Pitted keratolysis (putjeszolen): Putjes in voetzolen

Bij putjeszolen (pitted keratolysis) ontstaat een oppervlakkige bacteriële infectie van de hoornlaag van de huid. Meestal zijn de voetzolen en af en toe ook de handpalmen aangetast. Op deze gebieden ontstaan namelijk kleine inzinkingen of putjes. De patiënt krijgt eveneens te maken met een stinkende voet. Deze aandoening, die vooral mannen treft, komt vooral tot stand door overmatig zweten of het afsluiten van de voet, omdat de bacteriën in deze omstandigheden het beste gedijen. Een medicamenteuze behandeling met antibiotica en een goede voethygiëne zijn de belangrijkste behandelingen voor deze bacteriële huidinfectie.

• Oorzaken van putjeszolen door bacteriën
• Risicofactoren voor putjeszolen
• Symptomen: Putjes aan voetzolen
• Alarmsymptomen bij putjeszolen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antibiotica
• Prognose van huidaandoening
• Complicaties van bacteriële huidinfectie
• Preventie van pitted keratolysis

Oorzaken van putjeszolen door bacteriën

Een corynebacterium veroorzaakt meestal de huidinfectie, waarbij de hoornlaag van de huid aangetast is. Diverse andere bacteriesoorten veroorzaken mogelijk ook pitted keratolysis, zoals:

• Actinomyces (bacteriële infectie met zwelling en ettering)
• Dermatophilus congolensis
• Kytococcus sedentarius (vroegere naam: Micrococcus sedentarius)
• Streptomyces

De bacteriën gedijen het best in een nattige, vochtige en zweterige omgeving. Daarom is de voet het vaakst getroffen (door het langdurig dragen van sokken en schoenen). Wanneer de bacteriën zich op de voetzolen of handpalmen bevinden, produceren ze protease-enzymen, die de buitenste laag van de epidermis (opperhuid) vernietigen. Hierdoor ontstaan karakteristieke putjes in de huid. De stank die met de aandoening gepaard gaat, is het resultaat van de zwavelverbindingen die de bacteriën op de huid produceren.

Risicofactoren voor putjeszolen

Enkele risicofactoren voor het ontwikkelen van putjeszolen zijn:

Overmatig zweten: Mensen die veel zweten, hebben een verhoogd risico vanwege de vochtige omstandigheden die de bacteriën bevorderen.
Slechte voethygiëne: Onvoldoende verzorging van de voeten kan de ontwikkeling van bacteriële infecties zoals putjeszolen bevorderen.
Slechte ventilatie van schoenen: Het langdurig dragen van slecht ventilerende schoenen kan bijdragen aan de ophoping van vocht en warmte, wat de groei van bacteriën bevordert.

Symptomen: Putjes aan voetzolen

De voetzolen zijn het vaakst aangetast, maar soms zijn ook de handpalmen getroffen. De symptomen ontstaan na langdurige onderdompeling van of zweten aan de voet. Vooral de plaatsen waar veel druk ontstaat, en de eeltlaag dik is, zijn getroffen.

De huidinfectie kenmerkt zich door talrijke kleine uitgeponste cirkelvormige letsels (pitclusters) in de hoornlaag van de huid die 0,5 tot 7 mm groot zijn. De kratervormige putjes zijn meer zichtbaar bij een natte huid. Soms ontstaat ook een groot letsel wanneer de putjes samenvloeien. Deze gele of bruine letsels kunnen gaan sijpelen, met een licht brandend gevoel op de voetzolen (brandende voeten). Verder gaat de patiënt aan de voeten mogelijk overmatig zweten (hyperhidrose), wat een prominente en stinkende geur met zich meebrengt. Sommige patiënten met putjeszolen hebben rode tot violette huidgebieden. Meestal gaat de huidinfectie niet gepaard met andere tekenen, maar pijn of jeuk zijn wel mogelijk wanneer tijdens het lopen druk op de voet ontstaat.

Alarmsymptomen bij putjeszolen

Bij het optreden van de volgende symptomen is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken:

• Verergering van symptomen: Als de putjes of de stinkende geur verergeren ondanks behandeling.
• Koorts of algemene malaise: Dit kan wijzen op een ernstigere infectie of complicaties.
• Wijdverspreide ontsteking: Als er tekenen zijn van uitgebreide ontsteking, zoals roodheid en zwelling die verder gaat dan de aangetaste gebieden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose van putjeszolen is gemakkelijk te stellen door middel van een visueel onderzoek en de herkenning van de kenmerkende geur. Bij twijfel kan de arts huidafkrabsels nemen of een huidbiopsie uitvoeren om de bacteriën te identificeren.

Differentiële diagnose

Verder doet de bacteriële huidinfectie soms denken aan het basale cel naevus syndroom, erythrasma (huidinfectie met roodbruine plekken in de huidplooien), focale acrale hyperkeratose (verhoorning van de huid), keratolysis exfoliativa, circumscripte acrale hypokeratose en tinea pedis (voetschimmel).

Behandeling via antibiotica

Topische (op de huid aangebrachte) antibiotica (bijvoorbeeld natriumfusidaat of clindamycine, driemaal per dag gedurende twee à vier weken aangebracht) en topische anti-transpiratielotions zijn effectieve therapieën voor het behandelen van putjeszolen. De patiënt krijgt voorts het advies om strakke sokken en slecht passende schoenen te vermijden. In zeldzame gevallen schrijft de arts een droogmiddel zoals Drysol voor. In extreme gevallen zijn botoxinjecties aanbevolen.

Prognose van huidaandoening

Pitted keratolysis is zowel gemakkelijk te behandelen als te voorkomen en heeft een uitstekende prognose. Door het toepassen van antibiotica op de huid en het nemen van andere voorzorgsmaatregelen, verdwijnt deze aandoening meestal binnen ongeveer vier weken. Patiënten komen niet te overlijden als gevolg van de kuiltjes in de voetzool (of handpalm).

Complicaties van bacteriële huidinfectie

De buitensporige voetgeur van deze aandoening is mogelijk sociaal onaanvaardbaar.

Preventie van pitted keratolysis

Het naleven van een goede voethygiëne is essentieel. De bacteriën die de putjeszolen veroorzaken, gedijen het best in vochtige omstandigheden. Daarom is het belangrijk om de voeten zo droog mogelijk te houden. Mensen moeten schoenen bijgevolg niet te lang dragen en daarnaast mogen de schoenen niet te strak zijn. Sandalen met een open teen zijn aanbevolen. Verder is het verstandig om de voeten regelmatig met een antiseptisch reinigingsmiddel te wassen. Het delen van schoenen met anderen is tot slot afgeraden om de verspreiding van de infectie te voorkomen. Absorberende katoenen sokken moeten door de patiënt vaak vervangen worden om overmatig vocht aan de voet te voorkomen. Het uitwassen van sokken op 60 °C is aanbevolen om de bacteriën te doden die van de huidschilfers naar de sokken kunnen worden verspreid.

Lees verder

• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten