Adams-Oliver syndroom: Afwijkingen aan huid en ledematen

Het Adams-Oliver syndroom is een zeldzame erfelijke aandoening waarbij de patiënt defecten heeft aan de hoofdhuid en afwijkingen aan de vingers, tenen, armen en/of benen. Ook ontstaan vaak problemen met de verbening van de schedel. Daarnaast kunnen bijkomende symptomen optreden aan de bloedvaten, het hart, de hersenen en de ogen. Veelal is een orthopedische behandeling nodig om de hoofdsymptomen te behandelen. Andere multidisciplinaire behandelingen zijn vooral gericht op de symptomen, die sterk variëren tussen de patiënten. De ziekte werd voor het eerst beschreven door Adams en Oliver in 1945.

• Synoniemen Adams-Oliver syndroom
• Epidemiologie
• Oorzaken aandoening
• Symptomen: Afwijkingen aan huid en ledematen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Multidisciplinair
• Prognose
• Contactgroep syndroom van Adams-Oliver
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen Adams-Oliver syndroom

Het Adams-Oliver syndroom (AOS) is eveneens bekend onder de volgende synoniemen:

• aangeboren afwijkingen hoofdhuid met distale ledematen reductie anomalieën
• afwezigheid defect van de ledematen, hoofdhuid, en de schedel
• aplasie van cutis congenita met terminale dwarse ledematen gebreken

Epidemiologie

Het Adams-Oliver syndroom is een uiterst zeldzame aandoening; de prevalentie is onbekend. In de medische literatuur zijn enkele honderden patiënten gerapporteerd sinds het beschrijven van deze aandoening. De incidentie van AOS bedraagt ongeveer 1 op 225.000 personen. Voorts zijn mannen en vrouwen in gelijke aantallen getroffen. Het syndroom kent geen geografische voorkeur.

Oorzaken aandoening

Genmutatie

Mutaties (veranderingen) in het ARHGAP31-, DLL4-, DOCK6-, EOGT-, NOTCH1- of RBPJ-gen leiden tot het Adams-Oliver syndroom. Mogelijk zijn ook nog andere, nog niet geïdentificeerde genmutaties betrokken. Elk van de bekende genen speelt een belangrijke rol tijdens de embryonale ontwikkeling van de ledematen, de schedel en het hart, waardoor de symptomen van het Adams-Oliver syndroom tot uiting komen.

Overervingspatroon

Autosomaal dominant

De overervingswijze van het Adams-Oliver syndroom verloopt meestal via een autosomaal dominant patroon wanneer mutaties in het ARHGAP31-, DLL4-, NOTCH1- of RBPJ-gen betrokken zijn. Hierdoor is slechts één kopie van het gewijzigde gen in elke cel voldoende om de aandoening te veroorzaken. Sommige patiënten waarbij een genmutatie is opgetreden in het NOTCH1-gen zijn het gevolg van nieuwe (de novo) mutaties in het gen die optreden tijdens de vorming van kiemcellen (eicellen en zaadcellen) of in de vroege embryonale ontwikkeling. Hierbij presenteert een patiënt zich met het syndroom zonder familiale betrokkenheid.

Autosomaal recessief

Wanneer het DOCK6- of EOGT-gen betrokken is, gebeurt de overerving van het Adams-Oliver syndroom op een autosomaal recessieve wijze. Hierdoor zijn beide kopieën van het gemuteerde gen in elke cel nodig om het syndroom te veroorzaken. De ouders van een patiënt met een autosomaal recessieve aandoening dragen elk een exemplaar van het gemuteerde gen, maar vertonen meestal geen symptomen van de aandoening.

Symptomen: Afwijkingen aan huid en ledematen

De lichamelijke afwijkingen in verband met deze aandoening verschillen sterk tussen de betrokken patiënten, van mild tot ernstig. De symptomen van het Adams-Oliver syndroom zijn reeds bij de geboorte aanwezig. De belangrijkste symptomen omvatten een afwijking in de ontwikkeling van de huid (zogenaamde aplasie van de cutis congenita) en misvormingen van de ledematen. Verschillende andere symptomen kunnen optreden bij het Adams-Oliver syndroom.

Huid

De meeste patiënten met het Adams-Oliver syndroom hebben aplasie van de cutis congenita, een aandoening gekenmerkt door gebieden waarbij de huid ontbreekt. Deze zijn vooral te vinden bovenop het hoofd. Bij sommige patiënten is het bot onder de huid ook niet goed ontwikkeld. Patiënten met deze aandoening hebben gewoonlijk littekens of huidzweren op deze plekken, en op het getroffen gebied is geen haargroei aanwezig. Het verder aanwezige haar is vaak krullig.

Ledematen

Afwijkingen van de handen en voeten zijn ook vaak te vinden bij patiënten met het Adams-Oliver syndroom. De vingers en tenen bevatten abnormale nagels, vingers of tenen die samen zijn gegroeid (syndactylie), en abnormaal korte of ontbrekende vingers of tenen (brachydactylie of oligodactylie). In sommige gevallen zijn andere botten in de handen, voeten of onderste ledematen misvormd of ontbreken ze.

Bijkomende symptomen

Sommige getroffen baby's lijden aan cutis marmorata teleangiectatica congenita. Deze bloedvataandoening veroorzaakt een rood of paars netvormig patroon op de huid. Bovendien vertonen patiënten met het Adams-Oliver syndroom een hoge bloeddruk in de bloedvaten tussen het hart en de longen (pulmonale hypertensie), die mogelijk levensbedreigend is. Andere bloedvatproblemen en hartafwijkingen zijn bovendien mogelijk bij de getroffen patiënten. Daarnaast komen neurologische problemen, zoals vertraagde ontwikkeling, ontwikkelingsstoornissen of abnormale hersenstructuren voor. Oogproblemen die gepaard gaan met het Adams-Oliver syndroom zijn aangeboren cataract (aangeboren staar: vertroebeling van de ooglens), strabisme medische term voor "scheelzien" en microftalmie (erg kleine ogen). Een waterhoofd (te veel hersen- en ruggenmergvocht in de schedel) en epilepsie zijn tot slot andere voorkomende symptomen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van het Adams-Oliver syndroom gebeurt bij de geboorte op basis van de identificatie van de kenmerkende schedelafwijkingen in combinatie met misvormingen van de vingers, tenen, handen en/of voeten.

Diagnostisch onderzoek

Beeldvormende onderzoeken zijn nodig om de diagnose te bevestigen. Prenataal is een echografie mogelijk, waaruit blijkt dat de foetus afwijkingen aan de schedel en ledematen vertoont.

Differentiële diagnose

De symptomen van de volgende aandoeningen lijken sterk op het Adams-Oliver syndroom:

• cutis marmorata teleangiectatica congenita (CMTC)
• het Bart-syndroom
• focale dermale hypoplasie
• het trisomie 13 syndroom
• het Johanson-Blizzard syndroom

Behandeling: Multidisciplinair

Het syndroom is niet geneesbaar, maar de arts past wel een ondersteunende en symptomatische behandeling toe. Hierbij werken een kinderarts, een orthopedisch en plastisch chirurg, een cardioloog, een fysiotherapeut en andere zorgverleners samen. De hoofdhuidafwijkingen genezen zonder behandeling binnen de eerste maanden van het leven. Huidtransplantatie, craniale chirurgie (= chirurgie aan de schedel) en/of andere chirurgische behandelingen zijn nodig voor patiënten met onderliggende gebreken van de botten van de schedel. Soms draagt de patiënt een speciale helm om trauma aan het hoofd en mogelijke schade aan abnormaal brede (verwijde) bloedvaten te voorkomen. Fysiotherapie, chirurgie, en/of het gebruik van kunstmatige ledematen (prothesen) zijn aanbevolen bij patiënten die geen of slechts gedeeltelijk aanwezige vingers, tenen, handen, voeten en/of onderbenen vertonen. De patiënt krijgt tot slot regelmatig een volledig hartonderzoek.

Prognose

De prognose is over het algemeen uitstekend bij patiënten met dit syndroom. Wel hangen de vooruitzichten af van de ernst en uitgebreidheid van de symptomen, die per patiënt variëren. De levensduur is in principe normaal, tenzij belangrijke organen zijn aangetast.

Contactgroep syndroom van Adams-Oliver

Enkel in het Verenigd Koninkrijk bestaat een contactgroep die zich specifiek richt op patiënten met het Adams-Oliver syndroom.

Complicaties

Complicaties bij het Adams-Oliver syndroom kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de symptomen en de betrokken organen:

Orthopedische complicaties

• Misvormingen van de ledematen: Bij patiënten met ernstige afwijkingen aan de vingers, tenen, handen of voeten kunnen de misvormingen leiden tot problemen met functioneren en mobiliteit.
• Botafwijkingen: Abnormale botontwikkeling kan leiden tot pijn, problemen met de houding, en een verhoogd risico op fracturen en gewrichtsproblemen.

Neurologische complicaties

• Ontwikkelingsstoornissen: Kinderen met het syndroom kunnen vertragingen in de ontwikkeling ondervinden, wat kan resulteren in leerproblemen of andere cognitieve uitdagingen.
• Epilepsie: De aanwezigheid van epileptische aanvallen kan een bijkomende complicatie zijn, wat extra medische zorg en behandeling vereist.

Cardiovasculaire complicaties

• Verhoogde bloeddruk in de bloedvaten tussen het hart en de longen kan levensbedreigend zijn en vereist vaak speciale behandeling en monitoring.
• Aanwezigheid van hartafwijkingen kan leiden tot een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en vereisen regelmatige cardiologische controle.

Oogcomplicaties

Aangeboren cataract, strabisme en microftalmie kunnen leiden tot verminderde visuele functie en kunnen chirurgie of andere behandelingen vereisen om de zichtproblemen te corrigeren.

Huidcomplicaties

Gebieden met aplasie van de cutis congenita kunnen gevoelig zijn voor infecties, vooral als er open wonden of zweren aanwezig zijn.

Preventie

Preventie van het Adams-Oliver syndroom is beperkt omdat het een genetische aandoening is:

Genetische expertise

Voorafgaand aan zwangerschap: Voor paren met een familiegeschiedenis van het Adams-Oliver syndroom kan genetisch advies nuttig zijn om de risico's van doorgeven van de aandoening te beoordelen en om informatie te krijgen over de mogelijkheden voor prenatale tests.

Prenatale screening

Tijdens de zwangerschap kan echografie helpen bij het opsporen van afwijkingen aan de schedel en ledematen, wat kan bijdragen aan vroege diagnose en planning van de zorg na de geboorte.

Vroegtijdige medische interventie

Voor baby’s en kinderen met symptomen kan vroege interventie en regelmatige medische controles helpen om complicaties te voorkomen en om het welzijn te bevorderen.