Artrofibrose: Overmatige littekenvorming in gewricht

Artrofibrose, ook wel bekend als arthrofibrosis, is een zeldzame aandoening waarbij overmatig littekenweefsel zich vormt in een gewricht, zoals de knie of heup. Dit kan optreden na een blessure of een operatie. De vorming van littekenweefsel leidt tot symptomen zoals gewrichtspijn, gewrichtsstijfheid, zwelling en een beperkt bewegingsbereik. De diagnose wordt gesteld door andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen uit te sluiten. De behandeling bestaat doorgaans uit intensieve fysiotherapie, maar soms is chirurgische ingreep noodzakelijk om de aandoening te verhelpen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van artrofibrose: Stijfheid, pijn en zwelling in het gewricht
• Locaties van artrofibrose
• Tekenen van artrofibrose
• Progressieve symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van artrofibrose
• Fysiotherapie
• Andere behandelingsopties
• Prognose en lange-termijnvooruitzichten
• Preventie en nazorg
• Praktische tips voor het omgaan met artrofibrose
• Raadpleeg direct medische zorg bij pijn of stijfheid
• Beweeg het getroffen gewricht voorzichtig
• Gebruik medicatie voor pijnverlichting indien nodig
• Overweeg fysiotherapie voor herstel van gewrichtsfunctie
• Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon ter ondersteuning van herstel
• Houd regelmatige opvolging bij je arts
• Misvattingen rond artrofibrose
• Artrofibrose is gewoon een normale vorm van stijfheid na een operatie
• Rust is de beste manier om artrofibrose te laten genezen
• Artrofibrose komt alleen voor bij ouderen
• Een operatie is de enige oplossing voor artrofibrose
• Fysiotherapie werkt niet als je eenmaal artrofibrose hebt
• Artrofibrose heeft geen invloed op de rest van je lichaam
• Koorts en zwelling zijn geen tekenen van artrofibrose

Epidemiologie

Artrofibrose is een aandoening waarbij zich abnormaal weefsel vormt binnen een gewricht, wat resulteert in pijn, stijfheid en beperking van de beweeglijkheid. Dit kan optreden na een verwonding, operatie, of ontsteking van het gewricht. Het komt vaker voor na bepaalde soorten chirurgische ingrepen, zoals knie- of schouderoperaties.

Prevalentie van artrofibrose
De prevalentie van artrofibrose varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaken en de specifieke gewrichten die worden aangetast. Na knieoperaties, bijvoorbeeld na een voorste kruisband reconstructie, kan artrofibrose bij ongeveer 5% tot 10% van de patiënten optreden. In sommige gevallen kan het zelfs vaker voorkomen, afhankelijk van de chirurgische techniek en de patiëntkenmerken.

Leeftijd en geslachtsverschillen
Artrofibrose komt vaker voor bij volwassenen, vooral tussen de 30 en 60 jaar, maar het kan op elke leeftijd optreden, met een hogere incidentie bij mensen die een operatie aan het gewricht hebben ondergaan. Er zijn geen significante geslachtsverschillen, hoewel sommige onderzoeken aangeven dat vrouwen iets vaker symptomen vertonen, mogelijk door hormonale factoren of door genetische gevoeligheid.

Geografische verschillen
Er zijn geen significante geografische verschillen in de prevalentie van artrofibrose, hoewel bepaalde bevolkingsgroepen, zoals atleten of mensen die zwaar werk verrichten, mogelijk vaker last hebben van de aandoening vanwege het verhoogde risico op letsel of operatie aan gewrichten.

Mechanisme

Artrofibrose ontstaat wanneer er abnormale hoeveelheid bindweefsel, ook wel littekenweefsel genoemd, zich vormt in en rondom het gewricht. Dit weefsel kan de normale beweging van het gewricht beperken, wat leidt tot stijfheid en pijn.

