Juveniele plantaire dermatose: Huiduitslag op voetzool

De huidaandoening juveniele plantaire dermatose veroorzaakt vooral bij kinderen problemen aan de voetzolen. Kenmerkende symptomen zijn roodheid, schilfering, pijn en kloofjes. De exacte oorzaak van deze huidziekte is nog onbekend, maar deze aandoening lijkt gerelateerd te zijn aan wrijving door bezwete voeten. Er zijn ook verschillende risicofactoren bekend. De symptomen zijn doorgaans goed te beheersen met zelfzorgmaatregelen. Het dragen van geschikt schoeisel en het gebruik van vette crèmes zijn de belangrijkste aanbevelingen. Af en toe kan een arts medicinale behandeling voorschrijven. De symptomen neigen vaak te verminderen of verdwijnen meestal rond de puberteit.

• Synoniemen juveniele plantaire dermatose
• Epidemiologie huidaandoening
• Prevalentie bij kinderen
• Geografische spreiding
• Mechanisme
• Zweetproductie en huidirritatie
• Genetische en omgevingsfactoren
• Oorzaken: Wrijving bij bezwete voeten
• Risicofactoren huidaandoening
• Risicogroepen
• Kinderen met overmatig zweten
• Kinderen met beperkte hygiënepraktijken
• Kinderen die veel sporten of lichamelijke activiteiten doen
• Symptomen: Huiduitslag op de voetzool met pijnlijke kloven
• Alarmsymptomen
• Rode, jeukende voeten
• Schilfering en barstjes in de huid
• Blaren en ontstekingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Goed schoeisel en vette crèmes
• Prognose
• Zelflimiterend verloop
• Langdurige symptomen en littekens
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen juveniele plantaire dermatose

Volgens Huidziekten.nl zijn er verschillende synoniemen voor juveniele plantaire dermatitis:

• atopic winter feet
• dermatitis hiemalis
• dermatosis plantaris juvenilis
• pulpite sèche
• sweaty sock syndrome (zweetvoetensyndroom)

In medische literatuur wordt de aandoening ook vaak aangeduid met de afkorting "JPD".

Epidemiologie huidaandoening

Juveniele plantaire dermatose (JPD), ook wel bekend als “sweaty sock syndrome”, is een huidaandoening die voornamelijk voorkomt bij jonge mensen, vooral tussen de leeftijd van 3 en 14 jaar. Het komt vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen, en hoewel het wereldwijd voorkomt, lijkt het meer frequent in landen met gematigde klimaten te zijn. Er zijn geen duidelijke aanwijzingen dat het geslacht of de etniciteit invloed heeft op de prevalentie, maar het wordt vaak geassocieerd met een verhoogde zweetproductie in de voeten, wat een belangrijke risicofactor is.

Prevalentie bij kinderen

De aandoening komt het meest voor bij kinderen, met een piek in de incidentie tussen de leeftijd van 5 en 10 jaar. JPD is vaak een tijdelijke aandoening die vanzelf verdwijnt naarmate het kind ouder wordt, meestal in de vroege adolescentie.

Geografische spreiding

Juveniele plantaire dermatose komt wereldwijd voor, maar er is geen bewijs van geografische concentratie. De ziekte is te vinden in zowel ontwikkelde als ontwikkelingslanden. Het is echter meer zichtbaar in landen met koudere klimaten, waar kinderen vaker sokken en schoenen dragen die zweten bevorderen.

Mechanisme

Juveniele plantaire dermatose wordt gekarakteriseerd door een overmatige zweetproductie in de voeten, wat leidt tot de ontwikkeling van huidsymptomen zoals roodheid, schilfering, en barstjes. Het precieze mechanisme is nog niet volledig begrepen, maar wordt vaak gekoppeld aan een combinatie van verstoorde zweetregulatie en huidirritatie.

Zweetproductie en huidirritatie

De aandoening is vaak het resultaat van een overactieve zweetklierfunctie in de voeten. De constante zweetproductie kan de huid verzwakken, wat leidt tot irritatie en het ontstaan van roodheid, schilfering en soms pijnlijke scheurtjes. Dit kan de natuurlijke afweer van de huid verminderen, waardoor deze vatbaarder wordt voor infecties.

Genetische en omgevingsfactoren

Hoewel de precieze oorzaak van JPD niet volledig is vastgesteld, kunnen genetische aanleg en omgevingsfactoren een rol spelen. Kinderen die gevoelig zijn voor huidirritatie of die veel tijd doorbrengen in sokken en schoenen die weinig ventilatie bieden, hebben een groter risico op het ontwikkelen van deze aandoening.

Oorzaken: Wrijving bij bezwete voeten

De exacte oorzaak van juveniele plantaire dermatose is nog niet volledig bekend anno augustus 2024. De huiduitslag lijkt echter te ontstaan door wrijving, vooral als de voet op en neer beweegt in een schoen, met name bij bezwete voeten. Deze aandoening komt vaak voor in de herfst- en wintermaanden wanneer kinderen zware sokken en niet-ademende schoenen dragen, wat leidt tot een ophoping van vocht aan de voeten. Chronische blootstelling aan dergelijke omstandigheden kan de huidbarrière aantasten en symptomen veroorzaken.

Risicofactoren huidaandoening

Een aantal risicofactoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van juveniele plantaire dermatose:

• Bacteriële infecties: Een infectie kan mogelijk bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening.
• Eczeem: Eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeuk) kan een risicofactor zijn.
• Astma: Astma (chronische ontsteking van de luchtwegen) wordt soms geassocieerd met juveniele plantaire dermatose.
• Hooikoorts: Hooikoorts kan ook een risicofactor zijn.
• Hyperhidrose: Overmatig zweten (hyperhidrose) kan bijdragen aan de aandoening.
• Niet-ademende schoenen: Het dragen van schoenen die niet goed ademend zijn, verhoogt het risico.
• Slechte absorptie door sokken: Het dragen van dunne sokken die onvoldoende vocht absorberen kan een risicofactor zijn.

Risicogroepen

Bepaalde groepen kinderen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van juvenile plantaire dermatose, vooral degenen die vaak worden blootgesteld aan de risicofactoren voor de aandoening.

Kinderen met overmatig zweten

Kinderen die lijden aan hyperhidrose (overmatig zweten), vooral van de voeten, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van JPD. Dit is vaak het geval bij kinderen met een erfelijke aanleg voor zweetproblemen.

Kinderen met beperkte hygiënepraktijken

Kinderen die geen goede voetverzorging hebben, zoals regelmatig wassen en het dragen van schone sokken, kunnen ook vatbaarder zijn voor JPD. Onvoldoende hygiëne kan bijdragen aan het verergeren van de symptomen.

Kinderen die veel sporten of lichamelijke activiteiten doen

Kinderen die regelmatig deelnemen aan lichamelijke activiteiten, zoals sporten, en die veel tijd in hun sportschoenen doorbrengen, lopen een groter risico op het ontwikkelen van JPD door verhoogde zweetproductie en onvoldoende luchtcirculatie in de schoenen.

Symptomen: Huiduitslag op de voetzool met pijnlijke kloven

De symptomen van juveniele plantaire dermatose omvatten:

• Rode, schilferige huiduitslag: Deze uitslag bevindt zich vooral langs de gewrichtsdragende gebieden van de voetzool.
• Symmetrische huidletsels: De huiduitslag is vaak glanzend en strak.
• Jeuk en branderigheid: De huid kan jeuken (jeukende voeten) en branderigheid veroorzaken (brandende voeten).
• Pijnlijke kloven: Deze komen voor op de hiel, onder de tenen en op de bal van de voet.
• Droge en schilferige huid: Sommige patiënten ervaren zweetvoeten met een droge, schilferige huid.
• Beperkte betrokkenheid van de ruimte tussen de tenen: Deze gebieden worden doorgaans niet aangetast.

Alarmsymptomen

De symptomen van juvenile plantaire dermatose beginnen meestal geleidelijk en kunnen variëren in ernst. Het is belangrijk om alert te zijn op de volgende alarmsymptomen.

Rode, jeukende voeten

De eerste tekenen van JPD zijn vaak een rode huid op de voetzolen, die jeuk kan veroorzaken. Dit kan zich uitbreiden naar de zijkanten van de voeten en de tenen.

Schilfering en barstjes in de huid

Naarmate de aandoening vordert, kan de huid schilferen en barstjes vertonen, wat kan leiden tot pijn bij het lopen. De huid kan ook droog aanvoelen, vooral na het dragen van sokken voor langere tijd.

