Geleofysieke dysplasie: Afwijkingen botten, gezicht en hart

Geleofysieke dysplasie is een vorm van dwerggroei die zich kenmerkt door korte handen en voeten, contracturen, typische gelaatstrekken, progressieve cardiale hartklepafwijkingen en een verdikte huid. De ziekte bestaat uit twee types; de genmutatie verschilt per type. De aandoening werd voor het eerst beschreven door J. Spranger et al in 1971. De benaming is gekozen vanwege de gelukkige uitstraling van de getroffen patiënten (Gelios = gelukkig, physis = de natuur).

• Synoniemen aandoening
• Epidemiologie geleofysieke dysplasie
• Prevalentie en incidentie
• Demografische en geografische patronen
• Mechanisme
• Genetische basis
• Pathofysiologie
• Oorzaken, erfelijkheid en indeling ziekte
• Oorzaken
• Erfelijkheid
• Indeling
• Risicofactoren
• Erfelijke factoren
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Kinderen van consanguïne ouders
• Families met bekende genetische mutaties
• Symptomen: Afwijkingen aan botten (dwerggroei), gezicht en hart (hartkleppen)
• Botten
• Gezicht
• Hart
• Bijkomende symptomen
• Alarmsymptomen
• Skeletafwijkingen
• Cardiovasculaire symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Lichamelijk onderzoek
• Diagnostisch onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling
• Prognose
• Levensverwachting
• Kwaliteit van leven
• Complicaties
• Preventie
• Genetisch advies
• Bewustwording en educatie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met geleofysieke dysplasie
• Zorg goed voor je gewrichten
• Volg een gezond voedingspatroon
• Blijf actief, maar met mate
• Plan regelmatige controles in
• Misvattingen rond geleofysieke dysplasie
• Geleofysieke dysplasie is hetzelfde als achondroplasie
• Geleofysieke dysplasie is altijd erfelijk
• Personen met geleofysieke dysplasie kunnen geen normaal leven leiden
• De aandoening kan altijd vroeg worden gediagnosticeerd
• Behandeling van geleofysieke dysplasie bestaat alleen uit medicatie
• Personen met geleofysieke dysplasie kunnen geen kinderen krijgen
• Geleofysieke dysplasie komt alleen voor bij volwassenen

Synoniemen aandoening

Geleofysieke dysplasie is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Geleofysieke dwerggroei
• GPHYSD 1
• GPHYSD 2

Epidemiologie geleofysieke dysplasie

De epidemiologie van geleofysieke dysplasie richt zich op het begrijpen van de frequentie, verdeling en determinanten van deze zeldzame aandoening. Geleofysieke dysplasie is een genetische aandoening die wereldwijd zeer zeldzaam voorkomt. Onderzoek naar de prevalentie en incidentie wordt bemoeilijkt door het lage aantal gedocumenteerde gevallen.

Prevalentie en incidentie

Geleofysieke dysplasie komt voor bij minder dan 1 op de 1.000.000 geboortes. De aandoening is meestal het gevolg van specifieke genetische mutaties die autosomaal recessief worden overgeërfd. Doordat diagnostische middelen beperkt beschikbaar zijn, is de werkelijke prevalentie mogelijk onderschat.

Demografische en geografische patronen

Er is geen duidelijke geografische concentratie van geleofysieke dysplasie. Het voorkomen lijkt onafhankelijk te zijn van etnische achtergrond of geografische regio, hoewel de incidentie hoger kan zijn in gebieden waar consanguïniteit vaker voorkomt.

Mechanisme

Geleofysieke dysplasie wordt veroorzaakt door genetische mutaties die de normale ontwikkeling van botten, gezichtsstructuren en hartweefsel verstoren. Deze mutaties resulteren in afwijkingen die zowel fysiek als functioneel ingrijpend kunnen zijn.

Genetische basis

De aandoening wordt veroorzaakt door mutaties in het GORAB-gen, dat betrokken is bij de synthese en het onderhoud van extracellulaire matrixeiwitten. Deze eiwitten spelen een cruciale rol bij de stevigheid en elasticiteit van bindweefsels.

