Seniele gluteale dermatose: huidafwijking bij de bilspleet

Seniele gluteale dermatose (SGD) is een veel voorkomend probleem bij oudere, vermagerde, fragiele, relatief immobiele mannen. Wrijving, druk en urenlang (onderuitgezakt) zitten blijken belangrijke oorzakelijke factoren van deze huidafwijking te zijn. Seniele gluteale dermatose werd voor de eerste keer in de medische literatuur beschreven in 1992 als aparte dermatose. Behandeling bestaat uit het aannemen van een andere zit- of lighouding. Dat is effectiever dan allerlei smeersels.

• Wat is seniele gluteale dermatose?
• Synoniemen
• Vóórkomen
• Symptomen
• Oorzaak
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Differentiaaldiagnose
• Behandeling huidafwijking bij de bilspleet
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is seniele gluteale dermatose?

Oudere mannen ontwikkelen vaak een ruwe huid ter weerszijden van de bilspleet, geassocieerd met immobiliteit. Deze stoornis wordt seniele gluteale dermatose (SGD) genoemd. Slecht gedefinieerde rode, bruine tot grijze plaques ontwikkelen zich langzaam in de bilspleet en vaak ook op de aangrenzende huid. Deze afwijking is vaak asymptomatisch, maar kan soms ook jeuken.

Synoniemen

Seniele gluteale dermatose staat ook bekend onder de volgende benamingen:

• senile gluteal dermatosis
• grandfathers' disease

In de Angelsaksische medische literatuur staat de aandoening vooral bekend als hyperkeratotic lichenified skin lesion of the gluteal region. Dit is een treffende benaming voor deze huidafwijking. Het geeft precies weer waar het om gaat. Hyperkeratose staat voor overmatige verdikking van de hoornlaag van de opperhuid. Lichenificatie staat voor een verdikte huid, met toename van de huidplooien en vergroving van de huidstructuur.

Vóórkomen

De prevalentie van seniele gluteale dermatose is niet bekend, maar het wordt algemeen aangenomen dat het vaak voorkomt in Azië, en relatief zeldzaam is in Westerse landen. Meer mannen dan vrouwen hebben er last van.

Symptomen

Seniele gluteale dermatose kenmerkt zich door een onscherp begrensde, niet-schilferende, rode huidafwijking aan weerszijden van de bilspleet. de huidafwijking jeukt normaal gesproken niet. De hyperkeratotische richels staan loodrecht op de bilspleet.

Oorzaak

De achterliggende oorzaken van seniele gluteale dermatose leken zijn langdurig zitten, druk en wrijving. De meeste mensen met deze aandoening hebben ook systemische ziekten, zoals hypertensie (hoge bloeddruk), diabetes, neurologische stoornissen, problemen met de wervelkolom of de knie, of congestief hartfalen. Het wordt veel vaker gezien bij mannen dan bij vrouwen. Het gaat vaak om fragiele, oudere mannen die lang in dezelfde houding zitten (vaak onderuitgezakt in hun stoel) of bedlegerig zijn.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

De diagnose kan gesteld worden op basis van lichamelijk onderzoek. Bij twijfel over de diagnose kan een biopt overwogen worden. Hierbij wordt een stukje weefsel (een biopt) weggenomen voor onderzoek onder de microscoop.

Differentiaaldiagnose

Seniele gluteale dermatose kan sterke gelijkenis vertonen met de volgende huidaandoeningen:

• decubitus (doorligwond of doorliggen)
• vochtletsel
• eczeem (seborroisch eczeem, contacteczeem, en eczeem in de plooien oftewel intertrigineus eczeem)
• psoriasis
• mycose (schimmelinfectie van de huid)
• lichen simplex chronicus
• amyloidosis

Het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) schrijft dat het aannemelijk is dat vooral verzorgenden regelmatig seniele gluteale dermatose zien en behandelen als decubitus, zonder het gewenste resultaat.[1]

Behandeling huidafwijking bij de bilspleet

Behandeling van seniele gluteale dermatose bestaat vooraleerst uit het verbeteren van de houding door te voorkomen dat je de ganse dag in een onderuitgezakte houding in de stoel zit of langdurig in een bed ligt. Bij sterke vermagering kan verbetering van de voedingstoestand aanbevolen worden. Zitten op een zogeheten donutkussen kan ook helpen. Een dergelijke kussen heeft een opening in het midden, wat de druk op het zitvlak verlicht.

Prognose

De meeste patiënten zijn ontevreden over de voorgeschreven lokale behandelingen (corticosteroïden, ureum of salicylzuur). Drukverlichtende apparaten, zoals donutkussens of luchtkussens of met water gevulde kussens, werkten beter.

Complicaties

De huid kan kapot gaan, waardoor er een secundaire bacteriële infectie kan ontstaan of zweren.

Preventie

Neem de volgende preventieve maatregelen in acht:

• Hydrateer de huid dagelijks: Gebruik een vochtinbrengende crème om de huid soepel en gehydrateerd te houden, vooral na het douchen. Dit helpt om uitdroging en irritatie te voorkomen.
• Vermijd langdurig zitten op harde oppervlakken: Probeer regelmatig op te staan en te bewegen om druk op de huid te verminderen en wrijving te voorkomen.
• Draag ademende, zachte kleding: Kies voor katoenen ondergoed en loszittende kleding om irritatie door wrijving en zweten te beperken.
• Gebruik milde zeep en lauwwarm water: Vermijd agressieve zepen en te heet water bij het wassen om de huid niet verder uit te drogen.
• Vermijd overmatig schrobben: Zachtjes wassen en droogdeppen van de huid helpt om verdere irritatie te voorkomen.

Noot:

1. Rosemarie de Jong-Met en Wim Opstelten. Een man met een huidafwijking op de billen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A9292

Lees verder

• Jeuk bilspleet of jeuk bilnaad: oorzaken en behandeling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling