Hamerteen: symptomen, oorzaak, behandeling en preventie

Een hamerteen is een standafwijking van de tenen. Bij een hamerteen is het middelste gewrichtje van de teen omhoog en krom vergroeid. Een hamerteen treedt op bij de middelste tenen. Er kunnen één of meerdere kleine tenen in een gebogen of kromme stand staan. De aangedane teen (of tenen) kan door wrijving in de schoen pijn gaan doen. Vaak verschijnt er een eeltplek boven op de teen. Aangepaste schoenen kunnen de klachten verminderen, maar vaak zal de stand van de betreffende teen gecorrigeerd moeten worden via een kleine operatieve ingreep. Bij een hamerteen kunnen verschillende complicaties optreden, vooral als de aandoening niet tijdig wordt behandeld. Een klauwteen is een mogelijke complicatie van een onbehandelde hamerteen. Bij een klauwteen trekt de teen nog verder samen, waarbij zowel het middelste als het bovenste gewricht van de teen gebogen blijft, wat leidt tot een ernstig kromme teen.

• Wat is een hamerteen?
• Symptomen van een hamerteen
• Vergroeide teen
• Pijn en eeltplek
• Oorzaak van een hamerteen
• Risicofactoren
• Leeftijd
• Sekse
• Teenlengte
• Bepaalde ziekten
• Gevolgen
• Soorten hamertenen
• Rigide hamertenen
• Flexibele hamertenen
• Onderzoek en diagnose
• Hamerteen behandeling en correctie
• Schoenaanpassing
• Correctie van de hamerteen
• Prognose
• Complicaties
• Blaren en eeltvorming
• Ontstekingen
• Wonden en infecties
• Verminderde mobiliteit
• Kromme stand van andere tenen
• Klauwteen
• Preventie van hamertenen
• Voetverzorging
• Dragen van goede schoenen

Wat is een hamerteen?

Bij een hamerteen is het gewrichtje tussen het eerste en tweede (middelste) kootje gebogen. Het gewrichtje tussen het tweede en derde kootje is daarentegen gestrekt. De kromming van de teen die optreedt is in een zogenaamde hamervorm, vandaar de benaming 'hamerteen'. Er kunnen door wrijving in de schoen pijnlijke en hinderlijke drukplekken ontstaan. Aangepaste schoenen kunnen soms uitkomst bieden, maar vaak zal de stand van de betreffende teen gecorrigeerd moeten worden via een operatieve ingreep.

Symptomen van een hamerteen

Vergroeide teen

Bij een hamerteen is het gewrichtje tussen het eerste en tweede kootje van de teen gebogen, waardoor er een kromming ontstaat van de teen. Klachten treden op bij één of meerdere kleine tenen. Het aangedane gewricht kan pijnlijk aanvoelen. Ook kan de betreffende teen stijf en minder beweeglijk zijn. In ernstige gevallen kan het lopen bemoeilijkt worden.

Pijn en eeltplek

Door het wrijven van de teen tegen de schoen ontstaat op een gegeven ogenblik veelal op het gewrichtje tussen het eerste en tweede kootje een eeltplek (likdoorn of eksteroog). Dit kan hinderlijk zijn bij het dragen van gewone schoenen en het kan bovendien zeer pijnlijk zijn. Tevens kan er eelt en pijn onder de bal van de voet ontstaan. Vanwege overbelasting kan er een ontsteking ontstaan in het gewrichtje tussen het middenvoetsbeentje en eerste kootje. Ook dit kan pijn veroorzaken. Tenslotte kan het kapsel van het gewrichtje tussen het middenvoetsbeentje en eerste kootje verslappen en uitrekken, als gevolg waarvan de teen in dit gewricht geleidelijk uit de kom kan raken wat op zijn beurt ook weer pijnklachten teweegbrengt.

Oorzaak van een hamerteen

In veel gevallen is de oorzaak van een hamerteen gelegen in een standsafwijking van de voet of het dragen van verkeerd (niet-passend) schoeisel, vooral schoenen die aan de voorkant te nauw zijn. (Overigens kunnen ook hoge hakken ervoor zorgen dat je voet naar voren schuift waardoor je tenen gaan knellen.) Ook andere voetafwijkingen, zoals platvoeten of een holle voet kunnen een hamerteen veroorzaken, evenals een scheefstand van de grote teen (hallux valgus). Ook een hoge spierspanning van de voetspieren of te slappe pezen zijn vaak een oorzaak. Voorts kan een hamerteen te maken hebben met ouderdom en onderliggende aandoeningen, zoals reuma, diabetes en slagaderverkalking.

