Beenvliesontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Een andere benaming voor beenvliesontsteking is 'springschenen' of 'scheenbeenirritatie'. Het is een courante blessure aan de binnenzijde van het scheenbeen, wat wordt veroorzaakt door overbelasting van de spieren van het onderbeen (musculus soleus, tibialis posteriar en teenbuigers). Deze spieren zijn belangrijk voor een goede balans van het lichaam tijdens het staan, lopen en springen. Overbelasting van deze spieren kunnen leiden tot beenvliesontsteking, ofwel irritatie van de buitenste laag van het bot, de plaats waar de spieren zich hechten aan het bot. Het betreft een steriele ontsteking: ziekteverwekkers, zoals bacteriën, spelen hierbij geen enkele rol.

• Beenvliesontsteking: als je lichaam om rust vraagt
• Epidemiologie
• Oorzaken beenvliesontsteking
• Overbelasting
• Overpronatie bij hardlopers
• Overige oorzaken beenvliesontsteking
• Klachten en symptomen beenvliesontsteking
• Wanneer je huisarts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese: jouw verhaal als basis
• Lichamelijk onderzoek: wat zegt je lichaam?
• Aanvullende onderzoeken
• Minder vaak voorkomende onderzoeken
• Differentiële diagnose: andere oorzaken uitsluiten
• Behandeling van beenvliesontsteking
• Coldpack
• Rekoefeningen en aangepaste schoenen
• Massage- en fysiotherapie
• Shockwave-therapie
• Taping of compressiehulpmiddelen
• Medicatie
• Aanpassing van trainingsintensiteit
• Podotherapeutisch advies
• Dieet en supplementen

Beenvliesontsteking: als je lichaam om rust vraagt

Na maanden van toewerken naar haar eerste marathon voelde Lisa zich onoverwinnelijk. Maar tijdens een training, na kilometers op harde asfaltwegen, merkte ze een scherpe, zeurende pijn langs haar scheenbeen. Ze negeerde het, dacht dat het erbij hoorde. Maar toen de pijn aanhield en zelfs wandelen een uitdaging werd, was een bezoek aan de fysiotherapeut onvermijdelijk. De diagnose: beenvliesontsteking, een aandoening die haar dwong om rust te nemen en haar trainingsschema te herzien.

Beenvliesontsteking, of periostitis, is een veelvoorkomende klacht bij sporters en actieve mensen, waarbij het periost – het vlies dat de botten bedekt – ontstoken raakt. Dit kan leiden tot zeurende, aanhoudende pijn langs het bot, meestal in de onderbenen. Hoewel het vaak wordt geassocieerd met overbelasting, kunnen ook trauma, infecties of andere medische aandoeningen een rol spelen. Het is een aandoening die een subtiel signaal van je lichaam geeft: het evenwicht tussen belasting en herstel is verstoord. Als je tijdig ingrijpt, kun je de schade beperken en snel weer actief zijn, maar negeren kan leiden tot langdurige klachten.

Epidemiologie

Beenvliesontsteking, ook bekend als periostitis, is een ontsteking van het periost, het vlies dat de botten omhult. Hoewel het vaak geassocieerd wordt met overbelasting door fysieke activiteit, kan de aandoening ook andere oorzaken hebben, waaronder infecties en trauma. De epidemiologie van beenvliesontsteking onthult intrigerende patronen in geslacht, leeftijd, en regionale verschillen.

M/V-verschillen: wie is vatbaarder?

• Mannen: Mannen lopen vaker beenvliesontsteking op, vooral in sportcontexten zoals hardlopen of voetbal. Dit wordt toegeschreven aan intensievere belasting tijdens fysieke activiteiten en hogere spiermassa, wat extra druk uitoefent op het periost.
• Vrouwen: Vrouwen hebben ook een significant risico, met name in sporten zoals dansen en turnen. Daarnaast kunnen hormonale schommelingen invloed hebben op de botgezondheid, waardoor het periost gevoeliger wordt voor ontsteking.

Voorbeeld: In een Nederlandse studie onder langeafstandslopers bleek dat 60% van de gevallen van beenvliesontsteking bij mannen werd vastgesteld, terwijl vrouwen vaker mildere symptomen rapporteerden.

Kinderen versus volwassenen: een leven lang risico

• Kinderen en adolescenten: Bij jongeren komt beenvliesontsteking vaak voor tijdens groeispurten, wanneer de botten sneller groeien dan de omliggende weefsels kunnen bijbenen. Sporten met veel springen of rennen, zoals basketbal of atletiek, vergroten dit risico.
• Volwassenen: Bij volwassenen wordt beenvliesontsteking vaker geassocieerd met overbelasting door intensieve fysieke activiteiten of slecht schoeisel. Bij ouderen komt het minder vaak voor, tenzij het secundair is aan infectie of andere aandoeningen zoals artritis.

Cijfers: In Nederland heeft naar schatting 15% van de recreatieve hardlopers jaarlijks te maken met symptomen van beenvliesontsteking, met een piekincidentie tussen 15 en 25 jaar.

Klimaat en omgevingsfactoren: de rol van ondergrond en weer

• Klimaat: Hoewel klimaat zelf geen directe oorzaak is, kunnen omgevingsfactoren zoals een harde ondergrond, koude temperaturen en slecht dempende schoenen de symptomen verergeren.
• Regionale verschillen: In Nederland en België wordt beenvliesontsteking vaker gezien in stedelijke gebieden, waar sporters op harde trottoirs trainen. In de Nederlandse Antillen komt het minder vaak voor, mogelijk door een lager aantal hardlopers en een meer ontspannen leefstijl.

Voorbeeld: Een onderzoek in België wees uit dat 20% van de amateur-hardlopers in stedelijke gebieden te maken kreeg met periostitis, vooral tijdens de wintermaanden.

Voeding en leefstijl: een balans van belasting en herstel

• Voeding: Een gebrek aan voedingsstoffen zoals calcium en vitamine D kan de botgezondheid verminderen, wat het periost vatbaarder maakt voor ontstekingen.
• Leefstijl: Overmatige belasting zonder voldoende rust is de meest voorkomende risicofactor. Mensen die plotseling hun trainingsintensiteit verhogen, zoals beginners in de sportschool, lopen een hoger risico.

Cijfers: Ongeveer 30% van de sportblessures in Nederland houdt verband met overbelasting, waarbij beenvliesontsteking een van de meest voorkomende diagnoses is.

Genetica: aanleg voor ontsteking
Ofschoon genetica geen directe oorzaak is van beenvliesontsteking, kunnen erfelijke factoren zoals de aanleg voor bot- of gewrichtsaandoeningen een rol spelen. Mensen met een familiegeschiedenis van zwakke botten of bindweefselaandoeningen hebben mogelijk een verhoogd risico.

Voorbeeld: In families met aandoeningen zoals het Ehlers-Danlos syndroom is de kans op beenvliesontsteking groter door een zwakker bindweefsel rond het periost.

Regionale verschillen: Nederland, België en wereldwijd

• Nederland: Hier wordt beenvliesontsteking vooral gerapporteerd bij hardlopers en teamsporters, met een hogere incidentie in stedelijke gebieden waar sporten op harde ondergronden gebruikelijk is.
• België: De situatie is vergelijkbaar met Nederland, hoewel Belgische sporters vaker fysiotherapie gebruiken als onderdeel van hun herstelproces.
• Wereldwijd: In ontwikkelingslanden komt beenvliesontsteking vaak voor als gevolg van infecties, zoals osteomyelitis. In ontwikkelde landen is de aandoening voornamelijk te wijten aan overbelasting door sporten.

Andere factoren: werk en dagelijkse belasting

• Beroepsrisico’s: Mensen met fysiek zware beroepen, zoals bouwvakkers of militairen, hebben een verhoogd risico op beenvliesontsteking door herhaalde impact op de benen.
• Trauma: Acute verwondingen aan het been kunnen leiden tot ontsteking van het periost als onderdeel van het genezingsproces.

Oorzaken beenvliesontsteking

Overbelasting

In vroegere tijden werd beenvliesontsteking vaak gezien bij lijders aan de seksueel overdraagbare aandoening syfilis., maar heden ten dage is de oorzaak in verreweg de meeste gevallen overbelasting van spieren en de aanhechting van die spieren op het scheenbeen. Het betreft een steriele ontsteking.

Overpronatie bij hardlopers

Overbelasting ontstaat altijd wanneer je het lichaam niet de tijd gunt om zich te herstellen van een geleverde inspanning. De meest voorkomende oorzaak is overpronatie bij hardlopers. Hierbij landt je op de buitenkant van de hiel en bij het afwikkelen van de voet zakt je enkel naar binnen. Daarna volgt een afzet met de binnenkant van je voorvoet.

Overige oorzaken beenvliesontsteking

Je kunt ook beenvliesontsteking krijgen door in een korte tijd te veel, te vaak en te snel te lopen en te springen, of door te wandelen en te lopen op een harde ondergrond in combinatie met slecht schokabsorberend en ondersteunend schoeisel. Een wandeling in heuvelachtig gebied of in de bergen waarbij je veel en langdurig bergaf stapt, kan ook aanleiding geven tot beenvliesirritatie. Andere mogelijke oorzaken zijn standafwijkingen van de voeten, waarbij de betrokken spieren overmatig worden uitgerekt bij het neerkomen van de voet. Overgewicht en obesitas staan er ook om bekend dat ze beenvliesontsteking kunnen veroorzaken.