Fibrose en littekenvorming
Het mechanisme van artrofibrose wordt gekarakteriseerd door overmatige productie van collageen en ander bindweefsel als reactie op letsel, ontsteking of een chirurgische ingreep. Na een verwonding of operatie treedt een ontstekingsreactie op die de genezing moet bevorderen, maar in sommige gevallen produceert het lichaam te veel bindweefsel, waardoor het gewricht stijf wordt en de beweeglijkheid beperkt blijft.

Oorzaak van de overmatige fibrose
De exacte oorzaak van de overmatige fibrose is niet altijd duidelijk, maar het wordt vaak gezien in situaties waarbij de gewrichtsholte of het gewrichtskapsel in contact komt met bloed of andere stoffen die ontstekingen veroorzaken. Er kunnen ook genetische factoren een rol spelen, aangezien sommige mensen een verhoogde neiging hebben om te veel bindweefsel te produceren als reactie op letsel.

Beperkingen in gewrichtsmobiliteit
Na de vorming van te veel littekenweefsel in het gewricht, kan de beweeglijkheid van het gewricht sterk beperkt worden. Dit kan leiden tot pijn bij beweging, waardoor het moeilijk wordt om het gewricht normaal te gebruiken. Als artrofibrose onbehandeld blijft, kan dit zelfs leiden tot permanente stijfheid en verlies van gewrichtsfunctie.

Oorzaken

Artrofibrose ontstaat vaak na een blessure of een operatie, zoals een artroscopische knieoperatie of een knievervanging. In het aangetaste gewricht ontstaat overmatig littekenweefsel (fibrose) als gevolg van een ontstekingsreactie. Tot januari 2020 is het voor wetenschappers nog niet volledig duidelijk waarom sommige mensen artrofibrose ontwikkelen en welke factoren precies bijdragen aan de overmatige littekenvorming.

Risicofactoren

Volgens Fysioinfo.com zijn er verschillende risicofactoren voor het ontwikkelen van artrofibrose:

• Diabetes mellitus: Suikerziekte en andere systemische aandoeningen kunnen leiden tot gevoelige gewrichten.
• Foute plaatsing van transplantaten: Onjuiste plaatsing van gewrichtsimplantaten of inklemming van weefsels kan bijdragen aan fibrose.
• Te snelle chirurgie: Het uitvoeren van een operatie te snel na een ontstekingsreactie, zoals bij een gescheurde kruisband, kan het risico op artrofibrose verhogen. Idealiter zou de chirurgische ingreep pas drie weken na het letsel moeten plaatsvinden.
• Intensieve fysiotherapie: Fysiotherapie boven de pijngrens kan bijdragen aan de ontwikkeling van artrofibrose.
• Genetische factoren: Er zijn aanwijzingen dat genetische aanleg een rol kan spelen bij het ontwikkelen van artrofibrose.
• Gewrichtsschade tijdens operatie: Schade aan het gewricht tijdens de operatie kan leiden tot overmatige littekenvorming.
• Onvoldoende pijnbestrijding: Het niet gebruiken van pijnstillers voor of na een operatie kan leiden tot minder beweging en daardoor tot gewrichtsproblemen.
• Infecties of bloedingen: Infecties of bloedingen in het gewricht kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van artrofibrose.
• Langdurige gewrichtsirritatie: Chronische irritatie van het gewricht kan de kans op fibrose verhogen.
• Lichaamsreactie op vreemd materiaal: De aanwezigheid van vreemd materiaal in het gewricht kan een fibrotische reactie veroorzaken.
• Onvoldoende of overmatige beweging: Te weinig beweging of te snelle, heftige bewegingen na een operatie kunnen leiden tot artrofibrose.

Risicogroepen

Er zijn specifieke patiëntengroepen die meer risico lopen op het ontwikkelen van artrofibrose. Deze groepen kunnen worden gekarakteriseerd door medische voorgeschiedenis, specifieke gewrichten of typen chirurgie.

Atleten en actieve personen
Atleten, vooral diegenen die contact- of sportblessures ervaren, hebben een verhoogd risico op artrofibrose, vooral na operaties aan gewrichten zoals de knie of schouder. Omdat sporters vaak intensieve fysieke activiteit uitvoeren, hebben ze een grotere kans op letsel en chirurgische ingrepen, wat de kans op artrofibrose vergroot.

Patiënten met ontstekingsziekten
Mensen met chronische ontstekingsziekten zoals reumatoïde artritis of systemische lupus erythematosus hebben een verhoogd risico op artrofibrose, vooral wanneer er sprake is van gewrichtsontsteking. De voortdurende ontstekingsreactie in de gewrichten kan de normale genezing verstoren, wat leidt tot overmatige littekenvorming.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op artrofibrose, vooral na een gewrichtsoperatie. Dit kan deels te maken hebben met een verminderde genezing en het herstelvermogen van weefsels naarmate men ouder wordt. Bovendien kunnen verminderde mobiliteit en een afname van spierkracht bijdragen aan een grotere kans op gewrichtsstijfheid en artrofibrose.

Symptomen van artrofibrose: Stijfheid, pijn en zwelling in het gewricht

Locaties van artrofibrose

Artrofibrose kan optreden in verschillende gewrichten, waaronder de heup, knie, enkel, voetgewrichten, schouder (frozen shoulder), elleboog, pols, handgewrichten en wervelkolomwervels. De knie is echter het vaakst aangetast en het meest onderzocht.

Tekenen van artrofibrose

De symptomen van artrofibrose kunnen variëren afhankelijk van het aangetaste gewricht, maar zijn doorgaans vergelijkbaar. Voor een kniegewricht, wat een veelvoorkomende locatie is, zijn de symptomen:

• Beperkt bewegingsbereik: Het littekenweefsel kan de beweging van de knie belemmeren, waardoor buigen en strekken moeilijker en pijnlijker worden.
• Gewrichtsstijfheid: Stijfheid van de knie is een veelvoorkomend symptoom.
• Gewrichtspijn: Pijn in het gewricht kan variëren van mild tot ernstig.
• Manken: Verandering in de manier van lopen door pijn of stijfheid.
• Warmte: Het aangetaste gewricht kan warmer aanvoelen dan normaal.
• Gezwollen knie: Zwelling in de knie kan optreden.
• Crepitaties: Het gevoel of geluid van knarsen in het gewricht.
• Zwakte: Verminderde kracht in het aangetaste gewricht.

Progressieve symptomen

De symptomen kunnen verergeren naarmate de artrofibrose vordert. Door het beperkte bewegingsbereik en de pijn kunnen patiënten minder bewegen, wat leidt tot verdere verkleving van het littekenweefsel en verergering van de klachten.

Alarmsymptomen

Artrofibrose kan leiden tot ernstige gewrichtsbeperkingen en pijn, en het is belangrijk om op tijd in te grijpen om de ernst van de aandoening te verminderen.

Aanhoudende pijn en stijfheid
Een van de belangrijkste alarmsymptomen van artrofibrose is aanhoudende pijn en stijfheid in het gewricht, vooral na een operatie of letsel. Als de gewrichtsmobiliteit niet verbetert na verloop van tijd of zelfs verslechtert, kan dit wijzen op de ontwikkeling van artrofibrose.

Beperkingen in beweeglijkheid
Wanneer de beweeglijkheid van een gewricht na een operatie of letsel niet verbetert ondanks fysiotherapie, kan dit een teken zijn van artrofibrose. Het gewricht kan extreem stijf aanvoelen, wat het moeilijk maakt om dagelijkse taken uit te voeren.

