Oogoefeningen voor ouderdomsverziendheid (presbyopie)

Presbyopie is de medische term voor “verziendheid”. Deze oogziekte is te corrigeren met een bril, contactlenzen of een operatie, maar ook oogoefeningen helpen bij een aantal patiënten bij het verbeteren van de oogziekte. Het is wel nodig om de oogoefeningen elke dag gedurende maximaal twintig minuten uit te voeren want pas na langere tijd merkt de patiënt positieve veranderingen in het gezichtsvermogen. Deze vorm van oogyoga is gebaseerd op het buigen en ontspannen van de oogspieren waardoor ze versterken. De oefeningen zijn gemakkelijk, niet invasief en volledig gratis. Niettemin vraagt een patiënt best professioneel medisch advies inzake het uitvoeren van deze oefeningen en is hij steeds voorzichtig. Anno oktober 2020 is de effectiviteit van deze oefeningen wetenschappelijk nog niet bewezen.

• Presbyopie
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Voeding en het gezichtsvermogen
• Ogen opwarmen
• Knipperen
• Ademhaling of meditatie
• Pauze voor de ogen
• Armlengte scherpstellen
• Ver en dichtbij focussen
• Letters bekijken
• Teksten van verschillende grootte lezen
• Met de wijzerplaatoefening afkoelen
• Lichaamsbeweging is goed voor het lichaam én het oog
• Voeding en het gezichtsvermogen
• Kritiek op oogoefeningen
• Kritiek op oogoefeningen

Presbyopie

Bij de veroudering van het oog verzwakt de ooglens. Deze is bijgevolg niet meer goed in staat om te buigen en van vorm te veranderen. Deze tragere beweging leidt tot het onvermogen om zich te concentreren op voorwerpen op korte afstand (dichtbij), wat typerend is voor presbyopie (ouderdomsverziendheid). De patiënt ziet bij deze refractiefout onscherpe beelden. Vaak is de patiënt wel in staat om op verder afstand voorwerpen te onderscheiden, wat mogelijk erg vervelend is. Een optische correctie zoals een bril of contactlenzen, of chirurgie (in extreme gevallen) zijn hierbij mogelijke behandelingsvormen. Dankzij oogoefeningen en oogyoga leert een patiënt echter om presbyopie te verbeteren, wat de symptomen van ouderdomsverziendheid verlicht.

Epidemiologie

Presbyopie is een veelvoorkomende aandoening die voornamelijk voorkomt bij oudere volwassenen, meestal na de leeftijd van veertig jaar. De prevalentie van presbyopie stijgt naarmate de leeftijd vordert en wordt bijna universeel ervaren bij mensen boven de vijftig jaar. Ongeveer 1,8 miljard mensen wereldwijd worden getroffen door presbyopie, wat het een van de meest voorkomende visuele aandoeningen maakt bij oudere volwassenen. De toenemende vergrijzing van de wereldbevolking draagt bij aan de hoge prevalentie van deze aandoening.

Oorzaken

Presbyopie ontstaat door de veroudering van de ooglens en de omliggende structuren. Naarmate mensen ouder worden, verliest de lens zijn elasticiteit, waardoor het vermogen om zich aan te passen aan verschillende afstanden vermindert. Dit is te wijten aan de afname van de flexibiliteit van de lensvezels en de vermindering van de kracht van de ciliaire spieren die de lens controleren. De afname in accommodatieve capaciteit leidt tot moeilijkheden bij het scherpstellen op dichtbij gelegen objecten.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactor voor presbyopie is leeftijd. Het is een fysiologisch proces dat vrijwel iedereen zal ervaren naarmate ze ouder worden. Andere mogelijke risicofactoren zijn onder andere:

• Een familiegeschiedenis van presbyopie of andere visuele aandoeningen.
• Bepaalde medische aandoeningen zoals diabetes, die invloed kunnen hebben op de lenselasticiteit en het accommodatievermogen.
• Langdurige blootstelling aan UV-licht zonder adequate bescherming, wat de lens kan beschadigen en het verouderingsproces kan versnellen.

