Menswaardig sterven: euthanasie

In Nederland, België en een beperkt aantal regio’s van de VS is het mogelijk om euthanasie uit te laten voeren om zo het leven op een menswaardige manier te beëindigen. Het houdt in dat artsen na toestemmingsverlening op een actieve manier werken om het onnodig lijden van de patiënt te stoppen. Meest actieve en vaak ingrijpende manier is daarbij medische hulp om het overlijden van de patiënt te versnellen ver voordat de natuurlijke dood voordoet. Hoe werkt euthanasie en waarom kiezen veel mensen voor menswaardig sterven?

Euthanasie, menswaardig sterven

• Aanleiding voor euthanasie
• Het onderscheidt tussen passieve en actieve hulp
• Hoe kun je je wens vooraf vastleggen?
• Hoe geef je het tijdens ziekte aan?
• Waarom twee doktoren?
• Zorgvuldigheidseisen
• De uitvoering: 2012 richtlijn
• De papierwinkel

Aanleiding voor euthanasie

Ziektebeelden kunnen in vele vormen en varianten voordoen van simpel tot zwaar gecompliceerd. Vaak bestaan er medische oplossingen of medicamenten, waardoor het bestaan mogelijk tot het overlijden dragelijk is. Het kan echter voorkomen dat de consequenties van een ziekte dermate ernstig zijn dat de patiënt overmatig lijdt. Dit lijden is dermate zwaar voor diegene dat men teveel pijn heeft, danwel niet op een waardige manier kan functioneren. Lichaamsprocessen werken dermate slecht dat alles lijkt te haperen, echter het punt van werkelijk komen te overlijden wordt continu uitgesteld. Deze omstandigheid kan dan ook vrij lang aanhouden, waarbij de patiënt tot aan de natuurlijke dood overmatig lijdt. Euthanasie kan in deze omstandigheid verlichting bieden in de schijnbaar eindeloos aanhoudende omstandigheid. Wat houdt de procedure daartoe verder in?

Het onderscheidt tussen passieve en actieve hulp

Indien men terminaal ziek is wordt er in veel gevallen overwogen om passief het overlijden te stimuleren. Dit kan door de mate van morfine-toediening te verhogen en anderzijds wordt het bereikt door het onthouden van medische zorg. In beide gevallen kan het zorgen voor het overlijden van de patiënt. Deze methode van behandelen is voor sommige gevallen niet toepasbaar, omdat het lijden wordt bevorderd en dus bestaat er de mogelijkheid om actieve hulp bij het overlijden te geven. Dat houdt in dat medicatie wordt toegediend om diegene versneld te laten overlijden. Toch moet diegene bij bewustzijn aangeven dat men deze procedure wil, danwel vooraf de wens kenbaar heeft gemaakt. Het is vergelijkbaar met de 'niet-reanimerenpenning' waarmee men vooraf te kennen geeft dat men hulp niet wenst. Hoe kan men ervoor zorgen dat de euthanasieprocedure wordt uitgevoerd?

Hoe kun je je wens vooraf vastleggen?

De beslissing of je het wel of niet wilt laten doen tijdens een uitzichtloze omstandigheid kan men vooraf schriftelijk laten registeren. In dat geval weet de familie reeds wat de wens van de patiënt is. Grote beslissingen laten we vaak registreren bij de notaris zoals een koopakte, hypotheekovereenkomst en testament. Ga je een woningaankoop aan dan is het een zeer kleine moeite om je persoonlijke wilsbeschikking vast leggen, zodat voor iedereen direct duidelijk is wat je persoonlijke wensen zijn. Omdat het daarnaast centraal wordt geregistreerd is het een duidelijke boodschap aangaande je persoonlijke wensen. Omdat je ook thuis een exemplaar paraat hebt is het voor iedereen altijd duidelijk wat er moet worden gedaan.

Hoe geef je het tijdens ziekte aan?