Risicofactoren

Factoren die je kans op hamertenen kunnen verhogen, zijn:

Leeftijd

Het risico op een hamerteen neemt toe met het voortschrijden der jaren.

Sekse

Vrouwen hebben aanzienlijk meer kans om een hamerteen te ontwikkelen dan mannen.

Teenlengte

Als je tweede teen langer is dan je grote teen, heb je een hoger risico om een hamerteen te ontwikkelen.

Bepaalde ziekten

Artritis en diabetes maken je meer vatbaar voor het ontwikkelen van voetmisvormingen. Erfelijkheid kan ook een rol spelen.

Gevolgen

In eerste instantie kan een hamerteen haar flexibiliteit behouden. Maar uiteindelijk kunnen de pezen van de teen samentrekken en draaien, waardoor je teen permanent verbogen wordt. Je schoenen kunnen daardoor tegen het verhoogde deel van de teen of tenen wrijven, waardoor pijnlijke likdoorns of eelt ontstaat.

Soorten hamertenen

Er worden twee soorten hamertenen onderscheiden die van elkaar verschillen in flexibiliteit:

• flexibele; en
• rigide (stijve).

Rigide hamertenen

Rigide hamertenen zijn stijf en dus niet met je vingers te strekken. De rigide hamerteen is vanwege zijn rigiditeit pijnlijk en deze vorm van hamerteen kan invloed hebben op je mobiliteit; het kan je loopvermogen ernstig beperken.

Flexibele hamertenen

Flexibele hamertenen zijn buigbaar. De teengewrichten zijn flexibel en kun je met behulp van je vingers strekken. Deze vorm van hamertenen is vaak minder pijnlijk dan rigide hamertenen. Ook heeft een flexibele hamerteen minder invloed op je mobiliteit.

Onderzoek en diagnose

De diagnose hamerteen wordt gesteld op basis van lichamelijk onderzoek, aangezien een hamerteen duidelijk herkenbaar is voor een arts of podoloog. Röntgenfoto’s hebben vaak geen toegevoegde waarde, tenzij het nodig is om ander letsel van de teen, bijvoorbeeld botbreuken, uit te sluiten.

Hamerteen behandeling en correctie

Schoenaanpassing

Bij een doorgezakte voet en een hamerteen kan een schoenaanpassing met een corrigerend zooltje of opzetstukje uitkomst bieden.

Correctie van de hamerteen

Wanneer bovenstaande onvoldoende soelaas biedt, is een hamerteen correctie een mogelijkheid. Veelgebruikte methoden ter correctie van een hamerteen zijn de verschillende standscorrecties waarbij de mate van uitgebreidheid van de standscorrectie varieert. Al deze ingrepen hebben gemeenschappelijk dat het pijnlijke gewrichtje tussen het basiskootje en het middelste kootje wordt weggenomen. Dit wordt ook wel resectie arthroplastiek genoemd. Vervolgens kan de scheefstand van de teen worden gecorrigeerd door deze in een meer rechte stand te zetten, waarna deze langzaamaan kan vastgroeien. Om deze stand te fixeren kan een klein ijzeren pennetje worden ingebracht, welke een aantal weken na de operatie wordt verwijderd. Bij ernstiger klachten zal gekozen worden voor een meer uitgebreide standscorrectie, waarbij naast de correctie tussen het basiskootje en het middelste kootje ook een correctie wordt uitgevoerd van het gewricht tussen het middenvoetsbeentje en het basiskootje. Vaak zal ook de strekpees van de teen langer worden gemaakt.

Prognose

De prognose van een hamerteen is afhankelijk van hoe vroeg de aandoening wordt behandeld. In de vroege stadia, wanneer de teen nog flexibel is, verbeteren klachten vaak met eenvoudige maatregelen zoals aangepaste schoenen, speciale inlegzolen, of oefeningen om de teen te strekken. Met deze aanpak kun je pijn verminderen en de stand van de teen verbeteren, waardoor verdere complicaties worden voorkomen.

In latere stadia, wanneer de teen stijf wordt en niet meer kan worden uitgestrekt, is een operatie soms nodig om de teen recht te zetten. Na de operatie volgt een herstelperiode van enkele weken tot maanden, waarna de meeste mensen weer normaal kunnen lopen zonder pijn.

Kortom, hoe eerder je ingrijpt, hoe beter de prognose! Met de juiste aanpak of, indien nodig, een operatie, kun je weer zonder ongemak lopen.