Verlies van functionaliteit
Bij ernstige gevallen van artrofibrose kan er een verlies van gewrichtsfunctionaliteit optreden, waarbij het gewricht volledig niet meer kan bewegen of functioneren zoals het hoort. Dit kan leiden tot permanente invaliditeit als er geen tijdige behandeling wordt geboden.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van artrofibrose is vaak een diagnose van uitsluiting. Voordat de arts artrofibrose kan bevestigen, moeten andere oorzaken van gewrichtsstijfheid uitgesloten worden. Dit omvat:

• Infecties: Uitsluiten van infecties in het gewricht.
• Verkeerde plaatsing van implantaten: Controleren of knie-implantaten goed geplaatst zijn.
• Mechanische blokkades: Uitsluiten van mechanische blokkades in het gewricht.

Behandeling van artrofibrose

Fysiotherapie

De eerste stap in de behandeling van artrofibrose is doorgaans intensieve fysiotherapie. Deze therapie moet zo vroeg mogelijk na de diagnose worden gestart om het beste resultaat te bereiken en verdere littekenvorming te voorkomen.

Andere behandelingsopties

Als fysiotherapie niet voldoende is of als het littekenweefsel volledig is gevormd, kunnen andere behandelingsopties overwogen worden:

• Manipulatie onder anesthesie: Hierbij wordt het gewricht onder narcose gemanipuleerd om de verklevingen te verminderen.
• Artroscopie: Artroscopie kan gebruikt worden om het gewricht te onderzoeken en beschadigd weefsel te verwijderen.
• Open chirurgie: Bij ernstige gevallen kan open chirurgie nodig zijn om het littekenweefsel te verwijderen en de bewegingsvrijheid te herstellen.
• Revisie van knievervanging: Bij patiënten met een knievervanging kan een revisie (hersteloperatie) nodig zijn om de aandoening te verhelpen.

Prognose en lange-termijnvooruitzichten

De prognose voor artrofibrose hangt af van de duur van de fibrose en de effectiviteit van de behandeling. Chronische artrofibrose, d.w.z. fibrose die langer dan twaalf weken aanwezig is, kan moeilijker te behandelen zijn. Als manipulatie onder anesthesie niet succesvol is, kan een open chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Deze ingreep brengt risico's met zich mee, zoals infecties, bloedstolsels en bloedverlies.

Preventie en nazorg

Om artrofibrose te voorkomen en te beheersen, zijn enkele maatregelen belangrijk:

• Fysiotherapie: Na een gewrichtsoperatie of blessure is het cruciaal om fysiotherapie te volgen om de beweeglijkheid te herstellen en littekenvorming te minimaliseren.
• Pijnbestrijding: Zorg voor adequate pijnbestrijding om het risico van verminderde beweging en verdere fibrose te verkleinen.
• Opvolging door een specialist: Regelmatige controles door een specialist kunnen helpen bij het vroegtijdig herkennen en behandelen van artrofibrose.
• Educatie en bewustwording: Patiënten moeten goed geïnformeerd zijn over het belang van vroege mobilisatie en het volgen van therapieën om complicaties te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met artrofibrose

Raadpleeg direct medische zorg bij pijn of stijfheid

Artrofibrose is een aandoening waarbij er een abnormale opbouw van bindweefsel in een gewricht ontstaat, wat leidt tot pijn, stijfheid en bewegingsbeperkingen. Bij tekenen van pijn of stijfheid in het gewricht, is het belangrijk om direct een arts te raadplegen. De arts kan een diagnose stellen door het gewricht te onderzoeken en beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto of MRI te maken. Vroege behandeling kan helpen om de aandoening onder controle te houden en verdere complicaties te voorkomen.

Beweeg het getroffen gewricht voorzichtig

Het behouden van mobiliteit in het gewricht is essentieel bij artrofibrose. Het is belangrijk om het gewricht voorzichtig te bewegen, zelfs als het stijf aanvoelt. Een fysiotherapeut kan je begeleiden bij het uitvoeren van pijn-vrije oefeningen en het ontwikkelen van een gepersonaliseerd revalidatieplan. Vermijd te veel belasting, maar probeer dagelijks lichte mobilisatie-oefeningen uit te voeren om de flexibiliteit van het gewricht te verbeteren.