Klachten en symptomen beenvliesontsteking

De meest kenmerkende klacht van een beenvliesontsteking is een zeurende of stekende pijn op de onderste helft van het scheenbeen aan de binnenzijde. De pijn is vooral aanwezig 'op het bot' van het onderste deel van het scheenbeen, maar de pijn kan ook lager of hoger gevoeld worden. De eerste pijnsignalen kun je voelen als je drukt op de randen van de schenen. De pijn trekt in het begin vaak weg na de warming-up of na het stoppen met sporten. Maar de blessure kan zodanig verergeren dat de pijn tijdens het sporten aanwezig blijft en nadien kan het nog voor langere tijd blijven nazeuren.

Wanneer je huisarts raadplegen?

Raadpleeg een arts wanneer de klachten niet overgaan of verbeteren. De arts kan de diagnose stellen aan de hand van de klachten die je hebt, het verrichten van een lichamelijk onderzoek, schoeninspectie en loopanalyse. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de klachten.

Onderzoek en diagnose

Een juiste diagnose van beenvliesontsteking, of periostitis, is essentieel om de aandoening goed te behandelen en andere mogelijke oorzaken van de klachten uit te sluiten. Het diagnostisch proces begint met een grondige anamnese en lichamelijk onderzoek, maar kan worden aangevuld met meer geavanceerde of minder gangbare onderzoeken om de diagnose te bevestigen of complicaties uit te sluiten.

Anamnese: jouw verhaal als basis

De arts begint met het bespreken van je klachten en medische voorgeschiedenis. Hierbij richt de arts zich op:

• Lokalisatie en aard van de pijn: Zeurende of scherpe pijn langs het scheenbeen of andere botstructuren, vaak gerelateerd aan beweging of belasting.
• Tijdstip en omstandigheden: Wanneer de pijn optreedt (bijvoorbeeld tijdens of na fysieke inspanning).
• Leefstijl en activiteiten: Sporten, schoeisel, en plotselinge toename van belasting, zoals een intensiever trainingsschema.
• Andere symptomen: Mogelijke zwelling, roodheid of warmte rond het aangedane gebied.

Lichamelijk onderzoek: wat zegt je lichaam?

Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts:

• Palpatie (voelen): Druk uitoefenen op het aangedane gebied om pijnpunten of zwellingen te lokaliseren.
• Inspectie: Controleren op zichtbare zwelling, roodheid of asymmetrie in de benen.
• Bewegingstesten: Eenvoudige bewegingen laten uitvoeren om te beoordelen of pijn verergert bij belasting.

Aanvullende onderzoeken

Als de diagnose op basis van anamnese en lichamelijk onderzoek niet direct duidelijk is, of als er verdenking is op een ernstiger onderliggende aandoening, kan aanvullend onderzoek worden ingezet:

A. Beeldvormend onderzoek

• Röntgenfoto: Om fracturen of andere botproblemen uit te sluiten. Hoewel beenvliesontsteking zelf niet zichtbaar is op een röntgenfoto, kunnen langdurige klachten leiden tot veranderingen in het periost, zoals botverdikking.
• Echografie: Geschikt om ontstekingen of zwellingen in het zachte weefsel en periost te visualiseren.
• MRI-scan: De meest gevoelige techniek om ontsteking in het periost of omliggende structuren in detail te beoordelen. Dit wordt vaak gebruikt bij vermoeden van ernstige schade of als de klachten aanhouden ondanks behandeling.
• CT-scan: Minder vaak toegepast, maar kan nuttig zijn als er complexe botafwijkingen zijn.

B. Laboratoriumonderzoek
Bij verdenking op een infectie of systemische aandoening:

• Bloedonderzoek: Controle op verhoogde ontstekingswaarden (CRP en BSE) en infectiemarkers.
• Bloedkweek: Bij vermoeden van een bacteriële infectie van het periost, zoals bij osteomyelitis.

C. Specialistische testen

• Botdensitometrie (DEXA-scan): Om de botgezondheid te beoordelen bij verdenking op onderliggende osteoporose of andere botgerelateerde aandoeningen.
• EMG (Elektromyografie): Bij twijfel of zenuwproblemen een rol spelen in de pijnpresentatie.

Minder vaak voorkomende onderzoeken

In bijzondere of onduidelijke gevallen kunnen meer gespecialiseerde onderzoeken worden ingezet:

• Biopsie van het periost: Bij ernstige verdenking op infectie of tumoren kan een weefselmonster worden genomen voor analyse.
• Scintigrafie (botscan): Deze techniek kan helpen bij het opsporen van verhoogde botactiviteit, bijvoorbeeld bij chronische periostitis of andere botafwijkingen.
• Genetisch onderzoek: In zeer zeldzame gevallen, zoals bij vermoeden van een erfelijke bot- of bindweefselstoornis, kan genetische testing plaatsvinden.

Differentiële diagnose: andere oorzaken uitsluiten

Beenvliesontsteking heeft symptomen die overlappen met andere aandoeningen. Om zeker te zijn van de diagnose, kan de arts aandoeningen zoals de volgende uitsluiten:

• Shin splints (mediaal tibiaal stresssyndroom): Shin splints of scheenbeenirritatie is een veelvoorkomende overbelastingsblessure die lijkt op periostitis, maar vaak meer met spierpijn gepaard gaat.
• Stressfracturen: Kleine barstjes in het bot door overbelasting. Deze zijn zichtbaar op beeldvorming.
• Osteomyelitis: Een ernstige botinfectie die gepaard gaat met koorts en verhoogde ontstekingswaarden.
• Compartement syndroom: Een ernstige aandoening waarbij verhoogde druk in de spieren leidt tot pijn en zwelling.

Behandeling van beenvliesontsteking

Coldpack

Zodra je last krijgt van een zeurende of stekende pijn tijdens of (direct) na het wandelen of hardlopen, moet je stoppen en vooral niet doorgaan. Gun jezelf hersteltijd. De plek kan behandeld worden met ijs door een instant coldpack op de plek te leggen. Doe dit tweemaal daags gedurende ongeveer 15 minuten. Zorg er wel voor dat je een beschermende (thee)doek tussen ijs en huid plaatst om te voorkomen dat het ijs aan de huid vriest.

Rekoefeningen en aangepaste schoenen

Richt je op oefeningen die de spieren in de onderbenen rekken en versterken. Dit kan de belasting op het periost verminderen. Investeer in goed schoeisel dat past bij jouw looppatroon, zoals anti-pronatieschoenen voor hardlopers met overpronatie.

Massage- en fysiotherapie

Regelmatige massages van de getroffen spieren kunnen de doorbloeding verbeteren en spanningen in het periost verminderen. Een fysiotherapeut kan daarnaast gerichte therapieën aanbieden, zoals:

• Triggerpointtherapie: Voor verlichting van spierknopen en spanning.
• Dry needling: Om spierspanning te verminderen en het herstelproces te versnellen.
• Manuele therapie: Voor het verbeteren van de beweeglijkheid van omliggende gewrichten en spieren.

Shockwave-therapie

Voor hardnekkige gevallen kan shockwave-therapie effectief zijn. Deze behandeling stimuleert de doorbloeding en activeert het genezingsproces door akoestische golven naar het getroffen gebied te sturen.

Taping of compressiehulpmiddelen

Het aanbrengen van kinesiotape of het dragen van compressiekousen kan de spieren ondersteunen en de belasting op het periost verminderen tijdens dagelijkse activiteiten. Dit biedt vaak verlichting van de pijn en bevordert een betere doorbloeding.

Medicatie

Bij hevige pijn kan een arts ontstekingsremmende medicijnen zoals NSAID’s (ibuprofen of diclofenac) voorschrijven. Dit verlicht niet alleen de pijn, maar helpt ook de zwelling te verminderen.

Aanpassing van trainingsintensiteit

Pas je trainingsschema aan om overbelasting te voorkomen. Vervang bijvoorbeeld hardlopen tijdelijk door activiteiten met minder impact, zoals fietsen of zwemmen, om de conditie op peil te houden zonder extra belasting voor de onderbenen.

Podotherapeutisch advies

Een podotherapeut kan een uitgebreide analyse van je looppatroon maken en adviseren over steunzolen of aanpassingen in schoeisel. Dit kan helpen om de belasting op het periost te verminderen.

Dieet en supplementen

Een uitgebalanceerd dieet met voldoende calcium en vitamine D ondersteunt de botgezondheid en het herstelproces. Bij ernstige tekorten kan een arts of diëtist suppletie aanbevelen.

Lees verder

• Pijn in benen en kuit bij wandelen door etalagebenen
• Pijn in schenen: zeurende of stekende pijn door shin splints
• Zeurende of stekende pijn aan scheenbeen door shin splints
• Pijn in scheenbeen na lopen, hardlopen of sporten
• Peesontsteking: tendinitis in schouder, pols, knie of dij