Plasmaferese: bloedzuivering bij ernstig zieke patiënten

Bij bloedaandoeningen of bepaalde ziekten zoals beenmergkanker kan het bloed vervuild raken met ongewenste bloedelementen. Denk aan een hoge concentratie plasmacellen, een MGUS bloedeiwit piek, onrijpe witte bloedlichaampjes, bloedinfectie of andere verstorende elementen. Deze elementen zitten in het bloedplasma, waardoor lichaamsprocessen kunnen worden verhinderd. Om ernstige klachten te vermijden dient het plasma te worden vervangen, terwijl de gezonde bloedcellen worden teruggegeven. Wat houdt plasmaferese in en hoe wordt dit gedaan?

Plasmaferese, bloedzuivering

• Waaruit bestaat bloed?
• Wat is bloedplasma?
• Het hebben van schadelijke bloedelementen
• Vervangen van plasma
• De procedure bij plasmaferese
• Herhaaldelijk toepassen
• Complicaties

Waaruit bestaat bloed?

De mens is voor goed functioneren afhankelijk van gezond bloed. Het is de vloeistof, waarmee alle noodzakelijke levenskrachtige stoffen worden vervoerd zodat spieren, weefsels, organen zonder problemen kunnen werken. Om alle processen goed draaiende te houden zitten de volgende elementen in bloed.

Rode bloedlichaampjes (hemoglobine)

In combinatie met magnesium- en ijzerdeeltjes heeft het de capaciteit om zuurstof in te sluiten, zodat zuurstofrijk bloed naar alle lichaamsdelen kan worden vervoerd. Daarnaast kan het verbruikte zuurstof oftewel kooldioxide afvoeren. Dit proces wordt via de alveoli (longblaasjes) als gaswisselaar uitgevoerd.

Witte bloedlichaampjes (leukocyten)

Via plasmacellen zijn witte bloedlichaampjes dragers van immunoglobuline. Dit is een soort eiwit, welke antilichamen bevat en lichaamsvreemde stoffen kunnen worden geneutraliseerd. Denk aan een virus of bacteriën. Het vormt het afweersysteem van ons lichaam.

Bloedplaatjes (trombocyten)

Indien er een wondje optreedt dan gaan de bloedplaatjes aan de slag. Het zorgt ervoor dat de deeltjes gaan stapelen en aan elkaar plakken waarna het hard wordt. Daarmee kan een wond stelpen, zodat herstel en epitheelvorming kan plaatsvinden.

Overig

Bloedplasma is de vervoerder van de belangrijkste bloedcellen en overige stoffen. Daarnaast bevat bloed aanvullende eiwitten, welke voorgaande bloedcellen helpen. Denk aan verschillende stollingsfactoren, welke bloedplaatjes stimuleren als er schade aan weefsel is ontstaan. Verder vervoert het bloed noodzakelijke stoffen, waaruit we energie krijgen en waarmee lichaamsprocessen worden aangestuurd.

Wat is bloedplasma?

Bloed bestaat voor circa zestig procent uit bloedplasma. Het is de stof waarmee de overige stoffen en bloedcellen handig door het lichaam kunnen worden vervoerd. Het heeft een gelige tot grijze kleur. De rode kleur van bloed wordt veroorzaakt door het aandeel hemoglobine, oftewel de rode bloedlichaampjes. Het plasma bestaat voor tweeënnegentig procent uit water aangevuld door zeven procent plasma-eiwitten. Denk aan albumine voor de vochtvasthoud capaciteit van het bloed.

Het hebben van schadelijke bloedelementen

Wegens ziekten of aandoeningen kan het lichaam onverhoopt bepaalde stoffen aanmaken, welke schadelijk voor onszelf zijn. Denk aan een grote hoeveelheid M-proteïne veroorzaakt door de ziekte van Kahler, waardoor de stroperigheid toeneemt. Lichaamsdelen krijgen minder of geen zuurstofrijk bloed, waardoor kans op invaliditeit bestaat. Ook andere aandoeningen zoals bij de acute fase van het syndroom van Guillain-Barré syndroom, waarbij teveel antistoffen aanwezig zijn. De procedure voor het schoonmaken van bloed wordt ook toegepast bij aandoeningen zoals het syndroom van Goodpasture, paraproteïnemie, Myasthenia Gravis, ITP of Granulomatose van Wegener.

Vervangen van plasma

Het doel van plasmaferese is het afscheiden van het plasma van de overige bloedcellen. De gezonde bloedcellen kan het lichaam uiteraard goed gebruiken en die worden toegevoegd aan kunstmatig schoon plasma. Oftewel vervuild plasma waarin verstorende elementen zitten worden verwijderd, terwijl normale bloedcellen worden behouden. Het wordt ook wel plasmaverwisseling genoemd en wordt bereikt door een celscheidingsapparaat te gebruiken. Soms wordt dit ook via dialyse gedaan, waarbij een speciaal bloedcelfilter wordt toegepast.

De procedure bij plasmaferese

Bij het vervangen van bloed wordt uit de ene arm bloed afgetapt en in de andere arm wordt via een infuus schoon bloed toegevoegd. Het kan ook via de lies worden gedaan. Het afgetapte bloed gaat geleidelijk aan door de machine, waarbij centrifugaal plasma wordt gescheiden. Enerzijds wordt plasma opgevangen en anderzijds worden gezonde bloedcellen aan kunstmatige bloedplasma toegevoegd. Dat mengsel wordt met iets anti-stollingsmiddel (zorgt ervoor dat het bloed in de machine niet stolt) weer aan het lichaam toegevoegd. Per keer kan circa drie liter plasma worden vervangen oftewel circa 5 liter bloed wordt verschoond. Normaal zal deze procedure twee uur in beslag nemen.

Herhaaldelijk toepassen

Afhankelijk van de ziekte dient het vaak of minder vaak te worden gedaan. Het nieuwe bloedplasma zal namelijk met de tijd weer met ongunstige elementen vervuild raken, waardoor wederom de procedure moet worden uitgevoerd. Bij de ziekte van Waldenström – een ongeneesbare woekering van beta-lymfocyten – zal de viscositeit toenemen, waardoor wederom problemen kunnen ontstaan. Oftewel er zal sprake zijn van een geregelde opschoning van het bloedplasma.

Complicaties

Doordat het noodzakelijk is om iets anti-stollingsmiddel toe te voegen, zal men enige klachten hebben. Voornamelijk gaat het dan om tintelingen in de mond of vingers. Daarnaast kan de persoon het koud krijgen. Verder geldt dat de infuusnaald aanwezig blijft, indien de behandeling iedere dag of geregeld moet worden gedaan. Laat u altijd voorlichten hoe u met deze omstandigheid om moet gaan. Informeer ook omtrent wat u wel en niet mag doen als u na de plasmaferese weer naar huis mag.

Lees verder

• Plasmaceltoename: MGUS aandoening, soms indicator van kanker
• Ziekte van Kahler: plasmacelkanker, botpijn, osteoporose
• Ziekte von Willebrand: bloedstollingsfactor eiwitstoornis
• Bilirubine als overblijfsel van hemoglobine bloed: geelzucht
• De samenstelling van bloed: waaruit bestaat bloed?