Blaren en ontstekingen

In sommige gevallen kunnen er blaren verschijnen op de voetzolen, die open kunnen barsten en infecties kunnen veroorzaken. Dit kan gepaard gaan met een branderig gevoel of pijn.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van juveniele plantaire dermatose wordt voornamelijk gesteld op basis van een lichamelijk onderzoek van de voeten. De medische geschiedenis van de patiënt, inclusief eczeem of overmatig zweten, kan waardevolle aanwijzingen geven. Differentiële diagnoses omvatten:

• Atopische dermatitis (atopisch eczeem)
• Contactdermatitis (huiduitslag door allergische reactie op schoenmaterialen)
• Dyshidrosis lamellosa sicca
• Pitted keratolysis (putjes in voetzolen)
• Psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• Voetschimmel
• Palmoplantaire hyperkeratose (verhoorning van de huid)
• Hyperhidrose
• Postinfectieuze desquamatie

Behandeling: Goed schoeisel en vette crèmes

Zelfzorg
Het dragen van goed passende, ademende schoenen, zoals leren schoenen of sandalen, is aan te raden. Indien mogelijk kan het helpen om binnenshuis geen schoenen te dragen om wrijving te verminderen. Katoenen sokken zijn te verkiezen en moeten regelmatig worden vervangen als ze vochtig zijn. Ook het gebruik van kurken inlegzolen kan bijdragen aan het comfort. Het aanbrengen van vette vochtinbrengende crèmes (zoals vaseline) na het baden of douchen en voor het slapengaan kan de symptomen verlichten. Het vermijden van agressieve zepen is ook belangrijk. Regelmatige rustdagen om de voeten te laten herstellen en het bedekken van kloven met een pleister of verbandje bevorderen het genezingsproces.

Professionele medische zorg
Bij ernstige gevallen kan een arts corticosteroïden voorschrijven in de vorm van topische zalven. Deze krachtige ontstekingsemmers kunnen nuttig zijn bij opflakkeringen of wanneer de huid bijzonder rood en jeukend is. Sterkere corticosteroïden kunnen gedurende enkele weken worden gebruikt, maar zijn vaak niet effectiever dan eenvoudige verzachtende middelen bij de meeste patiënten. Nieuwe behandelingsopties, zoals biologische geneesmiddelen, worden onderzocht als mogelijke alternatieven voor traditionele therapieën bij ernstige gevallen.

Prognose

De prognose voor juvenile plantaire dermatose is over het algemeen goed, vooral wanneer de aandoening vroeg wordt herkend en behandeld. De symptomen kunnen in de meeste gevallen verdwijnen zodra het kind de adolescentie bereikt, en behandeling kan helpen om de symptomen te verlichten.

Zelflimiterend verloop

JPD heeft vaak een zelflimiterend verloop en kan verdwijnen naarmate het kind ouder wordt. Dit is typisch in de adolescentie, wanneer de zweetproductie en huidgevoeligheid normaliseren.

Langdurige symptomen en littekens

In sommige gevallen kunnen de symptomen van JPD langer aanhouden, vooral als de aandoening onbehandeld blijft. Er kunnen littekens ontstaan als gevolg van blaren of open wonden, maar dit is zeldzaam.

Complicaties

Juveniele plantaire dermatose leidt doorgaans niet tot ernstige complicaties. Er zijn echter enkele mogelijke complicaties waar men op moet letten:

• Secundaire infecties: Door krabben of wrijven kunnen de aangetaste huidgebieden open gaan, wat kan leiden tot bacteriële infecties.
• Pigmentatieveranderingen: Na het verdwijnen van de uitslag kunnen soms blijvende verkleuringen of pigmentvlekken ontstaan.
• Chronische irritatie: Als de aandoening niet goed wordt beheerd, kan dit leiden tot aanhoudende irritatie of verergering van de symptomen.
• Het is belangrijk om alert te zijn op eventuele tekenen van infectie of veranderingen in de huid en om tijdig medische hulp te zoeken indien nodig.

Preventie

Hoewel juveniele plantaire dermatose niet altijd te voorkomen is, kunnen enkele maatregelen helpen om de kans op het ontwikkelen of verergeren van de aandoening te verminderen:

• Goede voetverzorging: Zorg voor een goede hygiëne van de voeten door ze regelmatig te wassen en goed droog te houden. Dit kan helpen om irritatie en infecties te voorkomen.
• Gebruik van geschikte schoenen: Draag goed passende schoenen die ademend zijn en voldoende ondersteuning bieden om overmatige wrijving en irritatie te vermijden.
• Vermijden van irriterende stoffen: Probeer contact met mogelijke irriterende stoffen of allergenen te vermijden die de huid kunnen beschadigen of verergeren.
• Behandelen van symptomen: Gebruik indien nodig milde, niet-irriterende moisturizers of crèmes om de huid te verzachten en de symptomen te verlichten.
• Regelmatige controle: Bij aanhoudende of verergerende symptomen, zoek medische hulp om de aandoening goed te monitoren en te behandelen.

Lees verder

• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid