Eerste hulp bij een gekneusde of gebroken rib (ribfractuur)

Een gekneusde of gebroken rib (ribfractuur) komt nogal eens voor. Doorgaans na een val of een klap tegen de ribbenkast. Stomp geweld is berucht. De heftige pijn heeft dan een oppervlakkige ademhaling tot gevolg. Zuchten, hoesten en bewegen verergeren de pijn. Als er meer ribben gebroken zijn, kan er een fladderthorax of paradoxale ademhaling ontstaan, wat wil zeggen dat tijdens het inademen de borstkas invalt en niet uitzet. Nog gecompliceerder wordt het als een gefractureerde rib de longvliezen en het longweefsel aanprikt. Er is dan sprake van een pneumothorax of klaplong. Het spreekt vanzelf dat adequaat eerste hulp verlenen van groot belang is.

Inhoud

• Ware, valse en zwevende ribben
• Kneuzing of fractuur?
• Symptomen (kneuzing)
• Toch een ribfractuur?
• Symptomen
• Ernstig ribletsel (thoraxtrauma)
• Bel 112
• Eerste hulp bij kneuzing
• Eerste hulp bij een gebroken rib
• Wat te doen

Ware, valse en zwevende ribben

De ribben (costae) zijn lange, platte en gebogen beenderen. Ze bevinden zich evenwijdig van elkaar. Met behulp van gewrichten zijn ze aan de achterzijde met de wervelkolom verbonden, en aan de voorzijde deels met kraakbeen aan het borstbeen bevestigd. Samen vormen ze de borstkas of thorax, die het hart en de longen omhult en beschermt. Alleen de eerste zeven paar (ware) ribben zijn met kraakbeen aan het borstbeen verbonden, waarbij de drie onderliggende (valse) ribben met kraakbeen bevestigd zijn aan de laatste ware ribben. De onderste twee paar ribben noemt men zwevend, ofwel niet bevestigd aan ofwel los van het borstbeen.

Twaalf paar ribben
Samenvattend: de mens heeft twaalf paar ribben. Ze zijn onder te verdelen in:

• 7 paar 'ware' ribben.
• 3 paar 'valse' ribben.
• 2 paar 'zwevende' ribben.

Kneuzing of fractuur?

Bij een kneuzing is er geen rib gebroken. De huid, het onderhuids bindweefsel en de tussenribspieren zijn echter beschadigd, vrijwel altijd door stomp geweld. Het is in veel gevallen niet makkelijk om als eerstehulpverlener het verschil te zien tussen een kneuzing en een fractuur.

Symptomen (kneuzing)

De algemene symptomen bij gekneusde ribben zijn:

• pijn bij het ademen; diep doorzuchten is vrijwel onmogelijk; ook hoesten is zeer pijnlijk;
• de ademhaling is altijd oppervlakkig;
• bewegingen waarbij de tussenribspieren meedoen, doen eveneens zeer, zoals lopen of, heel berucht, op een zij gaan liggen in bed;
• praten gaat moeizaam;
• meestal vormt er zich een bloeduitstorting.

Toch een ribfractuur?

Bij een gebroken rib is er vaak een vervorming te zien in het verloop van de rib of ribben. Ook is de pijn heftiger, scherper, venijniger van aard. De kortademigheid of benauwdheid is meer uitgesproken. Indien meer dan één rib gebroken is, ontstaat soms een fladderthorax, waarbij de adembewegingen tegengesteld kunnen zijn aan de normale in- en uitademing (ademcyclus), ook wel paradoxale ademhaling genoemd. Verder bestaat het risico dat er een long is aangeprikt, met als gevolg een pneumothorax of klaplong.

Symptomen

De klachten bij een ribfractuur zijn onder andere:

• vaak een trapsgewijze vervorming in het verloop van een rib;
• zeer heftige pijn;
• pijn bij bewegen; hoesten en zuchten is onmogelijk;
• oppervlakkige ademhaling, vaak kortademigheid;
• aanraking van de breukplaats en de omgeving ervan wordt nauwelijks verdragen; meestal ontstaat een bloeduitstorting; alleen al ernaar wijzen doet pijn;
• soms maakt de rib een krakend, schurend geluid.

Ernstig ribletsel (thoraxtrauma)

Bij ernstig letsel van de borstkas is er vaak sprake van een fladderthorax (paradoxale ademhaling), waarbij een pneumothorax of klaplong kan zijn ontstaan. Vooral de ademhaling heeft eronder te lijden, wat tot uitputting en zuurstoftekort leidt met uiteindelijk shockverschijnselen.

Bel 112

Bel meteen 112 bij de volgende symptomen:

• de ademhaling is zo moeizaam dat het lijkt op verstikking;
• als er sprake is van een pneumothorax kan er helderrood, schuimend bloed uit de mond komen;
• rusteloosheid, dorst;
• de borstkas is vervormd;
• fladderthorax (met paradoxale ademcyclus);
• soms cyanose als de ademhaling ernstig verstoord is;
• shockverschijnselen, waarbij ook de ademhaling duidelijk vertraagt als gevolg van uitputting.

Eerste hulp bij kneuzing

De bovenstaande symptomatische verschillen tussen een kneuzing, een ribfractuur en een klaplong zijn zodanig uitgewerkt dat het voor de eerstehulpverlener duidelijk wordt om welk probleem het gaat en daar onderscheid in kan maken. De verschijnselen kunnen elkaar echter overlappen, waarbij het ook van belang is om te weten dat de pijndrempel individueel verschilt. Ook bij een kneuzing is het zaak om naar de huisartsenpost te gaan, simpelweg om een ribfractuur uit te sluiten.

Pijn en zwelling
Het gevaar van een ribkneuzing bestaat eruit dat de ademhaling bij sommige mensen gebrekkig en moeizaam blijft, waardoor de longinhoud onvoldoende wordt ververst en het gevaar van een longontsteking (pneumonie) groot is. Koel eventueel de aangedane plaats. Het vermindert de pijn en zwelling. Meestal schrijft de arts pijnstillers voor. De verdere behandeling en nazorg hangen af van de aard van de klachten, zoals de omvang van de kneuzing en de toestand van de vitale functies, waaronder de ademhaling. Bel als de klachten verergeren 112 of ga met het slachtoffer naar de huisartsenpost.

Eerste hulp bij een gebroken rib

Ook bij een eenvoudige ribbreuk is de pijn doorgaans scherp en is diep in- en uitademen, hoesten en zuchten vrijwel onmogelijk, waarbij net als bij een kneuzing uiteindelijk de longventilatie in het geding kan komen. Verder is aanraking van de aangedane plaats ondraaglijk en is er meestal sprake van zwelling en een bloeduitstorting. Het verstikkende karakter van de moeizame ademhaling, zoals bij ernstig ribletsel met mogelijk een pneumothorax (klaplong), blijft doorgaans echter uit.

Wat te doen

Bij het vermoeden van een gebroken rib is het volgende van belang:

• bel 112;
• vervoer naar de Spoedeisende Hulp;
• een zo makkelijk mogelijke lichaamshouding is belangrijk, bij een gebroken rib is dat de halfzittende houding met steun (kussen) in de rug.
• bij het vermoeden van wervelletsel dient het slachtoffer te blijven liggen zoals men hem heeft aangetroffen;
• verbind een eventuele huidwond met steriel gaas.

Lees verder

• Ademhalingsstoornissen – afwijkingen van normale ademhaling
• Eerste hulp (EHBO) bij blauwe plekken (bloeduitstorting)
• Eerste hulp bij snij- en steekwonden
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de longen
• Fysiologie van de ademhaling – de adembewegingen