Symptomen

Enkele symptomen van presbyopie omvatten:

• problemen met het zien van kleine voorwerpen en kleine lettertjes
• problemen met het zien van objecten bij weinig licht
• problemen om het zicht scherp te stellen op objecten op dichte afstand (vlakbij)
• vermoeide ogen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van presbyopie kunnen onder andere zijn:

• Plotselinge en ernstige veranderingen in het gezichtsvermogen
• Verlies van zicht in één of beide ogen
• Intense pijn in het oog of hoofdpijn die niet verbetert met aanpassing van de bril of contactlenzen
• Het verschijnen van nieuwe visuele symptomen zoals halo's of schitteringen

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van presbyopie wordt doorgaans gesteld door een oogarts of optometrist aan de hand van een uitgebreide oogonderzoek. Onderzoeken kunnen onder andere bestaan uit:

• Visusmetingen waarbij de patiënt wordt gevraagd om letters of symbolen op verschillende afstanden te lezen
• Accommodatietests om de capaciteit van de lens om scherp te stellen op dichtbij gelegen objecten te beoordelen
• Refractieve tests om de noodzaak voor correctie met bril of contactlenzen te bepalen

Behandeling

Behandeling van presbyopie kan bestaan uit:

• Correctieve lenzen zoals leesbrillen of multifocale brilglazen
• Contactlenzen, inclusief bifocale of multifocale lenzen
• Chirurgische ingrepen zoals refractieve chirurgie (bijvoorbeeld LASIK) of lensimplantaten
• Oogoefeningen en oogyoga kunnen worden overwogen als aanvullende therapieën

Prognose

De prognose van presbyopie hangt af van de mate van veroudering van de lens en de gekozen behandelingsoptie. Bij een goede correctie met brillen of contactlenzen is de prognose meestal goed en kunnen de meeste patiënten hun gezichtsvermogen effectief verbeteren. Chirurgische behandelingen kunnen ook goede resultaten opleveren, hoewel ze niet voor iedereen geschikt zijn. Het is belangrijk om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan om de voortgang en eventuele veranderingen in het gezichtsvermogen te monitoren.

Complicaties

Mogelijke complicaties van presbyopie zijn onder andere:

• Ernstige luchtweg- en ademhalingsproblemen
• Hartafwijkingen die operatieve ingrepen vereisen
• Infecties door een verstoord immuunsysteem
• Langdurige ademhalingsproblemen en sinusitis

Preventie

Aangezien presbyopie een natuurlijk verouderingsproces is, zijn er geen specifieke preventieve maatregelen om de aandoening zelf te voorkomen. Echter, het onderhouden van een gezonde levensstijl, inclusief een gebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging, kan bijdragen aan een algemeen goede gezondheid van de ogen. Het dragen van een zonnebril ter bescherming tegen UV-licht kan ook helpen om de gezondheid van de ogen te behouden en het verouderingsproces te vertragen.

Voeding en het gezichtsvermogen

Ook is het essentieel dat de ogen voldoende mineralen en vitaminen krijgen via een gezonde en gevarieerde voeding. Niet enkel het lichaam profiteert hier van, maar ook de ogen.

Ogen opwarmen

Aan een lichamelijke inspanning gaat een opwarmingsfase vooraf. Het opwarmen van de ogen is eveneens van essentieel belang voor oogoefeningen. De oogspieren komen los, waardoor de bloedstroom verbetert naar de omliggende delen van de ogen. Hierdoor krijgen de ogen meer zuurstof wat het gezichtsvermogen verbetert. Het opwarmen doet de patiënt als volgt: Hij sluit de ogen en draait ze tien tot vijftien keer met de klok mee, en vervolgens tegen de klok waarbij hij steevast de ogen toe houdt. Pas na de oefening opent hij opnieuw de ogen en is hij klaar voor de oogoefeningen.

Knipperen

Knipperen met de ogen is een goede startoefening. Elke keer als de patiënt knippert, maakt hij vocht aan, wat de ogen kalmeert. Als de ogen vermoeid geraken, blijft de patiënt om de vier à vijf seconden verder knipperen.

Ademhaling of meditatie

Een volgende mogelijke oefening is heel gemakkelijk ’s morgens bij het ontwaken of ’s avonds voor het slapengaan uit te voeren. De patiënt sluit de ogen en concentreert zich op de ademhaling. Het is belangrijk om door de neus in te ademen en vervolgens weer uit te ademen via de mond gedurende ten minste twee minuten. Daarna opent de patiënt de ogen zonder de ogen ergens op te richten. Deze oefening herhaalt de patiënt minstens drie keer.

Pauze voor de ogen

Pauze voor de ogen is iets wat patiënten vaak vergeten, zeker bij het werken aan de computer. Dit resulteert dan in computervermoeidheid, wat tevens gekend is als het “computer vision syndrome”. Een pauze voor de ogen is echter een natuurlijke manier om het gezichtsvermogen te verbeteren. Oogirritatie voorkomen gebeurt door het wegkijken van het computerscherm en het televisiekijken te beperken.

