Flebotomie (aderlating): Verwijdering van overtollig ijzer

Een flebotomie is een medische procedure waarbij bloed uit het lichaam wordt verwijderd. Deze behandeling wordt vaak toegepast bij patiënten die last hebben van een ophoping van ijzer in hun lichaam. Een overmatige ophoping van ijzer kan aanzienlijke schade aan organen en weefsels veroorzaken. Flebotomie is een relatief eenvoudige procedure die lijkt op een gewone bloeddonatie en kent vergelijkbare kleine risico's. In veel gevallen is aanvankelijk een regelmatige behandeling nodig om de ijzerwaarden te verlagen, gevolgd door onderhoudsbehandelingen. Naast flebotomie kan overtollig ijzer ook worden behandeld met medicatie, zoals chelaattherapie.

• Synoniemen flebotomie
• Werking van flebotomie
• Voordelen van flebotomie
• Indicaties voor flebotomie
• Hemochromatose
• Polycythemia Vera
• Eisenmenger-syndroom
• Voorbereiding op flebotomie
• Tijdens de behandeling
• Duur van de behandeling
• Na de behandeling
• Herstel en nazorg na flebotomie
• Resultaten van de behandeling
• Effectiviteit van flebotomie bij ijzerreductie
• Langdurige behandeling en controle
• Risico's en bijwerkingen van flebotomie
• Blauwe plekken
• Ontsteking van de ader
• Bloeddrukdaling
• Infectie
• Alternatieven voor flebotomie
• Chelaattherapie
• Voeding en levensstijlaanpassingen
• Medicamenteuze therapieën

Synoniemen flebotomie

Synoniemen voor flebotomie zijn:

• aderlaten
• aderlating
• venasectie
• veneuze punctie
• phlebotomie

Werking van flebotomie

Bij flebotomie wordt een gecontroleerde hoeveelheid bloed uit het lichaam gehaald, meestal via een ader in de arm. Het verwijderen van bloed helpt om het totale ijzergehalte in het lichaam te verminderen, omdat het ijzer in de rode bloedcellen zit. Door bloed te verwijderen, vermindert de hoeveelheid ijzer die zich in het lichaam ophoopt, wat de kans op schade aan organen zoals de lever, het hart en de alvleesklier vermindert. Na de procedure wordt het lichaam gestimuleerd om nieuw bloed aan te maken, waarbij het overtollige ijzer uit de circulatie wordt opgenomen.

Voordelen van flebotomie

Flebotomie is een effectieve methode voor het verlagen van ijzergehaltes bij patiënten met aandoeningen zoals hemochromatose of andere ziekten die leiden tot ijzerstapeling. Het helpt bij het voorkomen van ernstige complicaties zoals orgaanschade, hartziekten en diabetes, die kunnen ontstaan door te veel ijzer in het lichaam. Bovendien heeft flebotomie een laag risico op complicaties en wordt het meestal goed verdragen door patiënten. De procedure kan ook bijdragen aan een verbeterde levenskwaliteit door het verminderen van symptomen zoals vermoeidheid, pijn en gewrichtsproblemen die vaak geassocieerd worden met ijzerstapeling.

Indicaties voor flebotomie

Flebotomie wordt toegepast bij verschillende aandoeningen waarbij overtollig ijzer een probleem vormt:

Hemochromatose

Patiënten met hemochromatose, een aandoening waarbij te veel ijzer zich ophoopt in de organen, krijgen regelmatig een flebotomie. Deze ziekte kan leiden tot ernstige orgaanschade, vooral aan de lever, en kan ook weefsel- en gewrichtsschade veroorzaken. Regelmatige flebotomie helpt de ijzerlevels te normaliseren en schade te voorkomen.

Polycythemia Vera

Bij polycythemia vera, een aandoening gekarakteriseerd door een overproductie van rode bloedcellen, kan flebotomie nodig zijn om de bloedcelconcentratie en daarmee het risico op complicaties te verlagen. Dit helpt om de viscositeit van het bloed te verminderen en het risico op trombose te verlagen.

Eisenmenger-syndroom

Het Eisenmenger-syndroom is een complicatie van aangeboren hartafwijkingen waarbij er een verhoogde druk in de longcirculatie ontstaat. Flebotomie kan nuttig zijn om de bloedviscositeit te verlagen en symptomen zoals hartkloppingen en vermoeidheid te verminderen.

Voorbereiding op flebotomie

Voor een flebotomie is geen speciale voorbereiding nodig. Het is echter raadzaam om vooraf een goede maaltijd te nuttigen en voldoende te drinken om duizeligheid en flauwvallen tijdens de procedure te voorkomen. Dit zorgt ervoor dat de patiënt goed gehydrateerd en energiek is voor de behandeling.

Tijdens de behandeling

Een flebotomie vindt plaats in een medische setting zoals een ziekenhuis of een gespecialiseerde kliniek. De procedure lijkt op een bloeddonatie. De patiënt neemt een zittende of liggende houding aan, en een arts of verpleegkundige desinfecteert de prikplek, meestal in de elleboogplooi. Een naald wordt in een ader geplaatst en ongeveer 500 ml bloed wordt afgenomen. Dit verlaagt het ijzergehalte in het lichaam met ongeveer 250 milligram. Het verwijderde bloed wordt opgevangen in een zak om te kunnen wegen. Bij regelmatige behandelingen wisselt de arts van arm om littekenvorming te voorkomen. Gedurende de procedure wordt de bloeddruk en hartslag van de patiënt regelmatig gecontroleerd.

Duur van de behandeling

De duur van een flebotomie is doorgaans ongeveer een halfuur. De frequentie van de behandelingen hangt af van de onderliggende aandoening en de respons van de patiënt. Bij hemochromatose begint de behandeling vaak wekelijks en duurt dit ongeveer een jaar. Na deze periode kan de arts overstappen op onderhoudsbehandelingen, afhankelijk van het voortschrijden van de ziekte. Bij chronische aandoeningen kan regelmatige flebotomie levenslang nodig zijn.

Na de behandeling

Arts
Na de procedure onderzoekt de arts een monster van het bloed om de ijzerwaarden te controleren. De resultaten worden besproken met de patiënt om verdere stappen te bepalen.

Patiënt
Na de behandeling moet de patiënt meestal vijftien minuten rusten voordat hij naar huis mag. Hoewel patiënten in principe zelf naar huis kunnen, is het verstandig om iemand mee te nemen, vooral als ze zich moe of duizelig voelen. Het is belangrijk om veel vocht te drinken en tot vierentwintig uur na de behandeling voldoende rust te nemen om eventuele bijwerkingen te verlichten.

Herstel en nazorg na flebotomie

Na de procedure kan de patiënt meestal onmiddellijk terugkeren naar zijn of haar dagelijkse activiteiten, hoewel het belangrijk is om een aantal voorzorgsmaatregelen in acht te nemen. Sommige patiënten kunnen lichte duizeligheid of vermoeidheid ervaren na het verwijderen van het bloed, maar dit verdwijnt meestal snel. Het is aanbevolen om voldoende vloeistoffen te drinken en een uitgebalanceerd voedingspatroon te handhaven om het herstel te bevorderen. In sommige gevallen kan de arts aanbevelen om een follow-upafspraak te maken om de voortgang van de behandeling te volgen en het ijzergehalte te controleren.

Resultaten van de behandeling

Flebotomie helpt om het overtollige ijzer uit het lichaam te verwijderen, wat de kans op ernstige schade aan de lever en andere organen vermindert. Zodra de ijzerwaarden normaal zijn, kan de arts overschakelen op onderhoudsbehandelingen, wat de frequentie van de flebotomie kan verminderen. Het exacte behandelingsschema hangt af van de oorzaak van de ijzerstapeling en de algehele gezondheidstoestand van de patiënt.

