Lymfeklierzwelling kind: symptomen, oorzaak en behandeling

De functie van het lymfestelsel is het onschadelijk maken van ziekteverwekkers en het afvoeren van afvalstoffen. Hierbij kunnen de lymfklieren opzwellen, als natuurlijke reactie op een infectie door bacteriën, virussen of schimmels. Elke voelbare vergroting van een lymfeklier beschouwt men als een vergroting. Meestal zijn meerdere klieren tegelijk vergroot aan beide zijden. Bij jonge kinderen is de meest voorkomende oorzaak van lymfeklierzwelling in de hals een bovensteluchtweginfectie.

• Wat is de oorzaak een lymfeklierzwelling in de hals bij kinderen?
• Bovensteluchtweginfectie
• Bacteriën
• Stafylokok of streptokok
• Atypische mycobacterie
• Systeemziekten en medicatiegebruik
• Zonder aanwijsbare oorzaak
• Wat is de behandeling van een lymfeklierzwelling in de hals bij kinderen?
• Afwachtend beleid
• Antibioticum
• Beleid van de huisarts bij asymptomatisch vergrote klieren

Wat is de oorzaak een lymfeklierzwelling in de hals bij kinderen?

Bij jonge kinderen is de meest voorkomende oorzaak van lymfeklierzwelling in de hals een reactie op (recidiverende) bovensteluchtweginfecties.¹ Er worden vier soorten acute infecties van de bovenste luchtwegen onderscheiden:

• verkoudheid: infectie van de neus- of keelholte;
• acute sinusitis: infectie van de neusbijholte;
• acute faryngitis: een luchtweginfectie die meestal volgt op een (neus)verkoudheid;
• acute tonsillitis: infectie van de keelamandelen.

Bovensteluchtweginfectie

De bovenste luchtwegen kunnen ontstoken raken door een virus of bacterie. In verreweg de meest gevallen gaat het om onschuldig, virale infectie. Vaak gaat het om het rino-, corona-, adeno-, en respiratoir syncytieel (RS-) virus. Het reovirus, para-influenza, influenza- (griep-) en cytomegalovirus en epstein-barrvirus (veroorzaker van de ziekte van Pfeiffer) komen ook vrij frequent voor. Minder vaak voorkomende virussen zijn het bofvirus, het mazelenvirus, rubellavirus, varicellavirus, herpessimplexvirus, humaan herpesviris 6 (exanthema subitum) en coxsackievirus. Vaak zijn de klieren bij een virale ziekteverwekker relatief klein en is er geen roodheid of warmte.

Bacteriën

Stafylokok of streptokok

Ook bacteriële ziekteverwekkers kunnen aanleiding geven tot een lymfeklierzwelling in de hals, vaak als gevolg van een infectie van de bovenste luchtwegen. Een acute bacteriële lymfadenitis geeft een eenzijdig vergrote lymfeklier die vaak groter is dan de virale variant en varieert van 2 tot 6 cm. Bij een bacteriële verwekker is de huid vaak rood en warm en de klieren zijn vaak pijnlijk door snelle groei. De boosdoener is vaak een stafylokok of streptokok. Deze eenzijdige lymfadenitis colli (halsklierontsteking) komt vaak voor bij kinderen in de leeftijd van 1 tot 4 jaar.

Atypische mycobacterie

Bij een chronisch of aanhoudende vergrote klier bij een verder niet-ziek kind kan de oorzaak een infectie met een atypische mycobacterie zijn. Andere mogelijke ziekteverwekkers zijn Bartonella henselae (kattenkrabziekte), parasieten (toxoplasmose) en schimmels.

Systeemziekten en medicatiegebruik

Verder kan een klierzwelling soms op grond van medicatiegebruik en systeemziekten voorkomen. Bij een jong kind is een vergrote klier in de hals slechts zelden kwaadaardig (ten gevolge van kanker). In dat geval staan andere symptomen op de voorgrond.

Zonder aanwijsbare oorzaak

Lang niet altijd is de oorzaak voor lymfeklierzwelling in de hals te achterhalen.

Wat is de behandeling van een lymfeklierzwelling in de hals bij kinderen?

Afwachtend beleid

Wanneer er sprake is van vergrote klieren op basis van een infectie in het hoofd-halsgebied, zal de huisarts een afwachtend beleid voorstaan. Zo nodig wordt de infectie behandeld. De lymfeklieren zullen in grote afnemen bij het verdwijnen van de infectie.

Antibioticum

Een enkelzijdige zwelling met een rode, warme huid, wordt normaal gesproken behandeld met antibiotica. In geval van ernstige algeheel ziek-zijn of bijkomende algehele ziekteverschijnselen (terugkerende koorts, algehele malaise, nachtzweten, gewichtsverlies, algehele jeuk) of pusuitvloed, wordt verwezen naar de tweede lijn. Ook zal er verwezen worden naar de kinderarts als de zwelling niet afneemt na behandeling met antibiotica.

Beleid van de huisarts bij asymptomatisch vergrote klieren

Bij asymptomatisch vergrote of gezwollen klieren laat de huisarts het beleid afhangen van de grootte en de duur van de zwelling:²

• bij een doorsnede tot maximaal 1cm neemt men aan afwachtend beleid aan;
• is de klier tussen 1-3 cm groot, dan zal laboratoriumonderzoek worden uitgevoerd en wordt de klier om de week gecontroleerd op groei en verandering;
• bij aanhoudende klierzwelling zonder verder klachten die langer dan zes weken aanhoudt, zal het kind waarschijnlijk worden verwezen naar de kinderarts voor diagnostiek en behandeling;
• bij een asymptomatische (onbegrepen) klier van 3 cm of groter wordt altijd in alle gevallen overlegd met de kinderarts;
• bij progressieve of snelle groei van de klier wordt ook meteen verwezen naar de kinderarts.

Noten:

1. Okkes IM, Oskam SK, Lamberts H. Van klacht naar diagnose. Bussum: Coutinho, 1998.
2. Dr. J.A.H. Eekhof, dr. A. Knuistingh Neven, dr. W. Opstelten: Kleine kwalen bij kinderen. Elsevier Gezondheidszorg, Maarssen, tweede druk 2009.

Lees verder

• Ziekte van Pfeiffer: symptomen, oorzaak en behandeling
• Non-Hodgkin-lymfoom (NHL): symptomen, oorzaak en behandeling
• Griep met hoge koorts, hoofdpijn, spierpijn, droge hoest
• Verkoudheid symptomen genezen & tips: zink en neusdruppels
• Gezwollen lymfeklieren: klieren in hals, nek, lies & oksel