moet het kind tussen zijn vierde en zesde jaar definitief van de speen af zijn. Naarmate het kindje ouder wordt, zal de ontwenning vaak moeilijker zijn. Daar staat tegenover dat de speen voor de kaak altijd nog beter is dan duimzuigen.
• Verkort de perioden dat hij de fopspeen gebruikt. Doe dat wel geleidelijk.
• Geef uw kind een presentje (bijv. stickers) of doe samen iets leuks als hij afziet van de fopspeen. Natuurlijk geen snoep!
• Er zijn nog tal van andere manieren. U kent uw kind het beste. U weet waar hij gevoelig voor is als het gaat om het afwennen van de fopspeen. Als er bijvoorbeeld andere kinderen komen spelen die geen fopspeen hebben, of op de crèche, kan dat voor uw kind een motiverende prikkel zijn om er ook ‘mee te stoppen’.

Lees verder

• Borstvoeding? Zo stimuleer je de melkproductie
• Borstvoeding: de 10 belangrijkste vragen
• Foliumzuur en zwangerschap: eet niet te veel fruit!