Gebruik medicatie voor pijnverlichting indien nodig

Pijn kan een belangrijk symptoom zijn bij artrofibrose. Je arts kan medicatie aanbevelen om de pijn te verlichten, zoals ontstekingsremmers of pijnstillers. In sommige gevallen kunnen steroïde-injecties in het gewricht helpen om ontstekingen te verminderen en de pijn te verlichten. Zorg ervoor dat je het gebruik van medicatie bespreekt met je arts om de juiste dosering en het juiste type medicatie voor jouw situatie te vinden.

Overweeg fysiotherapie voor herstel van gewrichtsfunctie

Fysiotherapie speelt een cruciale rol in het herstel van gewrichtsfunctie bij artrofibrose. Een fysiotherapeut kan je helpen om specifieke oefeningen te doen die gericht zijn op het vergroten van de beweeglijkheid en het versterken van de spieren rond het gewricht. Dit kan helpen om de stijfheid te verminderen en de spier- en gewrichtsafwijkingen te voorkomen. Het volgen van een regelmatig fysiotherapieschema is belangrijk om de best mogelijke resultaten te bereiken.

Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon ter ondersteuning van herstel

Een gezond, evenwichtig voedingspatroon ondersteunt het herstel van het gewricht en kan ontstekingen verminderen. Zorg ervoor dat je voldoende voedingsstoffen zoals vitamine C, vitamine D, calcium en eiwitten binnenkrijgt, omdat deze de genezing en het herstel van gewrichtsweefsel bevorderen. Overleg met een diëtist kan nuttig zijn om een voedingspatroon op maat te maken dat jouw specifieke behoeften ondersteunt.

Houd regelmatige opvolging bij je arts

Naarmate de behandeling vordert, is het belangrijk om je voortgang regelmatig te bespreken met je arts. Je arts kan de effectiviteit van de behandeling evalueren en nieuwe strategieën aanbevelen als dat nodig is. Het kan zijn dat je aanvullende behandelingen zoals pijnbestrijding, operaties of injecties nodig hebt om de gewrichtsfunctie verder te verbeteren en complicaties te voorkomen.

Misvattingen rond artrofibrose

Artrofibrose is een ernstige aandoening waarbij overmatige littekenvorming in een gewricht leidt tot pijn, stijfheid en een sterk beperkte bewegingsvrijheid. Het kan optreden na een operatie, een blessure of zelfs zonder duidelijke oorzaak. Veel patiënten worstelen met het herstel en zoeken naar oplossingen, maar helaas bestaan er veel misvattingen over deze aandoening. Begrijpen wat artrofibrose echt inhoudt, kan helpen om betere beslissingen te nemen over behandeling en revalidatie.

Artrofibrose is gewoon een normale vorm van stijfheid na een operatie

Veel mensen denken dat de stijfheid die ze ervaren na een ingreep hetzelfde is als normale postoperatieve stijfheid die vanzelf verbetert. Artrofibrose is echter een ernstigere aandoening waarbij het lichaam buitensporig veel littekenweefsel aanmaakt, waardoor het gewricht als het ware ‘opslot’ gaat. Dit kan zelfs gebeuren bij patiënten die hun revalidatie perfect uitvoeren. In sommige gevallen zijn beeldvormende onderzoeken nodig om de mate van littekenvorming vast te stellen en een gerichte behandelstrategie op te stellen.

Rust is de beste manier om artrofibrose te laten genezen

Het is verleidelijk om een pijnlijk, stijf gewricht zo min mogelijk te belasten, maar bij artrofibrose werkt te veel rust juist averechts. Langdurige inactiviteit kan de stijfheid verergeren en ervoor zorgen dat het littekenweefsel zich verder verdikt. Een goed evenwicht tussen gecontroleerde beweging en rust is essentieel. In sommige gevallen kan medicatie, zoals ontstekingsremmers of andere geneesmiddelen, helpen om de ontstekingsreactie te verminderen en de behandeling effectiever te maken.

