Seniele purpura: Blauwe en bruine vlekken bij ouderen

Ongeveer tien procent van de ouderen krijgt te maken met seniele purpura. Bij deze veelvoorkomende aandoening krijgen patiënten door een mild trauma, ziekte of andere omgevingsfactoren vooral op de onderarmen kneuzingen en blauwe plekken. Deze paarsrode en later bruine tot gele vlekken gaan in principe niet gepaard met pijn of andere klachten. De onschuldige aandoening behoeft geen medische behandeling omdat de symptomen veelal binnen enkele weken verdwijnen. Wel keert de ziekte vaak terug. De Britse dermatoloog Thomas Bateman beschreef in 1818 voor het eerst seniele purpura in de medische literatuur.

• Synoniemen seniele purpura
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken en risicofactoren van de aandoening
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen aan o.a. onderarmen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van blauwe of bruine vlekken of plekken
• Prognose van de ziekte bij ouderen
• Complicaties
• Preventie: Minder blootstelling aan de zon

Synoniemen seniele purpura

Enkele synoniemen voor seniele purpura omvatten:

• actinische purpura (verschijnt door langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van zonlicht)
• Bateman purpura
• purpura senilis

Epidemiologie

Seniele purpura is een veelvoorkomende huidaandoening bij ouderen, gekarakteriseerd door het verschijnen van paarse vlekken op de huid door subcutane bloedingen. Deze aandoening is meestal goedaardig, maar kan een teken zijn van onderliggende aandoeningen of een verzwakt vasculair systeem.

Prevalentie

Seniele purpura komt vooral voor bij ouderen, met een hogere prevalentie bij mensen ouder dan 65 jaar. Het wordt geschat dat 1 op de 10 ouderen deze aandoening ontwikkelt, hoewel de werkelijke prevalentie moeilijk te meten is vanwege het vaak asymptomatisch zijn van de aandoening in de vroege stadia.

Geografische variatie

De prevalentie van seniele purpura vertoont geen grote geografische variaties, maar de aandoening wordt vaker gerapporteerd in westerse landen, waar de levensverwachting en het aantal ouderen relatief hoog zijn.

Mechanisme

Het mechanisme van seniele purpura wordt voornamelijk geassocieerd met veroudering van de huid en het vaatstelsel. Naarmate mensen ouder worden, worden de bloedvaten brozer en breekbaarder, wat de kans op bloedingen vergroot.

Veroudering van de bloedvaten

Met het ouder worden vermindert de productie van collageen en elastine, die belangrijk zijn voor de stevigheid en elasticiteit van de bloedvaten. Dit maakt de vaatwand kwetsbaarder, wat bij een lichte impact kan leiden tot bloedingen onder de huid. De bloedvaten kunnen ook ontsteken en meer kwetsbaar worden door veranderingen in het bindweefsel.

Verlies van subcutaan vetweefsel

Het verlies van subcutaan vetweefsel maakt de bloedvaten minder beschermd tegen trauma. Dit betekent dat zelfs kleine drukveranderingen of onschuldig letsel kunnen leiden tot bloedingen, wat zich uit in de karakteristieke paarse of rode vlekken van seniele purpura.

Oorzaken en risicofactoren van de aandoening

Door huidveroudering en schade door langdurige blootstelling aan de zon verdunnen de huidweefsels en worden de bloedvaten kwetsbaarder. Hierdoor breken de bloedvaten al bij een mild trauma open. Dit leidt tot een bloeduitstorting in de omliggende dermis, waardoor donkerpaarse ecchymosen (verkleuring van de huid door een gescheurd bloedvat) of petechiën (kleine puntbloedingen) ontstaan. De paarsrode vlekken veranderen in bruine vlekken door de afzetting van hemosiderine, een bestanddeel van rode bloedcellen. Enkele risicofactoren verhogen de kans op het krijgen van deze blauwpaarse vlekken.

Bindweefsel- en vaatziekten

Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), lupus en het syndroom van Sjögren (auto-immuunaandoening van ogen, mond en keel) zijn bindweefsel- en vaatziekten die gekoppeld zijn aan purpura. Daarnaast vertonen sommige patiënten met inwendige tumoren, zoals een lymfoom, een multiple myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn) en leukemie, ook tekenen van purpura.

Diabetes (suikerziekte)

Een langdurig hoge bloedsuikerspiegel bij diabetes mellitus verhoogt het risico op seniele purpura.

Genetische predispositie

Hoewel omgevingsfactoren een grote rol spelen, kan genetische predispositie ook bijdragen aan het risico op seniele purpura. Onderzoek naar familiegeschiedenis kan helpen om het risico beter te begrijpen en preventieve maatregelen te nemen.

Medicatie
Het overmatig innemen van bloedverdunners, zoals topische (op de huid aangebrachte) of orale (via de mond ingenomen) corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) en aspirine, verhoogt ook het risico. De ziekte komt daarnaast vaker voor bij het gebruik van geneesmiddelen die de bloedplaatjesfunctie beïnvloeden.

Meningokokkemie

Bacteriën, genaamd meningokokken, veroorzaken meningitis, een ernstige ontsteking van de hersenen en het ruggenmerg. Bloedinfecties en een huiduitslag kunnen ook ontstaan door deze meningokokken.

Niet-trombocytopenische aandoeningen

Enkele niet-trombocytopenische aandoeningen die seniele purpura kunnen veroorzaken zijn:

• amyloïdose (een aandoening waarbij amyloïdeproteïneafzettingen in weefsels terechtkomen)
• bloedstollingstoornissen
• drukveranderingen tijdens de bevalling
• een hemangioom (een goedaardige tumor bij kinderen die bestaat uit bloedvaten)
• ontsteking van de bloedvaten (vasculitis)
• fragiele bloedvaten

Rol van voeding en levensstijl

Hoewel de veroudering en UV-straling belangrijke factoren zijn, kunnen een gezonde voeding en levensstijl ook een rol spelen bij het verminderen van de symptomen van seniele purpura. Voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten, zoals fruit en groenten, kunnen helpen om de huid gezond te houden en de effecten van vrije radicalen te verminderen.

Trombocytopenie

Trombocytopenie is een aandoening waarbij een patiënt een tekort aan bloedplaatjes heeft, wat leidt tot bloedingen in de weefsels en kneuzingen.

UV-straling

Overmatige blootstelling aan de zon verzwakt en verdunt de bindweefsels. Dit proces duurt vele jaren, waardoor de symptomen van seniele purpura pas op latere leeftijd optreden.

Risicofactoren

Verschillende risicofactoren dragen bij aan de ontwikkeling van seniele purpura. Deze risicofactoren kunnen genetisch, omgevings- of gezondheid gerelateerd zijn.

Leeftijd

De belangrijkste risicofactor voor seniele purpura is de leeftijd. Naarmate mensen ouder worden, neemt de elasticiteit van de huid en de sterkte van de bloedvaten af, wat de kans op bloedingen vergroot. Ouderen hebben vaak een hogere prevalentie van de aandoening.

Medische aandoeningen en medicatiegebruik

Patiënten die medicijnen gebruiken die het bloed verdunnen, zoals anticoagulantia of corticosteroïden, lopen een groter risico op het ontwikkelen van seniele purpura. Daarnaast kunnen aandoeningen die de vaatwand beïnvloeden, zoals diabetes of vasculitis, ook bijdragen aan het verhoogde risico.

Risicogroepen

De risicogroepen voor seniele purpura omvatten voornamelijk ouderen, maar ook andere medische aandoeningen en risicofactoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening.

Ouderen

Ouderen vormen de grootste risicogroep voor seniele purpura, vooral degenen boven de 65 jaar. Door de veroudering van de huid en bloedvaten is deze groep bijzonder gevoelig voor het ontwikkelen van de aandoening.

Patiënten met vaatziekten

Mensen met onderliggende vaatziekten, zoals arteriosclerose of diabetes, hebben een verhoogd risico op seniele purpura. De beschadiging van de bloedvaten bij deze aandoeningen verhoogt de kans op bloedingen.

Symptomen aan o.a. onderarmen

Seniele purpura kent enkele stadia. In het beginstadium ontstaan paarse tot rode vlekken. De huid is hierbij dun en broos. Onregelmatig gevormde letsels van één tot vier centimeter groot en donker van kleur verschijnen op de handen, de onderarmen en soms op het gezicht of in de nek. De rand rond deze letsels is vaak dun, goed gedefinieerd en niet elastisch. Na ongeveer drie weken verdwijnen de blauwe plekken. Gele of bruine plekken verschijnen vervolgens op de plaats waar de paarse kneuzingen waren.

