De geneeskracht van veerdelig tandzaad

Deze eenjarige kruidachtige plant wordt 30 tot 90 centimeter hoog en kent paars tot donkerrode stengels met gele bloemhartjes zonder bloemblaadjes. Veerdelig tandzaad bloeit in juli, augustus en september. De plant komt het meeste voor in Europa maar in Azië, India en Noord-Amerika kun je deze geneesplant ook aantreffen. Veerdelig tandzaad wordt sinds lange tijd als medicinale plant gebruikt; het wordt voornamelijk ingezet bij menstruatieproblemen, nierstenen en leveraandoeningen. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving
• Algemene informatie
• Inhoudsstoffen
• Traditionele volksgeneeskunde
• Goed voor de huid
• Nicholas Culpeper
• Leuke weetjes over tandzaad
• Bij kroep en hartkloppingen

Naamgeving

In het Latijn heet deze plant Bidens tripartita. In het Nederlands kennen we gevleugeld tandzaad als alternatieve naam voor deze geneesplant. Bidens bestaat uit twee woorden ´bi´ wat ´twee´ betekent en ´dens´ wat het Latijnse woord is voor ´tand´; tweetandig slaat op de vorm van het vruchtje van deze plant. Tripartitia betekent ´driedelig´. De plant kreeg deze naam aangezien de bladeren in drieën zijn verdeeld, zodat het van een afstand drie bladeren lijken. De Friezen bezigen de naam Foarkestekker voor dit plantje. In Engelstalige gebieden zegt men Burr Marigold tegen deze plant. In Duitsland noemt men het Dreiteilige Zweizahn.

Algemene informatie

De jonge bladeren van veerdelig tandzaad zijn eetbaar. Je kunt ze het beste koken. De oudere bladeren zijn te scherp om te eten. Van oorsprong groeit tandzaad vooral in Europa, Noord-Amerika, delen van Noord-Afrika, delen van het Indiase subcontinent en de gematigde delen van Azië. Tegenwoordig is de plant door de mens iets meer verspreid op de wereld te vinden. Deze plant komt het meest op het vlakke land voor maar je ziet hem ook in dalen van heuvels. Hij kan tot op 800 meter hoogte groeien. Zijn meest geliefde groeiplaatsen zijn vijvers, moerassen, waterkanten, greppels, sloten, akkers en velden. Er zijn in totaal ongeveer 90 bidenssoorten op de wereld. Slechts een paar daarvan worden voor medicinale doeleinden aangewend. Voorbeelden daarvan zijn Bidens bipannata en Bidens frondosa. In de traditionele Chinese geneeskunde wordt bidens pillosa gebruikt bij onder andere malaria, verkoudheid, koorts, zere keel, blindedarmontsteking, leverontsteking, maagwandslijmvliesontsteking, dyspepsie, reumatische aandoeningen, aambeien, dysenterie, huidproblemen en jeuk.

Inhoudsstoffen

In veerdelig tandzaad zitten polycacetylenen, friedeline triterpenen en essentiële oliën. Vooral de polyacetylenen hebben een geneeskrachtige werking. Deze stoffen kunnen in andere componenten binnen dringen en zorgen voor een ontstekingsremmende werking. De essentiële oliën hebben een antischimmel en antibacteriële werking; zo kunnen ze de candida-schimmel en de E. coli-bacterie te lijf. Op het gebied van flavonoïden bevat deze geneesplant luteoline, flavanomareïne, cynaroside en quercetine. Deze stoffen hebben sterke antioxidantactiviteit; ze vangen vrije radicalen. Verder bevat het chalchone glycosiden.

Traditionele volksgeneeskunde

In de traditionele volksgeneeskunde wordt veerdelig tandzaad gebruikt bij nierstenen. Het is eveneens een koortsverlagende plant. In het Europa van de 16e en 17e eeuw had elke apotheker deze plant op voorraad. De plant werd gebruikt om zijn slaapverwekkende en vochtafdrijvende eigenschappen. Daarnaast is het een reinigende plant en versterkt deze plant het algemene lichaamsgestel. Het wordt gebruikt bij verstoppingen in de lever en het is een verzachtend middel voor de milt. De menstruatiecyclus wordt bevorderd door deze plant,. Daarnaast is het een wormverdrijvende plant.

Goed voor de huid

Omdat het een reinigende plant is worden eveneens de oorzaken van huidproblemen zoals jeuk en huiduitslag weggenomen. De huid communiceert met de lever. Als de lever en de nieren minder goed functioneren zullen afvalstoffen in het lichaam hun weg naar buiten vinden via de huid. In het laatste gedeelte van hun traject, de opperhuid, kunnen allerlei ontstekingsreacties ontstaan die we herkennen als ziekten zoals eczeem en psoriasis.

Nicholas Culpeper

Nicholas Culpeper, een Engels kruidengeneeskundige, herbalsit en natuurwetenschapper uit de 17e eeuw, zag al dat veerdelig tandzaad goed is bij jicht, artritis en artrose. Dat komt omdat deze reumatische aandoeningen veroorzaakt worden door opeenhoping van afvalstoffen en het daarmee gepaard gaan van vasthouden van vocht. Nu is het zo dat de afvalstoffen worden opgehoopt doordat de nieren of de lever, of beide organen minder goed functioneren. Het blijkt dat veerdelig tandzaad deze beide organen stimuleert in hun werking. Maar, volgens Culpeper is het niet de beste plant op dit gebied. Hij schreef: ´Het geneest en verdroogt,(..) en reinigt dik en taai vocht van de borst en voor deze ik houd hem dat hij onderdoet voor enkele (andere) kruiden die groeien..´

Leuke weetjes over tandzaad

1. In de diergeneeskunde is tandzaad een veel gebruikt middel bij winderigheid, en verkoudheid.
2. Tandzaad wordt verbrand om insecten zoals vliegen en wespen uit huis te drijven.
3. In de fytotherapie wordt tandzaad vrijwel uitsluitend gebruikt bij bloedingen in de ademhalingsorganen zoals longen en luchtwegen en bij baarmoederlijke bloedingen.
4. In Zweden werd wol goud geverfd met kleurstof op basis van de bloemen van veerdelig tandzaad; in andere landen werd de hele plant gebruikt voor het verkrijgen van een zwarte kleurstof.
5. In combinatie met gember kan veerdelig tandzaad allerlei spijsverteringsproblemen oplossen.
6. Veerdelig tandzaad heeft een bacteriedodende werking.
7. De zaden hebben scherpe stekels die aan vacht van dieren en kleren blijven hangen.
8. De zaden kunnen met hun stekels een goudvis en andere vissoorten doden; houdt deze plant ver van de vijver!
9. De zaadjes van veerdelig tandzaad. / Bron: Kristian Peters, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
   Veerdelig tandzaad wordt gebruikt om alopecia of plaatselijke kaalheid te behandelen.
10. Als je deze plant wilt kweken hoef je alleen maar zaad op de vochtige grond te gooien en dit te overdekken met een dun laagje aarde. Na twee tot drie weken komen de eerste plantjes op.
11. Veerdelig tandzaad helpt bij allerlei soorten in- en uitwendige bloedingen.

Bij kroep en hartkloppingen

Tot ver in de 19e eeuw behandelde men succesvol kroep en hartkloppingen door een aftreksel te maken van tandzaadbladeren en deze te zoeten met honing. Om het kwartier werd een theelepel van deze drank gedronken, net zolang tot de verschijnselen ophielden.