Tympanosclerose: Littekenvorming op trommelvlies van oor

Tympanosclerose is een ooraandoening waarbij bindweefsel en kalkafzettingen ontstaan in het trommelvlies, wat kan leiden tot gehoorproblemen. Deze littekenvorming wordt vaak veroorzaakt door het plaatsen van een trommelvliesbuisje of door een chronische middenoorontsteking. Hoewel de aandoening niet altijd gehoorverlies veroorzaakt, kan dit in sommige gevallen aanzienlijk zijn. Chirurgie is vaak nodig om deze afwijking te behandelen, maar het gehoorverlies kan ondanks de behandeling blijvend zijn.

• Synoniemen tympanosclerose
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van tympanosclerose
• Alarmsymptomen van tympanosclerose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van tympanosclerose

Synoniemen tympanosclerose

'Myringosclerose' en 'intratympanische tympanosclerose' zijn alternatieve termen die soms worden gebruikt om dezelfde ooraandoening aan te duiden.

Epidemiologie

Tympanosclerose komt voor bij 23-40% van de patiënten die voor lijmoor (chronische otitis media) zijn behandeld met tympanostomiebuizen (oorbuisjes). Deze aandoening kan zich op elke leeftijd voordoen, maar komt vaker voor bij kinderen en jonge volwassenen, vooral na herhaalde episodes van oorontsteking.

Mechanisme

Tympanosclerose is een pathologische aandoening van het middenoor die gekenmerkt wordt door fibrose en calcificatie van het trommelvlies en soms de aangrenzende structuren. Het mechanisme omvat meestal een reeks ontstekings- en reparatieprocessen die leiden tot permanente structurele veranderingen.

Ontstekingsproces

Chronische of terugkerende otitis media (middenoorontsteking) wordt beschouwd als de belangrijkste oorzaak van tympanosclerose. Deze aandoening veroorzaakt een ontstekingsreactie in het slijmvlies van het middenoor, wat resulteert in de afzetting van fibrine en het vormen van littekenweefsel.

Calcificatie en fibrose

Na de acute ontstekingsfase kunnen calciumafzettingen optreden in het trommelvlies en de omliggende weefsels. Dit leidt tot verstijving en een verminderde elasticiteit van het trommelvlies, wat het gehoor negatief beïnvloedt.

Rol van chirurgische interventies

Bij patiënten die trommelvliesbuisjes of andere middenoorchirurgie hebben ondergaan, is er een verhoogde kans op tympanosclerose. De chirurgische ingreep kan microtrauma veroorzaken, wat bijdraagt aan het ontstaan van fibrotische en calcificerende processen.

Oorzaken

Tympanosclerose ontstaat wanneer bindweefsel en kalkafzettingen zich ophopen op het trommelvlies of in het middenoor. De exacte oorzaak is niet volledig bekend anno augustus 2024, maar het is duidelijk dat herhaalde oorontstekingen en de plaatsing van trommelvliesbuisjes een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van deze aandoening.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren voor het ontwikkelen van tympanosclerose zijn:

• Het plaatsen van trommelvliesbuisjes, vooral als deze procedure herhaald wordt of als er grotere buisjes worden gebruikt.
• Herhaalde perforaties van het trommelvlies, zowel spontaan als door medische ingrepen.
• Een voorgeschiedenis van chronische otitis media (lijmoor).
• Atherosclerose (slagaderverkalking), wat het risico op calcificatieprocessen verhoogt.
• Een genetische aanleg voor littekenvorming en abnormale bindweefselgroei.

Risicogroepen

Tympanosclerose kan optreden in verschillende leeftijdsgroepen, maar bepaalde patiënten hebben een verhoogd risico door specifieke predisponerende factoren.

Patiënten met chronische otitis media

Patiënten met een voorgeschiedenis van chronische of terugkerende middenoorinfecties lopen een hoger risico op het ontwikkelen van tympanosclerose. De langdurige ontstekingsreactie speelt een belangrijke rol in de pathogenese.

Kinderen met trommelvliesbuisjes

Kinderen die vanwege otitis media met effusie (OME) trommelvliesbuisjes hebben gekregen, zijn kwetsbaar voor tympanosclerose. Deze ingreep kan littekenvorming en kalkafzetting bevorderen.

Ouderen

Bij ouderen wordt tympanosclerose vaker vastgesteld, deels als gevolg van cumulatieve schade door infecties en de natuurlijke verouderingsprocessen die de elasticiteit van het trommelvlies verminderen.

