Capgras-syndroom: Psychische ziekte met zien van oplichter

Het Capgras-syndroom (imposter-syndroom) is een psychische aandoening waarbij een patiënt (vooral van het vrouwelijke geslacht) om onbekende redenen bepaalde soorten wanen krijgt. De patiënt gelooft namelijk dat iemand die hij kent (of een bekend dier of voorwerp) is vervangen door een bedrieger. Diverse aandoeningen liggen soms aan de basis van de psychische ziekte, al zijn ook andere verklaringen mogelijk. De aandoening zorgt voor veel angst voor zowel de patiënt als zijn omgeving. De behandeling verloopt moeilijk maar een succesvolle therapie van het onderliggend probleem, vermindert de klachten. Daarnaast zijn enkele omgangstips met patiënten beschikbaar. Het Capgras-syndroom is voor het eerst in de medische literatuur beschreven door de Franse psychiater Joseph Capgras in 1923.

• Oorzaken en risicofactoren van ziekte
• Hersenschade
• Onderbreking tussen hersendelen
• Onderliggende ziekte
• Symptomen: Aanzien van echte persoon door oplichter (bedrieger)
• Behandeling
• Tips: Zorg voor patiënt met Capgras-syndroom
• Prognose van psychische aandoening

Oorzaken en risicofactoren van ziekte

De exacte oorzaken van het Capgras-syndroom zijn niet bekend, maar diverse theorieën en risicofactoren bestaan wel.

Hersenschade

Mogelijk is het Capgras-syndroom het gevolg van een hoofdletsel. Traumatische letsels in de hersenen zijn bij meer dan één op de drie patiënten aanwezig.

Onderbreking tussen hersendelen

Wanneer een ‘onderbreking’ tussen het visuele deel van de hersenen en het gebied dat de gezichtsherkenning verwerkt aanwezig is, leidt dit ook tot het Capgras-syndroom. Door deze onderbreking gaat een patiënt een andere persoon die hij kent, ten onrechte identificeren.

Onderliggende ziekte

Het is eveneens mogelijk dat het Capgras-syndroom optreedt in combinatie met andere ziekten zoals dementie of de ziekte van Alzheimer. Deze ziekten de waarneming en het geheugen van patiënten. Schizofrenie (aandoening met onder andere waanideeën en hallucinaties), een bipolaire stoornis (stemmingsstoornis) en epilepsie zijn andere mogelijke oorzaken of aandoeningen die gelijktijdig optreden met het Capgras-syndroom. Voorts lijden sommige patiënten aan hypothyreoïdie (te weinig werkende schildklier), wat suggereert dat hormonale veranderingen een risicofactor zijn.

Symptomen: Aanzien van echte persoon door oplichter (bedrieger)

Kenmerkend aan het Capgras-syndroom is dat de patiënt aanneemt dat iemand die ze kennen, is vervangen door een bedrieger. Dit verwarrend en frustrerend voor zowel de patiënt als de omgeving. Verder handelen de patiënten volledig normaal. Ze reageren enkel anders wanneer ze aannemen dat de persoon, het voorwerp of zelfs het huisdier een oplichter is. De patiënt erkent dat de ‘oplichter’ hetzelfde uiterlijk heeft als ‘de originele versie’, maar hij gelooft dat de oplichter via een vermomming werkt. Dit veroorzaakt angst en gedragsveranderingen bij de patiënt. Soms is de patiënt bijvoorbeeld gewelddadig ten opzichte van de bedrieger, hoewel dit niet altijd tot uiting komt. Verder is de patiënt geobsedeerd door de ‘oplichter’ omdat hij de echte persoon wil vinden. Dit leidt tot bijkomende stress, woede en ruzies tussen de betrokken patiënt en de omgeving. In de meeste gevallen heeft de aandoening betrekking op een familielid (partner, ouder, broer of zus) die wordt vervangen. Slechts zelden is sprake van een kind als bedrieger.

Behandeling

Een standaardbehandeling bestaat niet voor patiënten die zijn getroffen door het Capgras-syndroom. Anno oktober 2020 is meer onderzoek nodig naar de behandelingsopties voor deze psychische stoornis. Soms is het voor de arts mogelijk om de onderliggende aandoening te behandelen, waardoor de symptomen van het Capgras-syndroom verminderen. Het behandelen van de ziekte van Alzheimer verbetert bijvoorbeeld de symptomen van het Capgras-syndroom. De behandeling van de onderliggende ziekten bestaat uit (een combinatie van) antipsychotica, chirurgie, geheugen- en herkenningsmedicijnen en/of therapieën. Sommige patiënten krijgen validatietherapie. Hierbij leert de patiënt de verkeerde identificatie accepteren, waardoor ze meer ontspannen zijn en de angst vermindert. In andere gevallen proberen zorgverleners actief de patiënt in de realiteit te aarden door hem regelmatig aan de tijd en plaats te doen herinneren. Een veilige en comfortabele ruimte is verder nodig voor patiënten met de ziekte, zodat stressfactoren van buitenaf geen bijkomende invloed hebben op de patiënt.

Tips: Zorg voor patiënt met Capgras-syndroom

Een persoon uit de omgeving (omgever) moet geduldig en sympathiserend zijn, omdat het Capgras-syndroom echte angst veroorzaakt. Wanneer een episode plaatsvindt, is het verstandig om de blootstelling aan de ‘bedrieger’ te beperken. Is het toch nodig dat de ‘oplichter’ langskomt, dan spreekt hij best de patiënt even aan zodat hij de stem al herkent. Creatief zijn is een andere boodschap. Indien de patiënt namelijk volhardend volhoudt dat de omgever een oplichter is, gaat de omgever best even uit de kamer en komt hij even later terug als de ‘echte’ omgever. De patiënt afleiden met muziek, een autorit of een andere activiteit is soms ook nuttig. Verder is het belangrijk om de gevoelens rond de identiteitsverwarring te erkennen wanneer deze zich voordoen. Ruzie maken met de patiënt over de ‘oplichter’ die ze denken te zien, is bijgevolg uit den boze. Tot slot melden de omgevers dat ze de patiënt gewoon erg graag zien en voor hen willen zorgen.

Prognose van psychische aandoening

Sommige patiënten met het Capgras-syndroom herstellen soms nooit. Zorgverleners en familieleden zijn echter in staat om dankzij de omgangstips de (angst)klachten van de patiënt te verminderen.