Buikvet niet zonder risico

Voor sommigen is het een sieraad dat ze trots voor zich uit dragen. Anderen houden de adem minutenlang in zodat men hem niet ziet. Dan hebben we het over een dikke buik, soms ten onrechte bierbuik genoemd. Buikvet hoeft niet per se samen te hangen met bovenmatige bierconsumptie. Maar mooi of niet, dat is zeker niet de enige vraag die eigenaren van een dikke buik zich moeten stellen. Rond betekent niet per se gezond. Buikvet kan een echt gezondheidsprobleem worden. In de buik kan vet zich ophopen en zich hechten aan en tussen de organen. Met name buikvet maakt ons lichaam sneller vatbaar voor diabetes en hartproblemen en kent dus grote risico’s. Maar waarom bedreigt juist een dikke buik onze gezondheid?

Buikgerelateerd overgewicht

Afvallen is de moeite waard: vijf tot tien procent minder overgewicht vermindert het risico op complicaties al aanzienlijk. Jarenlang leek alles heel eenvoudig: gevaarlijke appelvorm, onschuldige peervorm, dat was het dogma van gezondheidsdeskundigen. "Appeltypes" die de overtollige kilo’s vooral rondom de buik met zich meedroegen, zouden een verhoogd risico lopen. Want ziekten zoals diabetes, hoge bloeddruk of een hartaanval zijn typisch “buikgerelateerde” gevolgen van overgewicht. Opgelucht ademhalen daarentegen konden de "peer-types", vooral vrouwen dus. Hun vetlaagjes zetten zich bij voorkeur af aan de billen en de dijen en zijn vermoedelijk veel minder schadelijk voor de gezondheid.

Vetweefsel: een actief orgaan

Vetweefsel in de buik beïnvloedt diverse metabole processen in het lichaam. Al in de jaren '80 toonden onderzoekers aan dat vetweefsel niet alleen passieve opslag van energie is maar ook een productie- en omzetplaats voor vele hormonen en andere stoffen die betrokken zijn bij de stofwisseling.

Meer dan 300 daarvan werden inmiddels ontdekt:

• zoals het verzadigingshormoon leptine, dat signalen naar de hersenen stuurt wanneer de energievoorraad is aangevuld en zo helpt om overgewicht te voorkomen;
• of het vetweefsel onder de naam adiponectine, dat ontstekingen van de bloedvaten voorkomt en tegen aderverkalking beschermt;
• en er zijn andere stoffen die bijvoorbeeld de werking van insuline en de bloedstolling beïnvloeden of een rol spelen in de regulatie van de bloeddruk en het immuunsysteem.

Vetweefsel beschouwen als een klier?

Helemaal tot in detail heeft niemand nog begrepen wat er in en rond vetweefsel precies gebeurt, maar nu al spreken sommige onderzoekers van vet als een "endocrien orgaan", een stofwisselingsklier dus. Maar hoe is het strikte onderscheid tussen schadelijk buikvet enerzijds en onschadelijk heupvet anderzijds te verklaren? Wel het is de belangrijkste taak van beide om overtollig vet op te slaan en zo nodig weer aan het bloed af te geven. Daarbij is het "visceraal vet", zo noemen de experts het dieper gelegen buikvet dat de ingewanden omhult (orgaanvet), iets sneller dan het “subcutane vet”, dat direct onder de huid ligt, ongeacht of zich dat vet onder de huid van de buik, de heupen, de dijen of de billen bevindt.

Niet elke buik is hetzelfde

Of bij een dikke buik sprake is van intern orgaanvet of van onderhuids vetweefsel, laat zich slechts met zekerheid aantonen via een CT- of MRI-scan. Maar uiterlijke tekenen kunnen wat dat betreft ook al een aanwijzing zijn: een welving “onder de gordel”, ook bij een voor de rest slank persoon, kan duiden op meer orgaanvet. Hangt de buik in dikke plooien over de broekriem, dan wijst dat op onderhuids vetweefsel.

Belangrijk: waar zit het buikvet?

Een "mollig" uitziend buikje wijst op intern vet dat de buikspieren naar voren duwt terwijl een hangbuik meer veroorzaakt wordt door onderhuids vet, maar een hangbuik sluit intern vet niet uit.