Patiënten na chirurgische ingrepen

Na chirurgische procedures zoals tympanoplastiek of andere ingrepen in het middenoor, kan microtrauma leiden tot de ontwikkeling van tympanosclerose. Het risico is hoger als er sprake was van complicaties tijdens de operatie.

Symptomen van tympanosclerose

Patiënten met tympanosclerose hebben niet altijd symptomen. Wanneer symptomen optreden, zijn dit meestal:

• Geleidend gehoorverlies, waarbij geluiden gedempt of vervormd worden waargenomen.
• Witte, kalkachtige vlekken op het trommelvlies, zichtbaar tijdens een otoscopie.

Alarmsymptomen van tympanosclerose

Alarmsymptomen waarvoor medische aandacht nodig is, zijn:

• Ernstig gehoorverlies dat snel verergert.
• Pijn in het oor of een gevoel van druk dat niet afneemt.
• Aanwezigheid van bloed of etter uit het oor.
• Duizeligheid of evenwichtsstoornissen, wat kan wijzen op betrokkenheid van het binnenoor.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van tympanosclerose wordt meestal gesteld via:

• Otoscopie: Hierbij onderzoekt de arts het trommelvlies en identificeert hij de karakteristieke witte, kalkachtige vlekken.
• Tympanometrie: Dit meet de beweeglijkheid van het trommelvlies en de druk in het middenoor.
• Audiometrie: Een gehoortest om de mate van gehoorverlies te bepalen.
• CT-scan: Wordt gebruikt om de aanwezigheid van kalkafzettingen of andere afwijkingen in het middenoor te bevestigen.

Differentiële diagnose

Bij het stellen van de diagnose moet tympanosclerose worden onderscheiden van:

• Cholesteatoom: Een abnormale huidgroei in het middenoor die qua uiterlijk lijkt op tympanosclerose, maar die zich achter het trommelvlies bevindt.
• Otosclerose: Abnormale botgroei in het oor die ook gehoorverlies veroorzaakt, maar zonder de karakteristieke witte vlekken op het trommelvlies.

Behandeling

De behandeling van tympanosclerose varieert afhankelijk van de ernst van de aandoening en de mate van gehoorverlies. Mogelijke behandelingen zijn:

• Chirurgische ingreep: Een operatie kan worden uitgevoerd om de sclerotische gebieden te verwijderen en het trommelvlies te herstellen. Er zijn verschillende technieken beschikbaar, en in sommige gevallen zijn meerdere operaties nodig.
• Hoorapparaten: Wanneer een operatie niet succesvol is of niet mogelijk is, kan een traditioneel of implanteerbaar hoortoestel helpen het gehoor te verbeteren.
• Monitoring: In milde gevallen kan de arts besluiten de aandoening alleen te monitoren, vooral als er geen significante gehoorproblemen zijn.

Prognose

De prognose van tympanosclerose varieert. In veel gevallen stabiliseert de aandoening na verloop van tijd, maar de sclerotische veranderingen verdwijnen meestal niet. Gehoorverlies, indien aanwezig, kan blijvend zijn, zelfs na chirurgische behandeling. Bij vroege diagnose en behandeling is de kans op ernstige complicaties echter kleiner.

Complicaties

Complicaties van tympanosclerose kunnen zijn:

• Blijvend gehoorverlies, vooral als de aandoening niet tijdig wordt behandeld.
• Schade aan het binnenoor als gevolg van chirurgie, wat kan leiden tot sensorineuraal gehoorverlies of doofheid.
• Ontwikkeling van een chronische middenoorontsteking, wat de aandoening kan verergeren.
• Sociale en psychologische impact van gehoorverlies, zoals isolatie en depressie.

Preventie van tympanosclerose

Er zijn enkele maatregelen die kunnen helpen om het risico op tympanosclerose te verminderen:

• Vermijd onnodige of herhaalde plaatsing van trommelvliesbuisjes, vooral bij kinderen.
• Behandel oorontstekingen vroegtijdig en effectief om littekenvorming te minimaliseren.
• Regelmatige controle van het gehoor en het trommelvlies bij patiënten met een voorgeschiedenis van otitis media.
• Gezonde levensstijl om de ontwikkeling van atherosclerose en andere risicofactoren te beperken.

Lees verder

• Tympanometrie: Onderzoek van het middenoor
• Kind: Oorbuisjes plaatsen door vocht achter het trommelvlies
• Chronische oorinfectie: Soorten, oorzaken en behandeling
• Otitis media (middenoorontsteking): Infectie bij kinderen
• Gescheurd trommelvlies in oor: Gehoorverlies bij patiënt