Costeff-syndroom: Stofwisselingsziekte

Het Costeff-syndroom is een erfelijke aangeboren stofwisselingsziekte, waarbij een verstandelijke beperking, oogafwijkingen en bewegingsproblemen optreden. De ziekte presenteert zich voornamelijk bij Iraakse Joden en is uiterst zeldzaam. Ondanks de ernstige symptomen, is een patiënt vaak in staat een vrij normaal leven te leiden. De Israëlische artsen Costeff et al. beschreven dit syndroom voor het eerst in de medische literatuur in 1989.

• Synoniemen Costeff-syndroom
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Motoriek, ogen en verstandelijke beperking
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen Costeff-syndroom

Het Costeff-syndroom is eveneens bekend onder deze synoniemen:

• 3-methylglutaconic aciduria type 3
• 3-methylglutaconic aciduria type III
• Autosomaal recessieve OPA3
• Autosomaal recessieve optische atrofie 3
• Costeff optische atrofie syndroom
• Infantiele optische atrofie met chorea en spastische paraplegie (verlamming van het onderlichaam met verlies van gevoel)
• Iraakse Joodse optische atrofie plus
• Iraaks-joods 'optische atrofie PLUS'
• MGA, type III
• MGA, TYPE III; MGA3
• MGA3
• OPA3 defect
• OPA3, autosomaal recessief
• Optische atrofie 3, autosomaal recessieve
• Optische atrofie plus syndroom
• Optische atrofie, infantiel, MET chorea EN spasmodische paraplegie

Epidemiologie

Het Costeff-syndroom is een uiterst zeldzame aandoening die slechts enkele tientallen keren gedocumenteerd is sinds de ontdekking. Het Costeff-syndroom komt voornamelijk voor bij Iraakse Joden, wat suggereert dat er een genetische predispositie is binnen deze populatie. De prevalentie in de algemene bevolking is onbekend, maar de aandoening wordt beschouwd als uiterst zeldzaam. Er zijn geen grootschalige epidemiologische studies die de prevalentie in andere bevolkingsgroepen hebben onderzocht. Zowel mannen als vrouwen kunnen getroffen worden, maar het is niet duidelijk of dit in gelijke aantallen voorkomt.

Oorzaken

Mutaties in het OPA3-gen veroorzaken het Costeff-syndroom. Dit gen is verantwoordelijk voor de productie van een eiwit dat essentieel is voor de functie van de mitochondriën, de energiecentrales van de cellen. De overerving van deze aandoening verloopt op autosomaal recessieve wijze. Dit betekent dat beide ouders van een patiënt een enkel gemuteerd gen dragen, maar zelf geen symptomen vertonen.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactor voor het Costeff-syndroom is een erfelijke aanleg binnen specifieke bevolkingsgroepen, met name Iraakse Joden. Aangezien de aandoening autosomaal recessief is, moeten beide ouders drager zijn van de mutatie om een kind met de aandoening te krijgen.

Symptomen: Motoriek, ogen en verstandelijke beperking

Het Costeff-syndroom is een multisystemische aandoening waarbij de patiënt een verstandelijke beperking heeft in combinatie met afwijkingen aan de motoriek en de ogen. De ernst en uitgebreidheid van de symptomen variëren per patiënt. De meeste afwijkingen treden op in de kindertijd.

Motoriek

Vanaf de kindertijd krijgt de patiënt problemen met de spieren. Deze verstijven (spasticiteit) en hij heeft last van een verminderde spiercoördinatie (ataxie) en onvrijwillige schokkende bewegingen (medische term is "choreiforme bewegingen"). De patiënt is hierdoor vaak rolstoelgebruiker.

Ogen

In de kindertijd sterven bij de patiënt de oogzenuwen af (optische atrofie). Hierdoor ervaart de patiënt een progressief verlies van het gezichtsvermogen, wat meestal stabiliseert wanneer hij volwassen is. Nystagmus en scheelzien zijn andere oogaandoeningen die voorkomen bij het syndroom. De patiënt is door deze oogafwijkingen vaak slechtziend.

Verstandelijke beperking

Een deel van de patiënten heeft een normale intelligentie, terwijl anderen een milde tot matige verstandelijke beperking hebben.

Bijkomende symptomen

Bijkomende symptomen omvatten onduidelijk praten en leerproblemen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van het Costeff-syndroom kunnen de voortgang van de symptomen in de kindertijd omvatten, zoals:

• Snelle achteruitgang in motorische vaardigheden
• Verslechtering van het gezichtsvermogen
• Ontwikkeling van spasticiteit en ataxie

Deze symptomen vereisen onmiddellijke medische evaluatie en kunnen wijzen op de noodzaak van verdere diagnostische tests.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het Costeff-syndroom gebeurt op basis van de klinische kenmerken. De oogarts ziet de verbleekte en verdunde oogzenuw tijdens een uitgebreid oogonderzoek. Hij voert tevens een visual evoked potential en electroretinografie uit bij de patiënt. Een urineonderzoek bevestigt een verhoogd niveau van 3-methylglutaconic zuur in de urine, wat geassocieerd is met het syndroom. De uiteindelijke diagnose wordt bevestigd door genetisch onderzoek dat de aanwezigheid van mutaties in het OPA3-gen bevestigt.

Behandeling

Dit syndroom is niet te genezen, maar een multidisciplinaire behandelingswijze kan helpen bij het beheer van de symptomen. Medicatie kan nuttig zijn voor de bewegingsproblemen, hoewel deze vaak hardnekkig blijven. Fysiotherapie, ergotherapie en logopedie zijn ook nuttig. Voor slechtziende patiënten zijn visuele en optische hulpmiddelen aanbevolen.

Prognose

De symptomen van het Costeff-syndroom zijn progressief, maar op volwassen leeftijd is de toestand vaak stabiel. Een aantal patiënten maakt gebruik van een rolstoel. Gegevens over de mortaliteit zijn niet bekend, mogelijk omdat slechts een beperkt aantal patiënten is gedocumenteerd.

Complicaties

Complicaties van het Costeff-syndroom kunnen omvatten:

• Progressieve visuele beperking
• Ernstige motorische problemen
• Beperkte mobiliteit door spasticiteit en ataxie

Deze complicaties kunnen de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden en vereisen voortdurende medische en therapeutische ondersteuning.

Preventie

Er zijn geen bekende methoden om het Costeff-syndroom te voorkomen, aangezien het een erfelijke aandoening is. Voor paren met een familiegeschiedenis van de aandoening kan genetisch advies nuttig zijn om de risico's te begrijpen en informele beslissingen te nemen over gezinsplanning.