Armlengte scherpstellen

De patiënt houdt bij deze oogoefening de duim omhoog en brengt de arm steeds verder weg van de ogen, waarbij hij blijft focussen op de duim. Daarna brengt hij de arm met de omhooggestoken duim weer terug naar de neus. Is het te moeilijk om het oog te focussen, dan brengt hij de arm weer even in uitgestrekte positie maar hij blijft wel de ogen focussen op de duim. Deze oefening houdt de patiënt drie tot vijf minuten vol, zonder de focus van de duim weg te draaien.

Ver en dichtbij focussen

Een andere oogtechniek bestaat uit het focussen op het puntje van de neus gedurende ongeveer negentig seconden. Vervolgens kijkt de patiënt vervolgens naar een object in de verte (ongeveer op drie meter afstand) dat in de kijkrichting ligt (recht vooruit) gedurende eveneens negentig seconden. Hierna focust de patiënt terug naar het puntje van de neus. Bij het focussen op de neus ademt de patiënt in, en bij het kijken in de verte ademt de patiënt weer uit. Deze oefening is tevens mogelijk met een potlood, een wijsvinger of ander klein object dat de patiënt dichtbij de ogen houdt en vervolgens verder weg houdt.

Letters bekijken

Het verbeteren van het gezichtsvermogen is bovendien op een andere manier mogelijk. Zo houdt de patiënt een handgeschreven tekst op ongeveer acht centimeter van de ogen. Hij draait de tekst om (op z’n kop) en bekijkt dan elke letter in elk woord. Eventueel is ook een gedrukte tekst bruikbaar.

Teksten van verschillende grootte lezen

Bates Eye Excercises raadt tevens aan om teksten van verschillende groottes te lezen. Op de website staat een voorbeeld van dergelijke tekst die de patiënt kan lezen. De oefening kent een tijdsduur van drie à vijf minuten.

Met de wijzerplaatoefening afkoelen

Deze oefening voert de patiënt als laatste uit. Hij beweegt de ogen verticaal van zes naar twaalf uur zoals de klokwijzers staan, en hij herhaalt dit twintig keer. Daarna beweegt hij de ogen van negen naar drie uur en ook deze oogbeweging voert hij twintig keer uit. Na deze oefening sluit de patiënt de ogen en laat hij deze een tijdje rusten.

Lichaamsbeweging is goed voor het lichaam én het oog

Ten slotte speelt lichaamsbeweging een belangrijke rol in het verbeteren van verziendheid. Een sterk hart resulteert immers in een goede bloedstroom zodat ook de ogen voorzien zijn van alle voedingsstoffen. Oogoefeningen in combinatie met voldoende lichaamsbeweging is met andere woorden nodig.

Voeding en het gezichtsvermogen

Ook is het essentieel dat de ogen voldoende mineralen en vitaminen krijgen via een gezonde en gevarieerde voeding. Niet enkel het lichaam profiteert hier van, maar ook de ogen.

Kritiek op oogoefeningen

Anno oktober 2020 is geen wetenschappelijk bewijs voorhanden dat de effectiviteit van oogoefeningen voor presbyopie onderstreept. In 2006 is in Amerika zelfs een rechtszaak opgezet tegen het bedrijf “Vision Improvement Technologies” die deze oefeningen aan de man brachten. De rechtbank in Iowa, Amerika, vond namelijk dat het bedrijf valse beweringen maakte. Sommige patiënten krijgen namelijk hoofdpijn door het uitvoeren van de oefeningen. Uiteindelijk moest het bedrijf een grote som geld betalen aan een teruggavefonds zodat consumenten een compensatie kregen voor de het aangekochte oefenmateriaal.

Kritiek op oogoefeningen

Anno september 2024 is geen wetenschappelijk bewijs voorhanden dat de effectiviteit van oogoefeningen voor presbyopie onderstreept. In 2006 is in Amerika zelfs een rechtszaak opgezet tegen het bedrijf “Vision Improvement Technologies” die deze oefeningen aan de man brachten. De rechtbank in Iowa, Amerika, vond namelijk dat het bedrijf valse beweringen maakte. Sommige patiënten krijgen namelijk hoofdpijn door het uitvoeren van de oefeningen. Uiteindelijk moest het bedrijf een grote som geld betalen aan een teruggavefonds zodat consumenten een compensatie kregen voor het aangekochte oefenmateriaal.

Lees verder

• Presbyopie: Ouderdomsverziendheid
• Oogyoga: Beter zien dankzij oogoefeningen