Pathofysiologie

Mutaties in het GORAB-gen leiden tot defecten in collageenproductie en -organisatie, wat resulteert in fragiele botten, afwijkingen in kraakbeen en problemen met de hartfunctie. Dit verklaart veel van de kenmerkende symptomen, waaronder misvormingen van de schedel en ribben en aangeboren hartafwijkingen>.

Oorzaken, erfelijkheid en indeling ziekte

Oorzaken

Mutaties in het ADAMTSL2-gen (type 1) en het FBN1-gen (type 2) veroorzaken geleofysieke dysplasie. De exacte werking van deze genmutaties is nog niet volledig begrepen, maar het is duidelijk dat ze invloed hebben op meerdere weefsels in het lichaam.

Erfelijkheid

De overerving van geleofysieke dysplasie type 1 gebeurt op een autosomaal recessieve manier. Dit betekent dat beide kopieën van het gen in elke cel mutaties moeten bevatten om de aandoening te veroorzaken. De ouders van een patiënt met een autosomaal recessieve aandoening dragen elk één exemplaar van het gemuteerde gen, maar vertonen meestal geen symptomen van de aandoening.

Geleofysieke dysplasie type 2 wordt op autosomaal dominante wijze overgedragen, wat betekent dat één kopie van het gemuteerde gen voldoende is om de aandoening te veroorzaken.

Indeling

De aandoening is verdeeld in twee typen:

• Type 1: veroorzaakt door mutaties in het ADAMTSL2-gen.
• Type 2: veroorzaakt door mutaties in het FBN1-gen.

Risicofactoren

De risicofactoren voor geleofysieke dysplasie zijn voornamelijk genetisch van aard. Bepaalde omstandigheden vergroten de kans op het ontstaan van deze aandoening.

Erfelijke factoren

Consanguïniteit, of het huwelijk tussen bloedverwanten, verhoogt het risico op het doorgeven van recessieve genetische aandoeningen zoals geleofysieke dysplasie. Families met een voorgeschiedenis van genetische afwijkingen lopen een groter risico.

Omgevingsfactoren

Hoewel genetica de primaire oorzaak is, kunnen bepaalde prenatale omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan schadelijke stoffen, de ernst van de aandoening verergeren. Verder onderzoek is nodig om de rol van dergelijke factoren te verduidelijken.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen hebben een verhoogd risico op geleofysieke dysplasie vanwege genetische of sociale factoren.

Kinderen van consanguïne ouders

Kinderen geboren uit ouders die bloedverwanten zijn, hebben een significant verhoogde kans op autosomaal recessieve aandoeningen zoals geleofysieke dysplasie.

Families met bekende genetische mutaties

Gezinnen waarin geleofysieke dysplasie eerder is vastgesteld, lopen een verhoogd risico. Genetisch advies kan helpen bij het beoordelen van dit risico.

Symptomen: Afwijkingen aan botten (dwerggroei), gezicht en hart (hartkleppen)

Geleofysieke dysplasie is een multisystemische aandoening die verschillende symptomen vertoont. De ernst en variëteit van symptomen kunnen sterk verschillen per patiënt, zelfs binnen dezelfde familie. De belangrijkste symptomen zijn vaak aanwezig voor het eerste levensjaar.

Botten

Patiënten met geleofysieke dysplasie hebben een klein gestalte met zeer korte handen en voeten. Ze ontwikkelen vaak een verdikte huid en contracturen (samentrekking van spieren), wat de mobiliteit aanzienlijk beperkt. Dit leidt tot bewegingsproblemen met de vingers, tenen, polsen en ellebogen. Veel patiënten lopen vaak op hun tenen door contracturen in de benen en heupen.

Gezicht

Patiënten vertonen vaak typische gelaatstrekken die een 'gelukkige' uitstraling geven. Kenmerken zijn onder andere een rond gezicht met volle wangen, een kleine neus met omgekeerde neusgaten, een brede neusbrug, een dunne bovenlip, naar boven gedraaide mondhoeken, een vlak gebied tussen de bovenlip en de neus (filtrum), en hypertelorisme.