Artrofibrose komt alleen voor bij ouderen

Hoewel ouderen vaker complicaties ervaren na operaties aan bijvoorbeeld de knie of schouder, kan artrofibrose op elke leeftijd optreden. Jongere patiënten die een knieoperatie, schouderoperatie of trauma hebben doorgemaakt, kunnen net zo goed te maken krijgen met overmatige littekenvorming. De kans op artrofibrose hangt niet alleen af van leeftijd, maar ook van genetische factoren, het immuunsysteem en zelfs van onderliggende aandoeningen zoals suikerziekte. Patiënten met deze ziekte hebben een verhoogde kans op een verstoord genezingsproces en moeten daarom extra alert zijn op signalen van artrofibrose.

Een operatie is de enige oplossing voor artrofibrose

Veel patiënten denken dat een nieuwe ingreep noodzakelijk is om het overtollige littekenweefsel te verwijderen, maar dit is lang niet altijd de beste optie. In sommige gevallen kan een operatie inderdaad verlichting bieden, maar het brengt ook risico’s met zich mee, zoals nieuwe littekenvorming en infecties. Niet-chirurgische behandelmethoden, zoals intensieve fysiotherapie, gecontroleerde stretching en injecties met ontstekingsremmers, kunnen in veel gevallen een significante verbetering opleveren. Soms worden behandelingen gecombineerd met radiotherapie om verdere littekenvorming af te remmen.

Fysiotherapie werkt niet als je eenmaal artrofibrose hebt

Sommige patiënten verliezen de moed als ze ondanks fysiotherapie nog steeds pijn en bewegingsbeperkingen ervaren. Hoewel fysiotherapie niet altijd direct verlichting biedt, is het een essentieel onderdeel van de behandeling. Specifieke technieken, zoals myofasciale therapie en gecontroleerde mobilisatietechnieken, kunnen helpen om de bewegingsvrijheid te verbeteren. Daarnaast kan het behandelen van onderliggende ontstekingsprocessen, bijvoorbeeld met bloedonderzoeken, inzicht geven in mogelijke oorzaken en bijdragen aan een betere behandelstrategie.

Artrofibrose heeft geen invloed op de rest van je lichaam

Hoewel artrofibrose zich in één gewricht manifesteert, heeft het vaak gevolgen voor de rest van het lichaam. Wanneer een knie of schouder beperkt beweegt, gaan andere spieren en gewrichten dit compenseren, wat kan leiden tot overbelasting en secundaire klachten. Sommige patiënten ontwikkelen door hun aangepaste houding zelfs hoofdpijn of rugklachten. Dit maakt een holistische benadering van de behandeling noodzakelijk, waarbij niet alleen het aangedane gewricht wordt behandeld, maar ook de rest van het bewegingsapparaat.

Koorts en zwelling zijn geen tekenen van artrofibrose

Patiënten met artrofibrose kunnen soms last hebben van warmte, zwelling en zelfs een lichte koorts. Dit kan ten onrechte worden gezien als een infectie, terwijl het in werkelijkheid een teken kan zijn van een ontstekingsreactie door het littekenweefsel. Toch is het belangrijk om dergelijke symptomen serieus te nemen en te laten beoordelen door een arts, aangezien een onderliggende infectie niet kan worden uitgesloten. In sommige gevallen kan een ontstekingsreactie in combinatie met artrofibrose leiden tot een verstoorde balans van elektrolyten, wat de spierfunctie en het herstel verder kan beïnvloeden.

Artrofibrose is een complexe en uitdagende aandoening, maar met de juiste kennis en een gerichte aanpak kunnen veel patiënten alsnog verbeteringen bereiken. Het is belangrijk om realistische verwachtingen te hebben en in overleg met artsen en therapeuten te zoeken naar de beste behandelstrategie.

Lees verder

• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Gewrichtsstijfheid: Oorzaken van stijve gewrichten
• Frozen shoulder: Aandoening met pijnlijke en stijve schouder
• Gezwollen gewrichten: Oorzaken van gewrichtszwelling