Alarmsymptomen

In de meeste gevallen is seniele purpura een goedaardige aandoening, maar het kan ook wijzen op onderliggende aandoeningen. Het is belangrijk om alarmsymptomen te herkennen die wijzen op ernstigere complicaties.

Onverklaarbare bloedingen

Als de bloedingen in de huid niet verklaard kunnen worden door trauma of andere voorkomende oorzaken, kan dit wijzen op een onderliggende bloedingsstoornis of een vaatziekte. Het is belangrijk om medische hulp in te schakelen wanneer er bloedingen optreden zonder duidelijke oorzaak.

Vergroting of verergering van de bloedingen

Als de bloedingen groter of frequenter worden, kan dit duiden op een ernstiger probleem, zoals een bloedaandoening of een bijwerking van medicijnen. Patiënten moeten alert zijn op een toename van de grootte of frequentie van de vlekken.

Diagnose en onderzoeken

De arts onderzoekt de patiënt grondig en bekijkt de handen, de benen, de nek, het gezicht en de oksels van de patiënt. Zo bemerkt hij elke blauwe plek of huidatrofie (verdunde huid). Een bloedonderzoek is ook nodig om eventuele bloedstollingsproblemen op te sporen.

Behandeling van blauwe of bruine vlekken of plekken

Medische behandeling is niet nodig bij seniele purpura. De letsels of kneuzingen verdwijnen meestal vanzelf zonder restverschijnselen of andere gezondheidscomplicaties. Wel is deze aandoening vaak chronisch, wat betekent dat de problemen regelmatig terugkomen gedurende het leven.

Hoewel seniele purpura doorgaans geen behandeling vereist, zijn er nieuwe ontwikkelingen in de dermatologie die gericht zijn op het verbeteren van de huidelasticiteit en het verminderen van bloedingen. Lasertherapie en microneedling worden bijvoorbeeld onderzocht als mogelijke behandelingsopties voor patiënten die cosmetische verbetering wensen.

Prognose van de ziekte bij ouderen

Seniele purpura kan cosmetisch storend zijn, maar is goedaardig. De purpura letsels verdwijnen meestal spontaan na één tot drie weken. Soms blijft een blijvende of wisselende bruine huidskleur over op de plaats van het letsel (hyperpigmentatie). Daarnaast komt de ziekte vaak terug en scheurt de huid sneller bij patiënten met deze aandoening.

Complicaties

Hoewel seniele purpura op zich niet gevaarlijk is, kunnen er complicaties optreden, vooral als het wordt geassocieerd met onderliggende aandoeningen of bij patiënten die gevoelig zijn voor bloedingen.

Bloedingen in andere delen van het lichaam

In sommige gevallen kan seniele purpura zich uitbreiden naar andere delen van het lichaam, wat kan wijzen op een systemische bloedingstoornis. Dit kan leiden tot bloedingen in organen of gewrichten, wat medische zorg vereist.

Infecties

In gevallen waar de bloedingen huidbeschadigingen veroorzaken, kan er een verhoogd risico op infecties ontstaan, vooral bij ouderen met een verzwakt immuunsysteem. Dit maakt het belangrijk om goed voor de huid te zorgen en te letten op tekenen van infectie.

Preventie: Minder blootstelling aan de zon

Seniele purpura is moeilijk te voorkomen omdat de ziekte vaak het gevolg is van veroudering. Het helpt echter om blootstelling aan de zon te verminderen en zich goed te beschermen met zonwerende kleding en zonnebrandcrème. Patiënten moeten ook voorzichtig zijn met het gebruik van medicatie en bij problemen of vragen altijd hun arts raadplegen. Een goede hydratatie is tot slot essentieel om de huid elastisch en gezond te houden. Ouderen wordt aangeraden om voldoende water te drinken en vochtinbrengende crèmes te gebruiken om uitdroging van de huid te voorkomen.

Lees verder

• Blauwe plek: Bloeduitstorting met verkleuring van de huid
• Ouderdomsvlekken: Huidaandoening door blootstelling aan zon