Hart

Een belangrijk symptoom van geleofysieke dysplasie zijn hartafwijkingen, met name afwijkingen aan de hartkleppen. Deze kleppen regelen normaal de bloedstroom door het hart. Bij patiënten met geleofysieke dysplasie zijn de hartkleppen dikker, wat de bloedstroom vertraagt en de bloeddruk in het hart verhoogt. Andere hartafwijkingen kunnen een vernauwing van de slagader van het hart naar de longen (pulmonaire stenose) en een gat tussen de twee bovenste hartkamers (atriumseptumdefect) omvatten.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen van geleofysieke dysplasie kunnen glaucoom, vergrote lever (hepatomegalie) en terugkerende ademhalings- en oorontstekingen omvatten. In ernstige gevallen kan een vernauwing van de luchtpijp (trachea stenose) leiden tot ernstige ademhalingsproblemen. Het intellect van de patiënt is normaal.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen is cruciaal voor een vroege diagnose en behandeling van geleofysieke dysplasie. Deze symptomen manifesteren zich vaak al vroeg in het leven.

Skeletafwijkingen

Vroege tekenen kunnen onder meer een abnormale schedelvorm, kromme ledematen en misvormingen van de borstkas omvatten. Deze afwijkingen zijn vaak zichtbaar bij geboorte of in de eerste levensmaanden.

Cardiovasculaire symptomen

Aangeboren hartafwijkingen, zoals defecten in de hartkleppen of septumdefecten, kunnen leiden tot kortademigheid, cyanose en een vertraagde groei. Deze symptomen vereisen onmiddellijke medische aandacht.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose wordt gesteld aan de hand van een grondig lichamelijk onderzoek op basis van de zichtbare symptomen. Deze symptomen omvatten een ongewoon kort gestalte, een normale intelligentie, typische gelaatstrekken, progressieve hartklepafwijkingen (gediagnosticeerd via een echocardiografie), progressieve contracturen, een verdikte huid, en zeer korte handen en voeten.

Diagnostisch onderzoek

Aanvullende diagnostische onderzoeken kunnen radiografisch onderzoek, lengtemetingen, orthopedisch onderzoek, gehooronderzoek en uitgebreid oogonderzoek omvatten.

Differentiële diagnose

Differentiële diagnoses omvatten het Weill-Marchesani-syndroom, het Myhre-syndroom en acromicrische dysplasie.

Behandeling

Er is momenteel geen genezing voor geleofysieke dysplasie, maar een ondersteunende en symptomatische behandeling kan helpen de symptomen te verlichten. Regelmatige fysiotherapie kan nuttig zijn voor het beheersen van contracturen. Chirurgische ingrepen kunnen noodzakelijk zijn, zoals hartklepvervanging voor hartklepafwijkingen of een tracheostomie (medische term voor het maken van een nieuwe blijvende uitmonding van de luchtpijp). De patiënt wordt jaarlijks gecontroleerd voor gewrichtsproblemen en krijgt tijdens deze multidisciplinaire bezoeken ook een echocardiografie.

Prognose

De prognose voor geleofysieke dysplasie varieert afhankelijk van de ernst van de aandoening en de betrokken organen. Met tijdige medische interventie kan de levenskwaliteit worden verbeterd.

Levensverwachting

Hoewel de levensverwachting aanzienlijk kan worden beperkt bij ernstige gevallen, kunnen milde gevallen met adequate behandeling een relatief normaal leven leiden. Complicaties zoals hartfalen blijven echter een groot risico.

Kwaliteit van leven

De kwaliteit van leven wordt vaak bepaald door de mate van fysieke beperkingen en de beschikbaarheid van ondersteunende zorg, waaronder chirurgie en revalidatie.

Complicaties

Patiënten met geleofysieke dysplasie kunnen verschillende complicaties ervaren, zoals:

• ernstige hartafwijkingen die kunnen leiden tot hartfalen
• ademhalingsproblemen door vernauwing van de luchtwegen
• chronische infecties van de luchtwegen en het oor
• beperkte mobiliteit door contracturen en gewrichtsproblemen

Preventie

Preventie van geleofysieke dysplasie richt zich voornamelijk op genetische adviesverlening en bewustwording binnen risicogroepen.

Genetisch advies

Paren met een verhoogd risico kunnen baat hebben bij genetisch advies om de kans op het doorgeven van de aandoening te minimaliseren. Prenatale screening is hierbij een belangrijk hulpmiddel.

