Tracheostomie: Nieuwe opening door hals naar luchtpijp
Een tracheostomie is een chirurgische ingreep waarbij de chirurg een nieuwe uitmonding (opening) maakt door de hals naar de trachea (luchtpijp). Hij voert deze ingreep uit om afscheidingen uit de longen te verwijderen, om zuurstof te geven aan de longen, om de patiënt te helpen met ademen en ook om het risico van aspiratie van voedsel of vocht te verminderen bij patiënten die niet in staat zijn om te hoesten. De chirurg gebruikt hiervoor een zogenaamde tracheostomiebuis of tracheacanule. Normaalgezien gaat deze operatie door in het ziekenhuis, maar soms gebeurt dit ook in noodsituaties op de plaats van een ongeval.
Terminologie tracheotomie, tracheostomie en tracheostoma
Vaak gebruiken mensen de termen tracheostomie en tracheotomie door elkaar. Een tracheotomie is letterlijk vertaald een chirurgische insnede van de luchtpijp. Bij een tracheostomie maakt de chirurg vervolgens een nieuwe blijvende uitmonding van de luchtpijp. Een tracheostoma is bijgevolg een chirurgisch gemaakte blijvende uitmonding van de luchtpijp. Er gebeurt met andere woorden eerst een tracheotomie alvorens een tracheostomie plaatsvindt waarvan een tracheostoma het resultaat is.
Indicatie tracheostomie
Een chirurg voert een tracheostomie uit bij chirurgie rond het strottenhoofd om normaal ademen en slikken te voorkomen. Wanneer de patiënt ter wereld komt met een erfelijke afwijking van het strottenhoofd en de luchtpijp, is een tracheostomie ook aanbevolen. Het
Treacher Collins-syndroom en
Pierre Robin-syndroom zijn hiervan enkele voorbeelden. Verder is een operatie nodig bij een en groot object dat de luchtwegen blokkeert, bij een onvermogen om zelfstandig te ademen, bij het
obstructief slaapapneusyndroom (slaapstoornis met tijdelijk gestopte ademhaling), bij
anafylaxie (ernstige allergische reactie), bij ernstige verwondingen aan het hoofd, de nek of de mond, bij tracheomalacie (verweking van de luchtpijp), bij
epiglottitis (
medische term voor "
ontsteking van het strotklepje"), bij
kroep (virale infectie met blaffende
hoest bij kinderen), en bij
verlamming van de slikspieren. Daarnaast is een tracheostomie nodig bij
halskanker. Hierbij is het ademen bemoeilijkt door druk op de luchtwegen. Af en toe is bepaald ingeademd materiaal zoals rook, stoom of andere giftige gassen schadelijk voor de luchtwegen. De luchtwegen zwellen op en verstoppen (blokkeren) waardoor ademen niet meer lukt. Ook dan is een tracheostomie vereist.
Tegenindicatie tracheostomie
Bij patiënten met slechte nekoriëntatiepunten, een nekmassa (bijvoorbeeld een
struma = kropgezwel), en ernstige coagulopathie gaat de chirurgie niet door. Ook wanneer de patiënt reeds halschirurgie ondergaan heeft, is een tracheostomie soms een te groot risico.
Voor de ingreep
De patiënt meldt de chirurg op voorhand of hij bepaalde
medicijnen neemt; hij moet namelijk mogelijk in overleg de dosis aanpassen. De patiënt komt verder indien mogelijk nuchter naar het ziekenhuis.
Tijdens de ingreep: Chirurg maakt nieuwe opening door de hals naar de luchtpijp
Zowel een chirurgische tracheostomie als een minimaal invasieve tracheostomie zijn mogelijk. De keuze van het soort ingreep is afhankelijk van de reden van de tracheostomie en ook of dit gepland was of niet. De patiënt krijgt een algemene
anesthesie. Hij is bijgevolg tijdens de tracheostomie in slaap en voelt geen pijn. Enkel in noodsituaties is soms een
plaatselijke verdoving nodig, maar de patiënt voelt dan evenmin pijn.
Chirurgische tracheostomie
De arts reinigt de hals en legt hierover een steriel laken. Hij maakt vooreerst een horizontale chirurgische snede door de huid aan de onderkant van de voorzijde van de hals. De chirurg trekt daarna voorzichtig de omliggende spieren terug en snijdt een klein deel van de schildklier weg, waardoor de luchtpijp zichtbaar is. Vervolgens maakt de chirurg een opening in de luchtpijp en plaatst hij een tracheostomiebuis.
Minimaal invasieve tracheostomie
De arts reinigt de hals en legt hierover een steriel laken. De arts maakt vooreerst een kleine incisie nabij de basis van de voorzijde van de hals. Hij brengt via de mond een speciale lens in zodat hij in staat is om de binnenzijde van de keel te inspecteren. Op deze manier geleidt de chirurg een naald in de luchtpijp om het tracheostomiegat te maken.
Na de ingreep
De patiënt blijft na de ingreep in principe nog enkele dagen tot weken in het ziekenhuis, afhankelijk van de reden van de tracheostomie. Als de tracheostomie tijdelijk is, verwijdert de arts wanneer het mogelijk is de tracheostomiebuis. De patiënt herstelt snel en houdt hieraan een klein
litteken over. Soms is een operatie nodig om de plaats (stoma) dicht te maken. Af en toe treedt een vernauwing of verstrakking van de luchtpijp op, waardoor het ademen bemoeilijkt is. Als de tracheacanule permanent is, blijft het gat open.
Risico’s en bijwerkingen
Anesthesie
Anesthesie brengt steeds risico’s met zich mee met name
ademhalingsproblemen en reacties op medicijnen, waaronder een
hartaanval en een
beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de
hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), of een
allergische reactie (
huiduitslag, zwelling, ademhalingsmoeilijkheden).
Tracheostomie
De risico's voor een eventuele chirurgische ingreep zijn een abnormale verbinding tussen de luchtpijp en de grote bloedvaten, bloedingen, een infectie, erosie van de luchtpijp (zeldzaam), littekens, littekenweefsel in de luchtpijp waardoor de patiënt pijn heeft of moeite heeft met ademhalen, een punctie van de longen en longcollaps, een
pneumothorax (klaplong) en schade aan de schildklier, zenuwletsels (waaronder een verlamming). Wel is deze ingreep relatief veilig alsook effectief.
Prognose
Bij de meeste patiënten ligt de aanpassingsduur voor een tracheostomiebuis rond de één à drie dagen. Communiceren met de geïntubeerde patiënt is soms moeilijk; hij is namelijk zeker in het begin niet in staat om geluiden te maken of te praten. Dit lukt de meeste patiënten echter na wat oefenen en begeleiding toch. De patiënt mag zijn normale activiteiten weer hervatten. Wel plaatst hij best een sjaal of andere bescherming over de stoma.