Tracheostomie: Nieuwe opening door hals naar luchtpijp

Een tracheostomie is een chirurgische ingreep waarbij de chirurg een nieuwe uitmonding (opening) maakt door de hals naar de trachea (luchtpijp). Hij voert deze ingreep uit om afscheidingen uit de longen te verwijderen, om zuurstof te geven aan de longen, om de patiënt te helpen met ademen en ook om het risico van aspiratie van voedsel of vocht te verminderen bij patiënten die niet in staat zijn om te hoesten. De chirurg gebruikt hiervoor een zogenaamde tracheostomiebuis of tracheacanule. Normaalgezien gaat deze operatie door in het ziekenhuis, maar soms gebeurt dit ook in noodsituaties op de plaats van een ongeval.

• Terminologie tracheotomie, tracheostomie en tracheostoma
• Indicatie tracheostomie
• Tegenindicatie tracheostomie
• Voor de ingreep
• Tijdens de ingreep: Chirurg maakt nieuwe opening door de hals naar de luchtpijp
• Na de ingreep
• Risico’s en bijwerkingen
• Opvolging en herstel na tracheostomie
• Opvolging in het ziekenhuis
• Thuiszorg en ondersteuning
• Fysiotherapie en ademhalingsoefeningen
• Prognose
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Tracheostomie en psychologische impact
• Psychologische aanpassing aan de tracheostomie
• Communicatieproblemen en sociale isolatie
• Emotionele ondersteuning en therapie
• Risico’s en complicaties van tracheostomie
• Infectie van de tracheostoma
• Bloedingen en verwondingen aan de luchtwegen
• Verstopping van de tracheostomiebuis
• Fistelvorming
• Preventie van complicaties bij tracheostomie
• Regelmatige reiniging en onderhoud van de tracheostomiebuis
• Vermijden van infecties
• Vroege detectie van complicaties
• Tracheostomie bij kinderen
• Specifieke indicaties bij kinderen
• Zorg en monitoring van kinderen met tracheostomie
• Oudere kinderen en psychosociale aspecten
• De rol van familie en zorgverleners in het herstelproces
• Opleiding van zorgverleners
• Familieleden als zorgpartners
• Emotionele steun voor familieleden
• Tracheostomie in noodsituaties
• Noodtracheostomie in het ziekenhuis
• Tracheostomie bij trauma of ongevallen
• Risico’s bij noodtracheostomie
• Technologische vooruitgangen in tracheostomiezorg
• Geavanceerde beademingssystemen
• Verbeterde tracheostomiebuisjes
• Monitoringtechnologieën voor tracheostomiepatiënten

Terminologie tracheotomie, tracheostomie en tracheostoma

Vaak gebruiken mensen de termen tracheostomie en tracheotomie door elkaar. Een tracheotomie is letterlijk vertaald een chirurgische insnede van de luchtpijp. Bij een tracheostomie maakt de chirurg vervolgens een nieuwe blijvende uitmonding van de luchtpijp. Een tracheostoma is bijgevolg een chirurgisch gemaakte blijvende uitmonding van de luchtpijp. Er gebeurt met andere woorden eerst een tracheotomie alvorens een tracheostomie plaatsvindt waarvan een tracheostoma het resultaat is.

Indicatie tracheostomie

Een chirurg voert een tracheostomie uit bij chirurgie rond het strottenhoofd om normaal ademen en slikken te voorkomen. Wanneer de patiënt ter wereld komt met een erfelijke afwijking van het strottenhoofd en de luchtpijp, is een tracheostomie ook aanbevolen. Het Treacher Collins-syndroom en Pierre Robin-syndroom zijn hiervan enkele voorbeelden. Verder is een operatie nodig bij een groot object dat de luchtwegen blokkeert, bij een onvermogen om zelfstandig te ademen, bij het obstructief slaapapneusyndroom (slaapstoornis met tijdelijk gestopte ademhaling), bij anafylaxie (ernstige allergische reactie), bij ernstige verwondingen aan het hoofd, de nek of de mond, bij tracheomalacie (verweking van de luchtpijp), bij epiglottitis (medische term voor "ontsteking van het strotklepje"), bij kroep (virale infectie met blaffende hoest bij kinderen), en bij verlamming van de slikspieren. Daarnaast is een tracheostomie nodig bij halskanker. Hierbij is het ademen bemoeilijkt door druk op de luchtwegen. Af en toe is bepaald ingeademd materiaal zoals rook, stoom of andere giftige gassen schadelijk voor de luchtwegen. De luchtwegen zwellen op en verstoppen (blokkeren) waardoor ademen niet meer lukt. Ook dan is een tracheostomie vereist.

Tegenindicatie tracheostomie

Bij patiënten met slechte nekoriëntatiepunten, een nekmassa (bijvoorbeeld een struma = kropgezwel), en ernstige coagulopathie gaat de chirurgie niet door. Ook wanneer de patiënt reeds halschirurgie ondergaan heeft, is een tracheostomie soms een te groot risico.

Voor de ingreep

De patiënt meldt de chirurg op voorhand of hij bepaalde medicijnen neemt; hij moet namelijk mogelijk in overleg de dosis aanpassen. De patiënt komt verder indien mogelijk nuchter naar het ziekenhuis.

Tijdens de ingreep: Chirurg maakt nieuwe opening door de hals naar de luchtpijp

Zowel een chirurgische tracheostomie als een minimaal invasieve tracheostomie zijn mogelijk. De keuze van het soort ingreep is afhankelijk van de reden van de tracheostomie en ook of dit gepland was of niet. De patiënt krijgt een algemene anesthesie. Hij is bijgevolg tijdens de tracheostomie in slaap en voelt geen pijn. Enkel in noodsituaties is soms een plaatselijke verdoving nodig, maar de patiënt voelt dan evenmin pijn.

Chirurgische tracheostomie
De arts reinigt de hals en legt hierover een steriel laken. Hij maakt vooreerst een horizontale chirurgische snede door de huid aan de onderkant van de voorzijde van de hals. De chirurg trekt daarna voorzichtig de omliggende spieren terug en snijdt een klein deel van de schildklier weg, waardoor de luchtpijp zichtbaar is. Vervolgens maakt de chirurg een opening in de luchtpijp en plaatst hij een tracheostomiebuis.

Minimaal invasieve tracheostomie
De arts reinigt de hals en legt hierover een steriel laken. De arts maakt vooreerst een kleine incisie nabij de basis van de voorzijde van de hals. Hij brengt via de mond een speciale lens in zodat hij in staat is om de binnenzijde van de keel te inspecteren. Op deze manier geleidt de chirurg een naald in de luchtpijp om het tracheostomiegat te maken.

Na de ingreep

De patiënt blijft na de ingreep in principe nog enkele dagen tot weken in het ziekenhuis, afhankelijk van de reden van de tracheostomie. Als de tracheostomie tijdelijk is, verwijdert de arts wanneer het mogelijk is de tracheostomiebuis. De patiënt herstelt snel en houdt hieraan een klein litteken over. Soms is een operatie nodig om de plaats (stoma) dicht te maken. Af en toe treedt een vernauwing of verstrakking van de luchtpijp op, waardoor het ademen bemoeilijkt is. Als de tracheacanule permanent is, blijft het gat open.

Risico’s en bijwerkingen

Anesthesie
Anesthesie brengt steeds risico’s met zich mee met name ademhalingsproblemen en reacties op medicijnen, waaronder een hartaanval en een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), of een allergische reactie (huiduitslag, zwelling, ademhalingsmoeilijkheden).

Tracheostomie
De risico's voor een eventuele chirurgische ingreep zijn een abnormale verbinding tussen de luchtpijp en de grote bloedvaten, bloedingen, een infectie, erosie van de luchtpijp (zeldzaam), littekens, littekenweefsel in de luchtpijp waardoor de patiënt pijn heeft of moeite heeft met ademhalen, een punctie van de longen en longcollaps, een pneumothorax (klaplong) en schade aan de schildklier, zenuwletsels (waaronder een verlamming). Wel is deze ingreep relatief veilig alsook effectief.

Opvolging en herstel na tracheostomie

Het herstelproces na een tracheostomie kan enige tijd duren en vereist gedetailleerde opvolging. Het is van cruciaal belang dat de patiënt goed wordt gemonitord op complicaties en dat er een geschikt zorgplan wordt opgesteld.

Opvolging in het ziekenhuis

Na de operatie zal de patiënt meestal een aantal dagen in het ziekenhuis blijven voor observatie. Gedurende deze tijd zal de zorgverlener de ademhaling en de tracheostomiebuis nauwlettend volgen. Dit zorgt ervoor dat er snel wordt ingegrepen als er complicaties optreden.

Thuiszorg en ondersteuning

Na ontslag uit het ziekenhuis kan de patiënt vaak thuiszorg ontvangen, waarbij zorgverleners helpen bij het onderhouden van de tracheostomie en de luchtwegen van de patiënt. Dit kan ook educatie voor de patiënt en familieleden inhouden over het onderhoud van de tracheostomiebuis en het omgaan met mogelijke complicaties.

Fysiotherapie en ademhalingsoefeningen

Fysiotherapie kan een belangrijke rol spelen in het herstel na een tracheostomie, vooral voor patiënten die mechanische beademing nodig hadden. Ademhalingsoefeningen helpen de patiënt te herstellen van longbeschadiging en versterken de ademhalingsspieren.

Prognose

Bij de meeste patiënten ligt de aanpassingsduur voor een tracheostomiebuis rond de één à drie dagen. Communiceren met de geïntubeerde patiënt is soms moeilijk; hij is namelijk zeker in het begin niet in staat om geluiden te maken of te praten. Dit lukt de meeste patiënten echter na wat oefenen en begeleiding toch. De patiënt mag zijn normale activiteiten weer hervatten. Wel plaatst hij best een sjaal of andere bescherming over de stoma.

Epidemiologie

Tracheostomie wordt vaak uitgevoerd in verschillende medische omstandigheden, maar specifieke epidemiologische gegevens over het aantal ingrepen per jaar zijn moeilijk te vinden. De frequentie van tracheostomie kan variëren op basis van factoren zoals de prevalentie van aandoeningen die de luchtwegen beïnvloeden, de beschikbaarheid van medische zorg en de specifieke medische praktijken van ziekenhuizen en klinieken. In het algemeen is tracheostomie een relatief zeldzame procedure, uitgevoerd wanneer andere methoden van ademsteun niet effectief zijn.

Oorzaken

De oorzaken voor het uitvoeren van een tracheostomie zijn veelzijdig en omvatten zowel acute als chronische aandoeningen die de ademhaling beïnvloeden. Vaak is de ingreep een noodzakelijke oplossing voor ernstige ademhalingsproblemen die niet met andere behandelingen kunnen worden verholpen. Enkele veelvoorkomende oorzaken zijn obstructie van de luchtwegen door vreemde voorwerpen, tumoren, ernstige verwondingen, en aandoeningen zoals tracheomalacie of epiglottitis.

Risicofactoren

Risicofactoren voor het nodig hebben van een tracheostomie omvatten zowel medische als omgevingsfactoren. Medische aandoeningen zoals aangeboren afwijkingen, ernstige allergische reacties, en obstructieve slaapapneu verhogen de kans op het vereisen van een tracheostomie. Bovendien kunnen factoren zoals eerder ondergane halschirurgie en ernstige luchtweginfecties bijdragen aan de noodzaak voor de procedure.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen duiden op de noodzaak van een tracheostomie zijn onder andere ernstige ademhalingsmoeilijkheden, moeite met slikken, en symptomen van luchtwegobstructie zoals blaffende hoest bij kinderen. Bij acute situaties zoals ernstige verwondingen aan de luchtwegen of een ernstige allergische reactie kan onmiddellijke interventie noodzakelijk zijn.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose die kan leiden tot een tracheostomie vereist vaak een combinatie van klinisch onderzoek en beeldvorming. Onderzoeken zoals laryngoscopie, bronchoscopie, en beeldvormingstechnieken zoals CT-scans kunnen helpen bij het vaststellen van de oorzaak van ademhalingsproblemen en het bepalen van de noodzaak voor een tracheostomie.

Behandeling

De behandeling na een tracheostomie omvat het regelmatig controleren en onderhouden van de tracheostomiebuis en het stoma, evenals het beheren van eventuele complicaties zoals infecties of vernauwingen. Patiënten krijgen vaak instructies over hoe ze hun tracheostomie moeten verzorgen en hoe ze mogelijke problemen kunnen herkennen en melden.

Prognose

De prognose na een tracheostomie is over het algemeen goed, vooral als de ingreep is uitgevoerd om een acute aandoening te behandelen en de onderliggende oorzaak kan worden aangepakt. Veel patiënten kunnen zich aanpassen aan het leven met een tracheostomie en hun normale activiteiten hervatten. De lange termijn prognose hangt echter af van de onderliggende aandoening en de aanwezigheid van eventuele complicaties.

Tracheostomie en psychologische impact

De beslissing om een tracheostomie uit te voeren, heeft niet alleen fysieke implicaties voor de patiënt, maar kan ook aanzienlijke psychologische gevolgen hebben. Het aanpassen aan een tracheostomie kan voor veel patiënten een ingrijpende ervaring zijn, vooral als het om een langdurige of permanente ingreep gaat. Het begrijpen van de psychologische impact van een tracheostomie is essentieel om een holistische zorgbenadering te bieden.

Psychologische aanpassing aan de tracheostomie

Patiënten die een tracheostomie ondergaan, kunnen gevoelens van angst, depressie en onzekerheid ervaren. De onomkeerbare aard van de ingreep kan voor sommige mensen moeilijk te accepteren zijn. Het herstellen van het gevoel van controle over hun leven en het omgaan met de fysieke veranderingen kan een uitdaging zijn.

Communicatieproblemen en sociale isolatie

De aanwezigheid van een tracheostomiebuis kan het voor patiënten moeilijk maken om te communiceren. Het kan een impact hebben op hun vermogen om zich uit te drukken, wat leidt tot frustratie en sociale isolatie. Patiënten kunnen zich onzeker voelen over hoe anderen hen zien, wat hun zelfbeeld kan beïnvloeden.

Emotionele ondersteuning en therapie

Therapie en emotionele ondersteuning spelen een belangrijke rol in het herstelproces. Gesprekken met een psycholoog of maatschappelijk werker kunnen patiënten helpen hun gevoelens te verwerken. Familieleden en zorgverleners moeten zich bewust zijn van de psychologische effecten en proactief ondersteuning bieden.

Risico’s en complicaties van tracheostomie

Zoals bij elke chirurgische ingreep kunnen er bij een tracheostomie complicaties optreden. Deze kunnen variëren van infectie tot ademhalingsproblemen. Het is van cruciaal belang om deze risico’s te begrijpen en maatregelen te nemen om complicaties te voorkomen.

Infectie van de tracheostoma

Een van de meest voorkomende complicaties na een tracheostomie is infectie van de wond of de tracheostomiebuis zelf. Dit kan leiden tot luchtweginfecties of longontsteking, wat de gezondheid van de patiënt aanzienlijk kan verslechteren.

Bloedingen en verwondingen aan de luchtwegen

Tijdens de operatie kan er bloeding optreden, vooral als er schade is aan nabijgelegen bloedvaten of structuren. Er bestaat ook het risico op verwondingen aan de luchtwegen, vooral als de trachea niet goed wordt gemanipuleerd.

Verstopping van de tracheostomiebuis

Een verstopping van de tracheostomiebuis kan leiden tot ernstige ademhalingsmoeilijkheden. Het is essentieel dat de tracheostomiebuis regelmatig wordt gecontroleerd en gereinigd om blokkades te voorkomen. In sommige gevallen kan de buis ook uit de trachea worden getrokken, wat directe medische interventie vereist.

Fistelvorming

In sommige gevallen kan er een fistel ontstaan, een abnormale opening tussen de luchtpijp en de huid. Dit kan het ademhalingsproces verstoren en vereist vaak chirurgische correctie.

Preventie van complicaties bij tracheostomie

Het voorkomen van complicaties is van groot belang voor het succes van de tracheostomie. Er zijn verschillende maatregelen die genomen kunnen worden om de kans op complicaties te verkleinen en het herstel te bevorderen.

Regelmatige reiniging en onderhoud van de tracheostomiebuis

De tracheostomiebuis moet regelmatig worden schoongemaakt om infecties en verstoppingen te voorkomen. Dit omvat het verwijderen van slijm of ander vreemd materiaal dat zich in de buis kan ophopen.

Vermijden van infecties

Hygiëne is essentieel bij het onderhoud van de tracheostomie. Patiënten moeten hun handen grondig wassen voordat ze de tracheostomie verzorgen en een steriele omgeving creëren bij het reinigen of vervangen van de tracheostomiebuis.

Vroege detectie van complicaties

Het is belangrijk om alert te zijn op tekenen van infectie of andere complicaties. Patiënten moeten de symptomen van luchtweginfecties, zoals koorts, hoesten of ademhalingsmoeilijkheden, herkennen en onmiddellijk medische hulp inroepen.

Tracheostomie bij kinderen

De procedure voor tracheostomie wordt soms uitgevoerd bij kinderen, vaak als gevolg van aangeboren afwijkingen of ernstige luchtwegproblemen. De zorg voor kinderen met een tracheostomie vereist een speciale benadering, zowel medisch als emotioneel.

Specifieke indicaties bij kinderen

Kinderen die geboren worden met ademhalingsproblemen of luchtwegobstructies kunnen baat hebben bij een tracheostomie. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij premature baby’s met onderontwikkelde longen of kinderen met congenitale afwijkingen in de luchtwegen, zoals laryngomalacie of tracheale stenose.

Zorg en monitoring van kinderen met tracheostomie

De zorg voor kinderen met een tracheostomie vereist extra aandacht vanwege hun kleinere luchtwegen en de grotere kans op complicaties. Het regelmatig controleren van de tracheostomiebuis, het schoonmaken en het monitoren van de ademhaling zijn essentieel voor een veilige en gezonde omgeving voor het kind.

Oudere kinderen en psychosociale aspecten

Oudere kinderen met een tracheostomie kunnen zich meer bewust zijn van hun aandoening en zich zorgen maken over hoe anderen hen zien. Dit kan leiden tot problemen met het zelfbeeld en sociale interactie. Het ondersteunen van het kind in het omgaan met de tracheostomie en het bevorderen van communicatie is essentieel voor hun welzijn.

De rol van familie en zorgverleners in het herstelproces

Familieleden en zorgverleners spelen een cruciale rol in het herstelproces van een patiënt met een tracheostomie. Ze bieden zowel fysieke zorg als emotionele steun, en hun betrokkenheid is van groot belang voor het succes van de ingreep en het welzijn van de patiënt.

Opleiding van zorgverleners

Zorgverleners moeten goed geïnformeerd zijn over de zorg die nodig is voor patiënten met een tracheostomie. Dit omvat het leren van technieken voor het reinigen van de tracheostomiebuis, het identificeren van complicaties en het bieden van ademhalingsondersteuning. Training is noodzakelijk om de kwaliteit van zorg te waarborgen.

Familieleden als zorgpartners

Familieleden moeten goed voorbereid worden op hun rol in de zorg voor een patiënt met een tracheostomie. Het leren van het onderhouden van de tracheostomie, het herkennen van symptomen van infectie en het zorgen voor algemene hygiëne kan hen helpen om een actieve rol in het herstelproces van de patiënt te spelen.

Emotionele steun voor familieleden

Naast de medische zorg hebben familieleden ook emotionele ondersteuning nodig. Ze kunnen hulp zoeken bij maatschappelijk werkers of ondersteuningsgroepen om hun eigen gevoelens te verwerken en hun rol als zorgverlener beter te begrijpen. Het is belangrijk dat familieleden zichzelf niet verwaarlozen tijdens het zorgproces.

Tracheostomie in noodsituaties

In sommige gevallen wordt een tracheostomie in een noodsituatie uitgevoerd, bijvoorbeeld bij een ernstig ongeval of een plotse luchtwegobstructie. Het uitvoeren van deze ingreep in een niet-geplande situatie vereist snelle beoordeling en adequate actie.

Noodtracheostomie in het ziekenhuis

In ziekenhuizen kan een tracheostomie snel worden uitgevoerd in geval van acute ademhalingsproblemen die niet op andere manieren kunnen worden opgelost. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij ernstige verstikking, of wanneer er langdurige beademing noodzakelijk is na een operatie.

Tracheostomie bij trauma of ongevallen

In noodsituaties zoals een ernstig ongeval of letsel aan de luchtwegen kan een tracheostomie op de plaats van het ongeval worden uitgevoerd. Dit is vaak een tijdelijke oplossing totdat de patiënt naar het ziekenhuis kan worden gebracht voor verdere behandeling.

Risico’s bij noodtracheostomie

Het uitvoeren van een tracheostomie in een noodgeval brengt risico’s met zich mee, vooral als het gebeurt zonder de juiste steriele omstandigheden of ervaring van de arts. Er kunnen complicaties optreden, zoals infectie, bloeding of beschadiging van nabijgelegen structuren. Het succes van deze ingreep hangt af van de snelheid en vaardigheid van de arts die de procedure uitvoert.

Technologische vooruitgangen in tracheostomiezorg

In de afgelopen jaren zijn er verschillende technologische innovaties geweest die de zorg rondom tracheostomie hebben verbeterd. Van geavanceerde beademingssystemen tot verbeterde materialen voor tracheostomiebuisjes, de technologie heeft de kwaliteit van leven voor patiënten die deze ingreep ondergaan aanzienlijk verbeterd.

Geavanceerde beademingssystemen

Moderne beademingssystemen bieden meer flexibiliteit en controle voor zowel de patiënt als de zorgverleners. Deze systemen kunnen worden aangepast aan de specifieke behoeften van de patiënt, waardoor ze comfortabeler kunnen ademhalen, zelfs met een tracheostomiebuis.

Verbeterde tracheostomiebuisjes

De ontwikkeling van materialen voor tracheostomiebuisjes heeft geleid tot een verminderd risico op irritatie en infectie. Moderne buizen zijn ontworpen om comfortabeler te zijn, met opties voor herbruikbare of wegwerpbuizen, afhankelijk van de behoeften van de patiënt.

Monitoringtechnologieën voor tracheostomiepatiënten

Er zijn nu technologieën beschikbaar waarmee zorgverleners de vitale functies van tracheostomiepatiënten op afstand kunnen monitoren. Dit omvat het controleren van de ademhalingsfrequentie, zuurstofsaturatie en druk in de tracheostomiebuis, wat kan helpen bij het snel identificeren van problemen en het voorkomen van complicaties.