Bewustwording en educatie

Het verhogen van de kennis over de aandoening in gemeenschappen waar consanguïniteit vaker voorkomt, kan helpen bij het verminderen van de incidentie. Educatieve programma’s kunnen hierbij van onschatbare waarde zijn.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met geleofysieke dysplasie

Zorg goed voor je gewrichten

Geleofysieke dysplasie kan invloed hebben op je gewrichten en botten, waardoor het belangrijk is om goed voor je gewrichten te zorgen. Dit kan betekenen dat je je dagelijkse activiteiten aanpast om overbelasting van je gewrichten te voorkomen. Zorg ervoor dat je bewegingen niet te intensief zijn en probeer overmatige druk op de gewrichten te vermijden. Regelmatige, milde oefeningen kunnen helpen om je gewrichten soepel te houden, maar overleg altijd met je arts of een fysiotherapeut voordat je een nieuw oefenprogramma start.

Het is ook nuttig om goed te letten op je houding, vooral als je langdurig zit of staat. Het aannemen van een goede houding kan bijdragen aan het verlichten van de druk op de gewrichten. Daarnaast kun je gebruik maken van hulpmiddelen zoals orthopedische steunzolen of ondersteunende braces om de belasting op je gewrichten te verminderen.

Volg een gezond voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon is belangrijk om je gewrichten en botten te ondersteunen. Zorg ervoor dat je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt die bijdragen aan de gezondheid van je botten, zoals vitamine D en calcium. Deze voedingsstoffen helpen om je botten sterk te houden en kunnen het risico op botbreuken of verzwakte gewrichten verminderen.

Je kunt ook voedingsmiddelen overwegen die ontstekingsremmend werken, zoals vette vis (bijvoorbeeld zalm), noten, en olijfolie. Deze kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingen die vaak gepaard gaan met gewrichtsproblemen. Vermijd bewerkte voedingsmiddelen die rijk zijn aan suiker en transvetten, omdat deze ontstekingen kunnen verergeren.

Blijf actief, maar met mate

Hoewel het belangrijk is om actief te blijven, is het essentieel om de juiste balans te vinden om je gewrichten niet te overbelasten. Matige fysieke activiteiten, zoals wandelen, zwemmen of fietsen, kunnen helpen je algehele gezondheid te verbeteren zonder onnodige druk op je gewrichten uit te oefenen. Overleg altijd met je arts of fysiotherapeut welke activiteiten het beste voor je zijn.

Bij het uitvoeren van fysieke oefeningen kun je overwegen om oefeningen te doen die de spieren rondom je gewrichten versterken, omdat sterkere spieren de belasting van je gewrichten kunnen verlichten. Denk aan eenvoudige spierversterkende oefeningen die je in je dagelijkse routine kunt integreren.

Plan regelmatige controles in

Aangezien geleofysieke dysplasie invloed kan hebben op je gewrichten en botten, is het belangrijk om regelmatige medische controles te plannen. Tijdens deze controleafspraken kan je arts de gezondheid van je gewrichten en botten monitoren en tijdig ingrijpen als dat nodig is. Dit kan ook betekenen dat je regelmatig bloedonderzoeken ondergaat om te kijken of er onderliggende gezondheidsproblemen zijn die je situatie kunnen beïnvloeden.

Het is ook een goed idee om met je arts te praten over het gebruik van supplementen die de gezondheid van je gewrichten ondersteunen, zoals glucosamine of chondroïtine, vooral als je merkt dat je gewrichten vaker pijn doen. Door samen te werken met je arts kun je het beste plan opstellen om je gewrichten en botten gezond te houden.

Misvattingen rond geleofysieke dysplasie

Geleofysieke dysplasie is een zeldzame genetische aandoening die invloed heeft op de groei en ontwikkeling van botten en kraakbeen. Het wordt gekarakteriseerd door abnormale ontwikkeling van de gewrichten, wat kan leiden tot misvormingen en mobiliteitsproblemen. Er bestaan verschillende misvattingen over de oorzaak, het verloop en de behandeling van deze aandoening.

Geleofysieke dysplasie is hetzelfde als achondroplasie

Hoewel beide aandoeningen betrekking hebben op botgroei en dwerggroei, is geleofysieke dysplasie geen vorm van achondroplasie. De twee aandoeningen delen enkele gelijkenissen, zoals belemmerde botgroei, maar ze zijn genetisch verschillend en leiden tot andere soorten bot- en gewrichtsproblemen. Achondroplasie heeft vaak invloed op de lengte van de ledematen, terwijl geleofysieke dysplasie de gewrichten, met name in de heupen en knieën, aanzienlijk meer beïnvloedt. De symptomen en het klinische verloop van beide aandoeningen kunnen dan ook variëren.

Geleofysieke dysplasie is altijd erfelijk

Geleofysieke dysplasie wordt meestal veroorzaakt door genetische mutaties die erfelijk kunnen zijn, maar het komt ook voor als een sporadische genetische afwijking. In sommige gevallen is er geen bekende familiegeschiedenis van de aandoening, en kan de mutatie de eerste keer optreden in een bepaald gezin. Dit betekent dat niet elke patiënt met geleofysieke dysplasie de aandoening van zijn of haar ouders erft.

Personen met geleofysieke dysplasie kunnen geen normaal leven leiden

Hoewel geleofysieke dysplasie aanzienlijke gevolgen kan hebben voor de mobiliteit en de gewrichtsfunctie, kunnen mensen met deze aandoening vaak een relatief normaal leven leiden met de juiste medische zorg en aanpassingen. Chirurgische ingrepen kunnen soms nodig zijn om misvormde gewrichten te corrigeren, en fysiotherapie kan helpen om de mobiliteit te verbeteren en pijn te verlichten. Het is belangrijk te begrijpen dat de kwaliteit van leven kan variëren afhankelijk van de ernst van de aandoening en de tijdige medische interventie.

De aandoening kan altijd vroeg worden gediagnosticeerd

Hoewel veel gevallen van geleofysieke dysplasie al op jonge leeftijd kunnen worden gediagnosticeerd, kunnen de symptomen in sommige gevallen pas later in het leven duidelijk worden. Dit komt doordat de aandoening zich geleidelijk kan ontwikkelen, waardoor de gevolgen pas op latere leeftijd merkbaar worden. Een vroege diagnose kan echter helpen om behandelingsopties te optimaliseren en toekomstige complicaties te verminderen. Bij een vroege diagnose kunnen vaak interventies plaatsvinden die de ontwikkeling van misvormingen vertragen of corrigeren.

Behandeling van geleofysieke dysplasie bestaat alleen uit medicatie

Er is geen genezing voor geleofysieke dysplasie, maar de behandeling richt zich op het verlichten van de symptomen en het verbeteren van de gewrichtsfunctie. Dit kan onder andere fysiotherapie en chirurgie omvatten, maar ook het gebruik van medicatie voor pijnbestrijding kan helpen om de mobiliteit te verbeteren en de kwaliteit van leven te verhogen. Medicijnen kunnen bijvoorbeeld helpen bij het verminderen van ontstekingen en het verlichten van de pijn die vaak gepaard gaat met gewrichtsproblemen. Dit betekent dat de behandeling niet alleen medicatie betreft, maar vaak ook andere therapeutische benaderingen.

Personen met geleofysieke dysplasie kunnen geen kinderen krijgen

Er is geen reden waarom mensen met geleofysieke dysplasie geen kinderen zouden kunnen krijgen, hoewel er wel complicaties kunnen optreden tijdens de zwangerschap en bevalling. Zoals bij veel genetische aandoeningen, kunnen ouders die de aandoening hebben, het gen doorgeven aan hun kinderen, wat kan leiden tot aangeboren misvormingen. Het is belangrijk dat mensen met een dergelijke aandoening genetisch advies inwinnen om beter geïnformeerd te zijn over de mogelijke risico’s voor hun kinderen.

Geleofysieke dysplasie komt alleen voor bij volwassenen

Geleofysieke dysplasie kan zowel bij kinderen als volwassenen voorkomen. Bij kinderen kunnen de symptomen zich al vroeg ontwikkelen, wat leidt tot problemen met de gewrichten en botten die na verloop van tijd verergeren. Bij volwassenen kan de aandoening leiden tot progressieve gewrichtsschade en mobiliteitsproblemen, maar het kan ook moeilijker te herkennen zijn als de symptomen subtieler zijn of langzaam verergeren. Daarom is het belangrijk voor zowel kinderen als volwassenen om regelmatig medische controle te ondergaan bij vermoedens van gewrichtsproblemen of belemmerde botgroei.