Vaak komt men pas tot de conclusie dat men het wil op het moment dat de nood hoog is. Dat is dan ook de reden waarom het van belang is dat iedereen vooraf hierbij stil staat, voordat het lijdensproces wordt ingezet en de wil niet kan worden overgebracht. Wordt men ernstig ziek met een uitzichtloos bestaan dan is de volgende afweging van belang. Wil men verder met lijden met zekere kans op overlijden of wil men voortijdig op een waardige wijze er uitstappen. Indien dat de wens is dan kan men het aanvragen door daartoe tijdig de huisarts te benaderen.

Waarom twee doktoren?

Het is van belang dat een dokter de omstandigheid op een professioneel medisch niveau beoordeelt en dat de omstandigheid werkelijk dringend genoeg is om over te gaan tot de procedure. De wil van de patiënt dient altijd aan twee onafhankelijk artsen, doktoren of huisartsen kenbaar te worden gemaakt. Dit voorkomt dat er eenzijdig een onprofessioneel oordeel wordt gegeven. De beoordeling door twee artsen vormt dus een mate van bescherming van de belangen van de arts als ook de patiënt. De zorgvuldigheid dient hierbij dus hoog in het vaandel te staan. Zijn de papier door beide artsen goedgekeurd dan heeft de patiënt in overleg met de familie de mogelijkheid om zelf te bepalen wanneer het een goed moment is. Eventueel kan men nog een tijdje doorleven tot het moment dat alles werkelijk ondragelijk is geworden.

Zorgvuldigheidseisen

De arts mag straffeloos meehelpen aan euthanasie indien er zorgvuldig is gehandeld. Daartoe zijn een zestal controlepunten ingevoerd welke uiteraard compleet moeten worden geregistreerd en worden geverifieerd via twee artsen zijnde:

• er moet duidelijk zijn dat het besluit vrijwillig is genomen door de patiënt;
• er moet sprake zijn van een uitzichtloos bestaan gecombineerd met zinloos lijden;
• de patiënt moet volledig op de hoogte zijn van de conditie en de consequenties van de medische procedure;
• de patiënt heeft geen andere opties meer qua behandeling;
• voorgaande vier punten dienen door een tweede onafhankelijke arts te zijn geverifieerd;
• de procedure en toediening van de medicatie op een zorgvuldige manier is uitgevoerd.

De uitvoering: 2012 richtlijn

Om het actief uit te voeren wordt een middel toegediend, waarmee coma wordt opgewekt. Daarna wordt een spierverslappend middel gegeven. Per 2012 is er de richtlijn dat voor patiënten tot 150 kilo het middel Thiopental (2mg) of Propofol (1mg) wordt toegediend. Men komt daarmee in coma en zorgt ervoor dat die persoon niets meer merkt van wat er met het lichaam gebeurt. Daarna wordt spierverslapper toegepast zoals Rocuronium (150mg) of Atracurium (100mg). De spierverslapper zorgt ervoor dat organen niet meer door de spieren worden aangestuurd, waardoor de ademhaling stopt. Dit leidt tot een algeheel tekort aan zuurstof in het bloed, waardoor het hart komt stil te staan. Deze richtlijn is opgesteld, omdat het de meest pijnloze en snelle manier is om de wil van de patiënt uit te kunnen voeren.

De papierwinkel

De procedure moet aan alle wettelijke voorwaarden voldoen en dus dient het papierwerk ook uitvoerig en juist te worden ingevuld. Het moet daarbij worden gecontroleerd door de gemeentelijke lijkschouwer van de GGD. De zorgvuldigheidseisen dienen op de wettelijk voorgeschreven manier zijn uitgevoerd, zodat er geen medische verwijtbaarheid is. Daarnaast zal het Regionale Toetsingscommissie Euthanasie aanvullend beoordelen of de handeling aan de zorgvuldigheidseisen heeft voldaan.

Lees verder

• Euthanasie bij coma: hoe gaat dat in zijn werk?
• Toenemend aantal kankerpatiënten kiest voor euthanasie!