De pericardpunctie om vocht uit de hartzak te verwijderen

Iedereen kent de omstandigheid dat de long een infectie oploopt in de vorm van een longontsteking. Toch bestaat er een kans dat ook het hart daardoor wordt aangetast juist omdat zuurstof via de aangetaste longen door de bloedbaan wordt opgenomen. Het kan een namelijk een pericarditis veroorzaken met een vocht gevulde hartzak - de harttamponade genoemd - tot gevolg. Wat zijn de symptomen en hoe kan de pericardpunctie uitkomst bieden?

Waarom zit het hart in een zak?

Het wordt gevormd door het weefsel dat om het hart zit. Het is als het ware een zak waarin het hart bevindt. Om het hart heen zit dan een beperkte hoeveelheid vloeistof, waarmee het functioneren van het hart als het ware wordt bevorderd. Onder normale omstandigheden is er net voldoende vloeistof of smering aanwezig, zodat de hartpompbeweging soepel kan verlopen. Toch kan de pericard worden gevuld met vocht, waardoor de druk op het hart gevaarlijk toeneemt. Wat is de oorzaak daarvan en waarom is snel ingrijpen noodzakelijk?

Symptomen

Indien er iets aan de hand is met de hoeveelheid vocht om het hart dan komt het hart onder druk te staan. Men heeft een beklemmend gevoel op de borst, waardoor men het benauwd heeft. De hoeveelheid adrenaline neemt toe en de hartslag zal onregelmatig zijn. Dit kan leiden tot algeheel onbehagen juist omdat bloed aan- en afvoer ontregeld raakt. Daarnaast raken de longen eveneens in de verdrukking, waardoor kortademigheid ontstaat. Inspanningen vergen veel moeite, zodat men snel is uitgeput. Het kan acuut voorkomen maar ook geleidelijk. De acute vorm kan betekenen een gescheurde bloedvat of kransslagader, waardoor men direct in levensgevaar is. Beide vormen zullen veel pijn geven. In het geval van een geleidelijk voorkomende vochtophoping kan bij niet tijdig ingrijpen de patiënt in shock raken. Het kan potentieel tot het overlijden leiden. Let wel soms kan het voorkomen dat men de symptomen niet ervaart, echter wel teveel vocht in het hartzakje heeft.

Aanleiding van de aandoening

Er kunnen vele aanleidingen zijn waarom het ontstaat. Denk bijvoorbeeld aan:

een longontsteking is overgeslagen naar omringende organen zo ook naar de pericard. De luchtwegen zijn vaak de aanleiding om het virus of de bacterie via bloedbanen verder over te dragen;
een beschadiging aan het hart of kransslagader door inwendige oorzaken of een operatie;
een hartinfarct, hartziekte of hartkanker. In het laatste geval zal men vaak elders al uitzaaiingen hebben gehad.

Voordat men zekerheid heeft waardoor het wordt ontstaan moet het vocht worden verwijderd. Het vormt een ernstige bedreiging voor de patiënt. Achteraf kan het vocht worden gecontroleerd om de oorzaak te constateren.

Pericarditis is self-limiting

Indien de pericard in normale omstandigheden is geïnfecteerd dan kan er ook vocht daarin ontstaan. Het weefsel van de hartzak is echter stug en stevig en heeft de neiging om het vocht op een natuurlijke manier af te voeren. Daarnaast vormt de aandoening bij gezonde personen geen bedreiging en verdwijnt vanzelf. De ontsteking is namelijk voor een beperkte termijn hardnekkig, waarna de verdediging van het lichaam de situatie controleert of overneemt. Dat geldt dus voor sterke gezonde personen. Dat ligt anders bij diegene met een verzwakt lichaam danwel diegene met reeds een infectie hebben gehad. Denk aan het reeds hebben gehad van een longontsteking waarna de long slechts tot op 80% is hersteld. Men is vatbaarder dan andere mensen, waarnaast de kans op het overslaan van infecties wordt vergroot.

Harttamponade

Indien het lichaam reeds enigszins is verzwakt dan kan de hartzak ook minder hebben. Is er sprake van een luchtweginfectie overslag dan wordt er onvoldoende vocht afgevoerd. Het hart komt dan als het ware in een zak met vocht te liggen. Omdat de zakrand stug en stevig is drukt het vocht tegen het hart aan, waardoor een harttamponade ontstaat. Oftewel het hart kan zijn hartslag niet meer naar behoren uitoefenen en zal onregelmatig gaan kloppen. Dat houdt in dat het hart sneller gaat kloppen zonder dat effectief bloed wordt gepompt. Het lichaam krijgt relatief minder zuurstof, waardoor de kans op uitval van bepaalde lichaamsdelen bestaat. Deze toestand kan onbehandeld leiden tot shock met het overlijden tot gevolg. Het is dus noodzakelijk om tijdig het vocht uit de tamponade af te voeren. Daartoe wordt een drain aangelegd.

Aanbrengen van de pericardpunctie

De patiënt dient op de rug te liggen en is compleet bij bewustzijn. Daar waar de drain wordt aangelegd zal het weefsel worden verdoofd. Deze injecties kunnen zeer pijnlijk zijn. Is de verdoving ingetreden dan kan de pericard worden ingeprikt, zodat de drain via de incisie wordt aangebracht. In de loop van een nacht zal de vochthoeveelheid in de hartzak compleet verdwijnen. De druk op het hart is afgenomen, waardoor het weer normaal kan gaan werken. De hartkloppingen verdwijnen en de hartslag zal stabiliseren. Dit houdt in dat de patieënt zich snel veel beter gaat voelen. Uiteraard dient dan aan herstel worden gewerkt. De infectie moet compleet worden bestreden door een antibiotica kuur. Andere oorzaken dienen eveneens medisch te worden opgelost om herhaling te voorkomen. Schakel bij een longontsteking en hartkloppingen altijd snel gedegen medisch advies in omdat bij een onverhoopte tamponade het leven ernstig in gevaar komt.