Waarom iemand meer intern vet of meer onderhuids vet ontwikkelt, is afhankelijk van veel factoren. De genen spelen een rol, maar ook geslachtshormonen zoals oestrogeen en testosteron. Vanaf een bepaalde hoeveelheid vetmassa maakt het echter niet veel meer uit of het vet diep in de buik zit of onder de huid. Dan dreigen er sowieso gezondheidsproblemen.

Aanbevolen wordt daarom om bij overgewicht niet alleen de bloedsuikerspiegel en de bloeddruk door de arts te laten controleren, maar ook het vetgehalte in het bloed. Dat omvat onder meer triglyceriden, LDL en HDL cholesterol. Zijn de waarden in negatieve zin veranderd, dan kan dat wijzen op ziekmakend vet, een aanwijzing dat het de moeite waard is om een andere levensstijl te overwegen.

Buikvet kwijtraken

Gezien de risico’s van buikvet, is het de moeite waard om de strijd tegen de overtollige kilo's aan te gaan. In tegenstelling tot wat vaak wordt aangenomen, is buikvet kwijtraken minder lastig dan menigeen denkt. Dat komt omdat het erg actief is in de stofwisseling. Maar het werkt alleen als je aandacht besteedt aan één cruciale vuistregel: verbruik meer calorieën dan je aan het lichaam toevoegt. Pas dan val je af. Wat telt, is dus een negatieve energiebalans. Iedereen die meer calorieën consumeert dan hij verbruikt, neemt in gewicht toe. Het maakt niet uit of de calorieën zich in de vorm van suiker, vet, koolhydraten of eiwitten in het lichaam bevinden. Alles wat te veel is, wordt opgeslagen in de vetcellen en wordt op benen, billen en buik afgezet. Vergeet de fabels van dikmakend fruit, levensmiddelen die geacht worden vet te verbranden, slechte koolhydraten en die vervelende suiker.

Buikvet afbouwen met sport en minder eten

Met sporten alleen is afvallen moeilijk. Je moet minstens een uur lang joggen om 500 kilocalorieën te verbranden. Dat schiet niet erg op. Aangeraden wordt daarom verandering van je voedingspatroon in combinatie met sport. Wie spieren ontwikkelt en de stofwisseling stimuleert, verbrandt ook in rust meer calorieën.

De 6 beste tips tegen buikvet

• Vermijd eenvoudige koolhydraten (ook wel ‘snelle suikers’) zoals witte bloem, snoep, chips, fastfood, frisdrank en alcohol;
• Geef de voorkeur aan volkoren brood en volkoren pasta, waardoor de bloedsuikerspiegel niet zo snel stijgt;
• Doe 3 maal per week aan duursport, telkens 45 minuten. Je moet buiten adem raken en zweten;
• Train daarnaast de grote spiergroepen aan benen, billen, rug en buik;
• Neem zo vaak als mogelijk de trap in plaats van de lift;
• Zorg voor voldoende ontspanning want ook stresshormonen zorgen ervoor dat buikvet wordt opgeslagen.

Niet iedereen hoeft af te vallen

Een bepaald percentage van alle zwaarlijvigen, schattingen variëren van 10 tot 30 procent, krijgt nooit last van diabetes noch hoge bloeddruk. En bij oudere mensen heeft een zeker overgewicht zich juist als heilzaam bewezen. Daarom is het raadzaam voordat je wilt gaan afvallen, eerst te praten met je huisarts. Voor degenen die iets moeten doen aan hun intern buikvet, is er minstens één goed bericht: wie zijn voedingsgedrag aanpast en meer beweegt, verliest meer dan evenredig veel aan buikvet.

Bierbuik of genen: wat is de reden van een buikje?

Draagt een man een uitgesproken "buikje" aan de voorkant met zich mee, dan ligt een verklaring snel voor de hand: “een typische bierbuik". Maar is dat wel waar? Want bier levert immers minder calorieën dan bijvoorbeeld rode wijn, appelsap of melk. Tsjechische onderzoekers deden jaren geleden een onderzoek bij bijna 2.000 mannen en vrouwen en kwamen tot de conclusie: aan bier alleen ligt het niet als iemand een dikke buik krijgt.

Feit is, dat talrijke factoren over de verdeling van vet over het lichaam beslissen:

• de geslachtshormonen spelen daarbij een belangrijke rol, wat mogelijk kan verklaren waarom een buikje als een typisch mannelijk fenomeen wordt beschouwd;
• Maar ook onze genen spelen een rol. Als iemand vooral gevoelig is voor intern buikvet, wordt dat grotendeels bepaald door erfelijke eigenschappen.