Yogahoudingen – trataka (oogoefening)

De ogen worden de spiegels van de ziel genoemd. Aan de ogen is te zien of iemand blij, verdrietig, moe of teleurgesteld is. Daarnaast is het oog een zeer vernuftig staaltje biologische 'techniek'. In de yogatraining worden de ogen beslist niet vergeten. Trataka is een klassieke oogoefening. Vermoeidheid en stress kunnen ermee worden verlicht. Bovendien versterkt trataka de gelaatszenuwen en oogspieren. Deze oefening kan zeer inspannend zijn voor de ogen. Begeleiding door een ervaren yogaleraar verdient in het begin dan ook de voorkeur.

Inhoud

• Trataka – een van de shatkarma's
• Techniek
• Vier varianten van trataka
• Voordelen
• Gezondheidseffecten van trataka (oogoefening)
• Therapie

Trataka – een van de shatkarma's

De klassieke shatkarma's uit de hatha-yoga bestaan uit zes reinigingsoefeningen, waar trataka deel van uitmaakt. In de orthodoxe yoga maken ze integraal deel uit van een gedegen yogatraining die in het Westen vrijwel nergens gegeven wordt. Ze reinigen, versterken en brengen evenwicht in lichaam en ziel.

Zes reinigingsoefeningen
Deze oefeningen zijn:

1. Dhauti, reiniging van de onder andere de mondholte en het hart (pranayama).
2. Vasti, reiniging van het maag-darmstelsel.
3. Neti, reiniging van het hoofd, waaronder de voorhoofdsholten.
4. Nauli, massage van de buikorganen.
5. Trataka, oogoefeningen.
6. Kapalabhati (ademoefening), reiniging van de bloedvaten en slijmvliezen.

Techniek

Trataka wil zeggen staren naar een voorwerp of een kaarsvlam. Forceren is – net als haast – ook bij trataka uit den boze. Zodra de ogen vermoeid raken of gaan tranen, dient men op te houden. Oefen trataka zonder bril of lenzen en in het begin liefst onder begeleiding van een ervaren yogaleraar, omdat de oefening bij een onervaren en onjuiste uitvoering te inspannend kan zijn voor de ogen.

1. Ga in padmasana (lotushouding) of siddhasana (voltooide zithouding) met jnana mudra (symbool van wijsheid).
2. Plaats een voorwerp op ooghoogte voor u, bijvoorbeeld op de zitting van een stoel. In de klassieke yoga wordt een kaarsvlam aanbevolen. Het zou de meest effectieve methode zijn. In feite is elk voorwerp of symbool geschikt, zoals een kruis, een cirkel of een vierkant. Het belangrijkste is dat u een symbool kiest dat u het meeste aanspreekt. De afstand tot de ogen en het voorwerp/symbool is ongeveer een meter.
3. Haal enkele malen diep adem en staar vervolgens naar het voorwerp terwijl u roerloos blijft zitten zonder met de ogen te knipperen.
4. Houd dit enkele seconden tot een minuut vol.
5. Sluit de ogen zodra ze moe worden of gaan tranen. Probeer vervolgens het voorwerp enkele minuten met gesloten ogen te visualiseren.
6. Herhaal trataka enkele malen.
7. Ontspan in savasana (lijkhouding).

Vier varianten van trataka

Trataka kent enkele varianten. Een daarvan is brumadhya trataka, waarbij u de blik op de wenkbrauwen gericht houdt. Een andere trataka-variant is nasikagra trataka. Staar daarbij naar het puntje van de neus. Volg de bovengenoemde stappen ook terwijl u naar de linker- en rechterschouder staart, waarbij u het hoofd recht houdt. Deze twee varianten worden respectievelijk vama jatru trataka en daksina vatru trataka genoemd.

Voordelen

Trataka is een uitstekende concentratieoefening. U leert de blik onwankelbaar gericht houden, dankzij trataka dat ervoor zorgt dat de oogbolbewegingen stabieler worden. Een 'strakke' blik weerspiegelt overigens ook iemands mentale toestand. Door uw blik op een punt vast te houden, ernaar te staren, dwingt u uw geest om geconcentreerd te blijven. Trataka is overigens zoals alle shatkarma's een voorbereidende oefening op meditatie.

Gezondheidseffecten van trataka (oogoefening)

Het doel van trataka is om de niet-aflatende bewegingen van de oogbol te minimaliseren. Ook is het belangrijk om gedurende het daaropvolgende sluiten van de ogen het mentale beeld van het concentratiesymbool – of de kaarsvlam – enkele minuten vast te houden. Trataka heeft veel gezondheidsvoordelen. De Gheranda-samhita zegt hier vrij vertaald over: 'Met trataka worden alle oogkwalen genezen en helderziendheid bevorderd'.

Klassieke yoga-oefening
Trataka is een klassieke oogtraining uit de hatha-yoga. In de klassieke yoga krijgt de yogi na de oogoefeningen het advies om de ogen enkele keren uit te spoelen met warm water, eindigend met koud water.

Therapie

Trataka heeft een therapeutische en ondersteunende, maar niet per definitie een genezende uitwerking op onder andere de volgende klachten, kwalen en aandoeningen:

• Slapeloosheid.
• Concentratieproblemen.
• Onrust en nervositeit.
• Stress.
• Lichte bijziendheid.
• Trataka versterkt de oogspieren...
• … en bereidt u voor op meditatie.

Lees verder

• Yoga (asana's) voor beginners en gevorderden
• Ademoefeningen (pranayama) voor beginners en gevorderden
• Geschiedenis van yoga – hatha yoga
• Yogahoudingen – siddhasana (voltooide houding)
• Yogahoudingen – simhasana I en II (leeuwhouding)