De geneeskracht van adderwortel

Adderwortel is een meerjarige plant die oorspronkelijk in Midden- en Noord-Europa en in West- en Centraal-Azië voorkomt. Hij houdt van vochtige weilanden en groeit graag in de buurt van water. Adderwortel is een prima eetbare plant; de blaadjes vormen een lekkere vervanging van spinazie. Deze plant staat het meest bekend om het feit dat het een geneesplant is. In de fytotherapie, ook wel kruidengeneeskunde uit het westen, wordt adderwortel onder andere gebruikt bij maagwandontsteking, aambeien en witte vloed. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Eetbaarheid adderwortel
• Adderwortel in de traditionele volksgeneeskunde
• Naamgeving
• Werkzame stoffen
• Samentrekkende werking adderwortel
• Uitwendig gebruik adderwortel
• Dosis en veiligheid

Eetbaarheid adderwortel

De blaadjes, wortel en het zaad van adderwortel kunnen worden gegeten. Soms is het blad een beetje bitter. De bladeren kunnen zowel rauw als gekookt gegeten worden maar rauw kunnen ze wat taai zijn. De jonge bladeren zijn het lekkerst. In Engeland wordt er een speciale paaspudding, de Easter ledger pudding, van het blad gemaakt. Adderwortelblad wordt in dit recept vermengd met bladeren van de brandnetel en de paardenbloem. Het jonge blad is vanaf het eind van de winter tot het begin van de herfst plukbaar in het wild. Er zit veel vitamine A in het blad. Het zaad kan worden gegeten maar het is zo klein dat het een beetje onhandig is om er culinaire kunsten mee te vertonen. De wortel is een goede bron van koolhydraten maar er zitten tanninen in. Deze gaan eruit als je de wortel in water weekt. De wortel kan gekookt worden om te worden gebruikt in een soep of stamppot en het is een goede wortel om te drogen en te verpoederen. Het meel wat is ontstaan kan gebruikt worden om een saus te binden of om brood te bakken.

Adderwortel in de traditionele volksgeneeskunde

Adderwortel wordt in de traditionele Nederlandse volksgeneeskunde gezien als een kruid dat kan helpen bij long- en miltziekten. Ook bij bloedingen, koorts en diarree is het een beproefd middel. Daarnaast gebruikte men adderwortel als spoeldrank dat goed is voor het tandvlees. Het tandvlees werd er steviger van en los zittende tanden kwamen weer vast te zitten. Deze werking kan voor een groot deel verklaard worden omdat de wortel veel tanninen bevat. Ook werd de wortel gebruikt bij hartziekten. Dichter Hondius schreef over de hertstonge; hart werd vaak hert genoemd:
En wanneer het herte swack,
Hijcht naar ruste en naer gemack;
Sal de hertstonge ons bewijzen,
Haare crachten weert om prijsen.

Vertaling in modern Nederlands:

Als het hartzwak is [en],
Hijgt naar rust en gemak,
Zal hertstong ons bewijzen,
[Dat] haar kracht is om te prijzen.

Naamgeving

In het Latijn wordt adderwortel Polygonum bistorta genoemd. Polygonum betekent ´veelhoekig´, deze naam is een soortnaam. Adderwortel is familie van varkensgras en perzikkruid, die ook beide ´polygonum´ in het eerste deel van hun Latijnse naam hebben staan. In het Nederlands heeft deze geneesplant enkele alternatieve namen: Hertstong, Miltkruid, Longerkruid, Naterkruid en Slangenwortel.

Werkzame stoffen

Van adderwortel wordt voor fytotherapeutische doeleinden enkel de wortel gebruikt. Deze wortel beschikt over de volgende werkzame stoffen: hydroliseerbare en gecondenseerde tanninen zoals catechine, epicatechine, glucogalline, 3,6 digalloylglucose, vrij galluszuur en ellageenzuur. Verder zitten er sporen van anthradhinonderivaten, zetmeel en eiwit in.

Samentrekkende werking adderwortel

Adderwortel bevat veel tanninen en is daardoor een sterke adstringans, een middel dat de slijmvliezen samentrekt. Ook heeft het ontstekingswerende werking. Door deze twee medicinale kwaliteiten is adderwortel een prima middel in de fytotherapie om in te zetten bij de volgende indicaties:

• Gastritis of maagwandontsteking,
• Aambeien,
• leucorrhee of witverlies,
• uretritis of urinebuisontsteking,
• Metrorragieën of overmatige baarmoederbloeding.

Uitwendig gebruik adderwortel

In de fytotherapie is adderwortel een middel dat uitwendig kan worden ingezet om zijn ontstekingswerende en samentrekkende eigenschappen. Een mondspoelmiddel of gorgelmiddel valt onder het uitwendig gebruik omdat er niets doorgeslikt wordt. Verder kun je er delen van het lichaam mee wassen.

Mondspoelmiddel:

• Mondslijmvliesontsteking,
• Stomatitis, aften,
• Keelpijn.

Wassingen:

• Leucorrhee of witverlies,
• Schaafwonden

Zetpil met behulp van cacaoboter:

• Aambeien.

Dosis en veiligheid

Er is een aantal manieren om deze geneesplant te gebruiken.

• Wortelpoeder: 1 tot 2 gram per keer en maximaal 4 gram per dag.
• Decoct of koud aftreksel: 4 koppen van 30 gram wortel op een liter water, 5 minuten is genoeg.
• Driemaal 30 druppels moedertinctuur per dag.
• Uitwendig: 10% oplossing van de moedertinctuur.

Wanneer bovenstaande doseringen worden gehanteerd zijn geen bijwerkingen te verwachten. De reden dat adderwortel nogal goed verdragen wordt is omdat 30% van de wortel bestaat uit koolhydraten of zetmeel, en dat verzacht het effect van de tanninen. Als adderwortel verhit wordt dan gaan de koolhydraten en de tanninen een reactie met elkaar aan; het is daarom beter om een koud aftreksel te gebruiken.