Effectiviteit van flebotomie bij ijzerreductie

De effectiviteit van flebotomie in het verlagen van het ijzergehalte hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van de ijzerstapeling en de algehele gezondheid van de patiënt. In de meeste gevallen zorgt de procedure voor een significante vermindering van het ijzer in het lichaam, wat kan leiden tot een verbetering van de symptomen die verband houden met ijzerstapeling. Bij sommige patiënten kunnen meerdere sessies nodig zijn om het gewenste resultaat te bereiken. De arts zal de frequentie van de behandelingen bepalen op basis van het niveau van ijzer in het bloed en de respons van de patiënt op de therapie.

Langdurige behandeling en controle

Na de initiële flebotomiebehandeling kan het nodig zijn om regelmatig terug te keren voor vervolgsessies. Patiënten die lijden aan aandoeningen zoals hemochromatose moeten vaak hun ijzergehalte gedurende hun leven in de gaten houden. Dit kan inhouden dat ze elke paar weken of maanden een nieuwe flebotomie ondergaan, afhankelijk van hoe goed hun lichaam het ijzer kan reguleren. De arts zal periodiek bloedtesten uitvoeren om het ijzergehalte te controleren en de frequentie van de behandelingen aan te passen.

Risico's en bijwerkingen van flebotomie

Flebotomie is over het algemeen een veilige procedure, maar er kunnen enkele risico's optreden:

Blauwe plekken

Na de behandeling kunnen er blauwe plekken ontstaan op de prikplek. Dit risico kan verminderd worden door enkele minuten druk uit te oefenen op de prikplek nadat de naald is verwijderd.

Ontsteking van de ader

In zeldzame gevallen kan een ontsteking van de ader (flebitis) optreden. Dit kan worden behandeld door regelmatig een warm kompres op de getroffen plek te plaatsen.

Bloeddrukdaling

Sommige patiënten kunnen een tijdelijke bloeddrukdaling ervaren, wat kan leiden tot vermoeidheid, duizeligheid, bleekheid en overmatig zweten. Dit is meestal van tijdelijke aard en verdwijnt vanzelf na de behandeling.

Infectie

Er bestaat een klein risico op infectie op de prikplaats. Dit risico kan worden verminderd door goede hygiëne te handhaven en de prikplek schoon en droog te houden.

Alternatieven voor flebotomie

Naast flebotomie zijn er andere behandelingen beschikbaar voor het verwijderen van overtollig ijzer uit het lichaam:

Chelaattherapie

Chelaattherapie omvat het toedienen van medicijnen die ijzer uit het lichaam binden en helpen verwijderen via de urine. Deze therapie kan een alternatief zijn voor patiënten die geen flebotomie kunnen ondergaan of het niet goed verdragen.

Voeding en levensstijlaanpassingen

Sommige patiënten kunnen hun ijzerlevels door dieet- en levensstijlaanpassingen onder controle houden. Dit omvat het verminderen van voedingsmiddelen die rijk zijn aan ijzer en het vermijden van ijzersupplementen. Regelmatige medische controle blijft echter essentieel.

Medicamenteuze therapieën

Er zijn ook medicatie-opties die kunnen helpen bij het reguleren van ijzerabsorptie en -opslag in het lichaam. Deze worden vaak gebruikt in combinatie met andere behandelingen om de ijzerwaarden te beheren.

Lees verder

• IJzer: Functie, gezondheidsvoordelen en ijzersupplementen
• Hemochromatose: IJzerstapelingsziekte met orgaanschade
• IJzersupplementen: Indicatie, gebruik en bijwerkingen
• Erfelijke hemochromatose: Aandoening met ophoping van ijzer
• Aceruloplasminemie: Ophoping van ijzer in o.a. hersenen