Gebroken enkel: de behandeling van een pijnlijke fractuur

Een verkeerde beweging tijdens het sporten of als je je verstapt, kan aanleiding zijn voor een gebroken enkel. Het geeft veel pijn met zwelling en zorgt ervoor dat je totaal niet meer kunt lopen. Het is daarbij noodzaak dat de enkel per ommegaande wordt behandeld, omdat het herstel begint met het beperken van de schade aan omringend weefsel. Hoe kun je een gebroken enkel herkennen, op welke manier wordt het behandeld en hoe lang moet het in het gips?

Gebroken enkel

• Symptomen
• Noodzaak snel zetten botten
• Open wond
• Onderzoek naar gebroken enkel
• Goed zetten
• Immobiliseren van gewricht
• Het gips eraf

Symptomen

De aandoening is vergelijkbaar met als je je enkel verzwikt. Het zorgt ervoor dat de enkel gaat zwellen en veel pijn doet. Het grote verschil is, dat je bij een verzwikking er nog wel op kunt staan, terwijl dit bij een breuk nooit kan. Daarbij geeft de enkel een krakend geluid. Omdat de huid om de enkel vrij dun is kan het voorkomen, dat de botbreuk zichtbaar is. De enkel kan op een onnatuurlijke manier aan de rest van het been vastzitten, of dat het lijkt alsof het been iets korter is. Dit laatste wordt veroorzaakt door een dislocatie van de botten, waarbij de spieren eraan blijven trekken. Oftewel de botdelen komen naast elkaar te staan. Zeker in dat geval is het noodzaak om snel een correctie uit te voeren om schade aan bloedvaten en zenuwen te beperken. In sommige gevallen kan het gaan om een doorbraak van de huid, waardoor de botten zichtbaar naar buiten steken en bloedverlies evident is.

Noodzaak snel zetten botten

Indien er sprake is van een dislocatie van de botten - oftewel als botdelen op een ongewone plek zitten en niet nabij het oorspronkelijke aansluitvlak - dan dient het met spoed op de juiste plek te worden teruggezet. De enkel vormt een belangrijk doorgangsgebied van vele zenuwen en bloedvaten. Denk bijvoorbeeld aan de relatie tussen de zool met vele organen in het lichaam. Indien de dislocatie te lang aanhoudt kan het zijn dat zenuwen afscheuren en/ of afsterven en dat de voet onvoldoende bloed krijgt. Voor het herstel van de voet is het noodzaak dat botdelen snel op de juiste plek worden gezet, waarna aan de verdere behandeling wordt gewerkt.

Open wond

Indien er sprake is van een doorbroken botdeel – het bot is door de huid gekomen en kan ernstig bloeden – dan bestaat er verhoogde kans op of een wondbesmetting of bloedinfectie. Dit kan door bacteriën, virussen en vuiligheid worden veroorzaakt en dus dient de wond zo spoedig als mogelijk worden gedesinfecteerd en behandeld. Een inwendige wondinfectie kan verstrekkende gevolgen hebben. In dat geval wordt antibiotica voorgeschreven in combinatie met tetanus-spuiten.

Onderzoek naar gebroken enkel

Omdat een enkelfractuur meerdere gradaties qua ernstigheid kent, dient goed te worden onderzocht wat de problemen zijn. Hoe liggen de botten ten opzichte van elkaar, is er sprake van versplintering of is het een nette breuk? In deze fase dient een eventuele bloeding te worden gestelpt, waarnaast de wond compleet wordt gedesinfecteerd. Middels röntgenfoto’s kan een goed beeld van de breuk worden verkregen, zodat de meest geschikte behandeling wordt gegeven.

Goed zetten

Afhankelijk van de complexiteit van de breuk kan het zetten handmatig worden gedaan of kan een chirurgische ingreep betekenen. In dat geval zal de persoon onder narcose moeten, zodat de botdelen netjes kunnen worden gereconstrueerd. Dit is zeker van belang als er sprake is van verbrijzeling, waarbij platen en schroeven uitkomst moeten bieden. Betreft het kleine scheuren dan hoeft het niet te worden gesteld, aangezien de scheur vanzelf kan helen.

Immobiliseren van gewricht

Om de breuk(en) goed te laten herstellen, is het noodzakelijk dat het gewricht bewegingsloos blijft. Daartoe wordt middels een spalk alles in de juiste hoek gesteld, waarna een gips wordt aangelegd. Het zorgt ervoor dat het gewricht rust krijgt. Zo kan het lichaam alle aandacht kan geven aan herstel van de breuk, maar ook aan genezing van de ontstane wond. Door het zetten en het in de juiste positie houden van de botdelen, blijft een minimale breuk over. Middels aanmaak van nieuw botweefsel wordt de verbinding hersteld. Daartoe worden door de aanmaak van calcitonine door de schildklier de osteoblasten aangezet om de breuk te herstellen. Het gips en spalk worden enkele weken gedragen, zodat de breuk volledig is hersteld. Afhankelijk van de complexiteit van de fractuur kan de duur daarvan variëren.

Het gips eraf

Is die termijn verlopen dan is de breuk hersteld en kan het gips eraf. Uiteraard moet worden gecontroleerd of alles goed is hersteld door een röntgenfoto te maken. Mocht het een negatief resultaat hebben gehad dan zal er osteosynthese moeten worden toegepast, waarbij de botdelen middels metalen plaatjes worden gefixeerd. Zo kan een betere verbinding met herstel worden bereikt (metaaldelen worden soms na herstel weer verwijderd). Normaal gezien zal het gips eraf mogen, waarna de enkel moet revalideren. Indien er sprake is van verrekte of ingescheurde enkelbanden (een veel voorkomend bijverschijnsel) dan dient dat ook voldoende tijd worden gegeven voor herstel. Je moet tot op drie maand rustig aan doen met de enkel en mogen er geen onverwachte bewegingen worden gemaakt. Daarnaast moet op een gepaste manier de normale loopfunctie weer worden opgepakt, zodat je geleidelijk aan weer beter en stevig kunt lopen. Het kan zijn dat je instructies krijgt van de fysioloog zodat je met oefeningen snel weer normaal kunt voortbewegen.

Heb je een gebroken enkel mogelijk in combinatie met gescheurde enkelbanden gehad, dan moet je het eerst rustig aandoen. De enkel zal in eerste instantie een kwetsbaar gewricht zijn, waaraan snel weer iets kan optreden. Ga niet te snel sporten en bouw bewegingen geleidelijk op. Volg te adviezen van de behandelend arts of fysiotherapeut op.

Lees verder

• Gebroken heup: ongeluk of botontkalking: langdurig herstel
• Gebroken vinger, hand of pols, hoe snel kan het herstellen?
• Gekneusde, gebarsten, gebroken ribben: hoe te behandelen?
• Mijn neus is gebroken, hoe verloopt het herstel?
• Hoe wordt een verstuikte enkel behandeld?