Complicaties

Bij een hamerteen kunnen verschillende complicaties optreden, vooral als de aandoening niet tijdig wordt behandeld. Hier zijn de meest voorkomende complicaties:

Blaren en eeltvorming

De kromming van de teen zorgt ervoor dat deze tegen de schoen wrijft, wat leidt tot pijnlijke blaren en dikke eeltplekken op de bovenkant van de teen of onder de voet. Dit kan ongemak veroorzaken bij het lopen en maakt schoenen dragen lastig.

Ontstekingen

Door de voortdurende wrijving en druk kunnen ontstekingen ontstaan, vooral in de gewrichten van de teen. Dit maakt de teen stijf en pijnlijk, en soms leidt het tot bursitis, waarbij de slijmbeurzen rond het gewricht ontstoken raken.

Wonden en infecties

Bij diabetes of een verzwakte bloedsomloop kan een hamerteen leiden tot wondjes die slecht genezen, met het risico op infecties. Deze infecties vereisen soms medische behandeling en kunnen, in ernstige gevallen, leiden tot verdere complicaties.

Verminderde mobiliteit

Een onbehandelde hamerteen beperkt vaak de beweeglijkheid van de voet. Dit maakt lopen pijnlijk en moeilijk, en leidt tot een verminderde mobiliteit, waardoor dagelijkse activiteiten zoals wandelen of sporten moeilijker worden.

Kromme stand van andere tenen

Als een hamerteen niet behandeld wordt, beïnvloedt dit soms de stand van de omliggende tenen. Door de aanhoudende druk kunnen ook andere tenen gaan krommen, wat het probleem verder verergert.

Klauwteen

Een hamerteen kan zich ontwikkelen tot een klauwteen, waarbij de teen volledig kromtrekt en de gewrichten stijf blijven. Dit maakt het bijna onmogelijk om de teen nog recht te krijgen zonder chirurgische ingreep. De klauwstand van de teen leidt vaak tot extra druk op de bal van de voet, waardoor lopen pijnlijk wordt. Daarnaast ontstaan er vaak blaren en eeltplekken door de verhoogde druk en wrijving in schoenen.

Preventie van hamertenen

Voetverzorging

Het voorkomen van voetproblemen, zoals hamertenen, is vaak een kwestie van het dragen van de juiste schoenen en het verzorgen van je voeten. Controleer je voeten regelmatig op problemen. Dit geldt vooral als je diabetes hebt of een andere medische aandoening die een slechte bloedsomloop of gevoelloosheid in je tenen veroorzaakt. Goede circulatie is essentieel. Als je zit, leg je voeten dan omhoog. Als je een tijdje hebt gezeten, strek dan je benen en voeten. Geef jezelf een voetmassage of verwen je voeten met een warm voetenbad.

Dragen van goede schoenen

Het dragen van goede schoenen is het allerbelangrijkste. Let hierbij op de volgende zaken:

• De meeste mensen hebben een voet die iets groter is dan de andere. Koop schoenen die goed passen bij de grootste voet.
• Koop schoenen aan het einde van de dag, als de voeten een ​​beetje zijn gezwollen.
• Bij het kopen van schoenen kun je het beste de sokken dragen die je gaat gebruiken bij het dragen van die schoenen. Draag bijvoorbeeld sportsokken bij het kopen van sportschoenen en wandelsokken bij wandelschoenen. Als de schoen niet goed aanvoelt op het moment van aankoop, dan zal het nooit goed voelen. De schoenen moeten meteen goed zitten.
• Als je ouder wordt, worden je voeten ook groter. Laat je voeten iedere keer opmeten bij het passen van schoenen.
• Ga niet sec af op schoenmaten. Schoenmaten variëren tussen fabrikanten; een schoen heeft alleen de juiste maat als het comfortabel zit.
• De bal van je voet moet passen in het breedste deel van de schoen.
• Koop schoenen die stevig zitten; geen schoenen waarin je voeten heen en weer bewegen bij het wandelen.
• Er moet wat ruimte zitten tussen de punt van de grote teen en de voorkant van de schoen.
• Koop nooit schoenen die strak zitten in de verwachting dat ze nog wel wat uit zullen rekken tijdens het dragen.
• Hoe hoger de hak, hoe minder veilig de schoen.
• Controleer regelmatig de schoenmaten bij kinderen omdat ze in sommige periodes snel groeien.

Lees verder

• Pijnlijke voeten, ontstoken tenen, pijn, irritatie, zwelling
• Jeuk tussen de tenen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Tintelende tenen & vingers: oorzaken & symptomen tintelingen
• Wintertenen, winterhanden: symptomen, oorzaak en behandeling
• Fenomeen van Raynaud: symptomen, oorzaak en behandeling