Slecht weer, slecht humeur? Oorzaken en klachten

Het weer heeft invloed op lichaam en geest. Bij iedereen. Niemand uitgezonderd. Vooral bij ingrijpende weersveranderingen, zoals in de herfst, kan die impact groot zijn. Wat is de oorzaak daarvan? Het heeft onder andere te maken met de werking van de hypothalamus, de hypofyse, de schildklier, de bijnierschors en andere hormoonklieren. In elk geval zorgt een weeromslag soms voor 'volle' wachtkamers bij de huisarts. In de biometeorologie wordt onderzoek gedaan naar de veranderingen in het lichaam als het weer omslaat.

Inhoud

• Koufront en regen – slecht weer op komst
• Weergevoelige mensen
• Seizoenswisselingen
• Oorzaken van weergevoeligheid
• Invloed van temperatuurverandering
• Betrokken organen
• Pollen, luchtverontreiniging en serotonine
• Volle wachtkamers bij slecht humeur

Koufront en regen – slecht weer op komst

Sommige mensen zijn erg weergevoelig. Bij een abrupte weersomslag, zoals een naderend koufront en mist, kunnen ze last krijgen van reumatische klachten, hoofdpijn en hoge bloeddruk. Ook hartpatiënten en astmalijders hebben dan vaak gezondheidsklachten. Veel mensen nemen maatregelen als er ander weer op komst is.

Moe
Wetenschappelijke bevindingen maken steeds duidelijker dat het weer van invloed is op het lichamelijk en geestelijk welbevinden. Van een nevelige of regenachtige dag worden velen chagrijnig en moe. Sommigen kruipen dan zelfs terug in bed. Zo groot kan die invloed zijn. Zelfs als wekenlang de zon vrolijk schijnt aan een wolkeloze hemel hebben weergevoelige mensen het doorgaans niet makkelijk.

Weergevoelige mensen

Uit onderzoek is gebleken dat ook kerngezonde mensen bij een weersomslag te kampen kunnen krijgen met allerlei klachten, zoals een gebrekkig concentratievermogen, vermoeidheid, slapeloosheid, nervositeit en stress. Het is bekend dat mensen met schizofrenie onrustig worden als er een warme luchtmassa op komst is en een hogedrukgebied zich nestelt boven het land. Als dat later gepaard gaat met wind en neerslag wordt die onrust nog groter.

Risico
Patiënten met een slechte warmteregulatie, zoals hartlijders en astmapatiënten, zijn nog veel weergevoeliger. Kerngezonde arbeiders nemen bij grote weersactiviteit meer risico’s op de werkvloer en er vinden dan meer bedrijfsongevallen plaats. Alle reden om de biometeorologie ruim baan te blijven geven.

Seizoenswisselingen

De Griekse arts Hippocrates schreef rond 400 v.C. dat elke arts bij de behandeling van zieken terdege rekening diende te houden met de seizoenswisselingen en andere weerfactoren en weersgesteldheden. Bij een plotselinge weersomslag vond hij het bijvoorbeeld niet verstandig om te purgeren. Ook in het leger speelt biometeorologie een steeds grotere rol. Uitzonderlijke meteorologische omstandigheden kunnen immers sterk van invloed zijn op het moreel van soldaten en dus op het verloop van militaire operaties.

Oorzaken van weergevoeligheid

In de biometeorologie is aangetoond dat het weer effect heeft op de belangrijkste regelsystemen van het lichaam. Lage- en hogedrukgebieden, hitte, kou, luchtvervuiling en ultraviolet licht werken in op het zenuwstelsel, de hersenen en andere organen. De hypothalamus speelt daarbij een cruciale rol. Dit orgaan in de hersenen reguleert onder andere de lichaamswarmte. Bij kou zorgt de hypothalamus ervoor dat de haarvaten zich samentrekken, en bij hitte dat die bloedvaatjes zich openen.

Hypofyse
Ook heeft de hypothalamus een controlerende invloed op de hypofyse. Vrijwel alle weersinvloeden hebben hun weerslag op de hypothalamus en de hypofyse, die op hun beurt invloed uitoefenen op de andere organen. Op die manier staan alle fysiologische processen met elkaar in verband.

Invloed van temperatuurverandering

De hypothalamus regelt mede de lichaamstemperatuur. Zodra de luchtvochtigheid, de luchtstromen en de temperatuur veranderen, wordt dat in dat orgaan geregistreerd. Die informatie stuurt de hypothalamus via de hypofyse door naar veel hormoonklieren.

Betrokken organen

Om een voorbeeld te geven hoe ingewikkeld dat proces is, volgt hieronder een rijtje met enkele organen die rechtstreeks betrokken zijn bij veranderingen in de luchttemperatuur:

• Hypothalamus.
• Hypofyse.
• Grote hersenen.
• Kleine hersenen.
• Voorhoofdsholte.
• Reukcentrum.
• Schildklier.
• Bijnieren.
• Beenmerg.
• Lever.

Pollen, luchtverontreiniging en serotonine

Talloos zijn de voorbeelden van het weer dat invloed heeft op het lichamelijk en geestelijk welzijn. Pollen prikkelen het reukcentrum in de hersenen en beïnvloeden op die manier indirect het humeur. Onweer, ijskristallen en regen veroorzaken positieve (of negatieve) ionen, die de productie van serotonine stimuleren. Te veel serotonine is vervolgens van invloed op het zenuwstelsel en kan nervositeit, slapeloosheid, hartkloppingen en hoofdpijn veroorzaken.

Ultraviolet licht
Door ultraviolet licht ontstaat zonnebrand. Er komen dan gifstoffen vrij in de huid, waardoor de hypofyse bepaalde hormonen gaat aanmaken, die op hun beurt van invloed zijn op de bloeddruk en het maag-darmkanaal. Te weinig ultraviolet licht vermindert de werking van de schildklier. Zo zijn er tal van voorbeelden te noemen van de manier waarop het weer rechtstreeks van invloed is op het lichaam en het functioneren van de organen, waarbij er sprake is van een intense interactie.

Volle wachtkamers bij slecht humeur

‘Als het weer opklaart, ziet de wereld er een stuk vrolijker uit’. Moet de huisarts rekening houden met dat soort gezegden als de wachtkamer vol zit met mensen die gezondheidsklachten hebben terwijl de lucht maar niet wil opklaren en het al een week druilerig weer is? Misschien wel. Wellicht moet het advies van Hippocrates zwaarder gaan wegen. De wetenschap buigt zich al heel lang over dat soort vragen. Ook kerngezonde mensen staan onder invloed van het weer. Daar valt simpelweg niet aan te ontkomen, ook al merken ze die invloed meestal niet eens. Over het algemeen maakt slecht weer de mens humeuriger. Wellicht kunnen met dat inzicht veel bedrijfsongelukken, verkeerde besluiten en verkeersongevallen voorkomen worden.

Lees verder

• Als de bliksem je treft – feiten en fabels
• Het klimaat en het weer in vogelvlucht
• De invloed van planeten op gezondheid en ziekte
• Wie is bang voor onweer?
• Temperamentenleer – melancholisch, cholerisch, flegmatisch?