Artrofibrose: Overmatige littekenvorming in gewricht

Artrofibrose (arthrofibrosis) is een zeldzame aandoening waarbij overmatig littekenweefsel gevormd wordt in een gewricht zoals de knie of de heup. Dit gebeurt vaak na een blessure of operatie. Door de littekenvorming kampt een patiënt met onder andere gewrichtspijn, gewrichtsstijfheid, een gezwollen gewricht en een beperkt bewegingsbereik. De diagnose wordt gesteld door het uitsluiten van andere ziekten met een vergelijkbare klinische presentatie. De behandeling bestaat meestal uit agressieve fysiotherapie, al is soms chirurgie noodzakelijk om de gewrichtsaandoening te verhelpen.

• Oorzaken van arthrofibrosis
• Risicofactoren van overmatige littekenvorming in gewricht
• Symptomen: Stijfheid, pijn en zwelling in gewricht
• Locaties
• Tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van artrofibrose
• Fysiotherapie
• Andere therapieën
• Prognose van verklevingen en littekens
• Preventie van gewrichtsaandoening

Oorzaken van arthrofibrosis

Artrofibrose treedt vaak op na een blessure of een operatie zoals een artroscopische knieoperatie of een knievervanging. In het aangetaste gewricht ontstaat als gevolg van een ontstekingsreactie overmatig littekenweefsel (fibrose). Anno januari 2020 is het voor wetenschappers nog niet duidelijk wie te maken krijgt met arthrofibrosis en waarom de overmatige littekenvorming tot stand komt.

Risicofactoren van overmatige littekenvorming in gewricht

Fysioinfo.com meldt op de website enkele risicofactoren voor artrofibrose:

• diabetes mellitus (suikerziekte) en andere ziekten die het hele lichaam treffen (leidt tot gevoelige gewrichten)
• een foute plaatsing van transplantaten en een inklemming van weefsels
• een te snelle aanvang van een operatie na een ontstekingsreactie van de knie. Een afgescheurde kruisband mag bijvoorbeeld drie weken nadat het letsel is opgelopen, pas chirurgisch behandeld worden.
• fysiotherapie boven de pijngrens
• genetische factoren
• gewrichtsschade tijdens een operatie
• het niet gebruiken van pijnstillers voor of na een operatie: Patiënten met pijn oefenen minder wat sneller leidt tot gewrichtsproblemen.
• infecties of bloedingen in het gewricht
• langdurige gewrichtsirritatie
• lichamelijke reactie op het vreemde materiaal in het gewricht
• te weinig beweging of te laat bewogen, of juist te heftig of te snel bewogen na een chirurgische ingreep

Symptomen: Stijfheid, pijn en zwelling in gewricht

Locaties

Artrofibrose komt mogelijk tot uiting in de heup, de knie (stijve knie), de enkel, de voetgewrichten, de schouder (frozen shoulder), de elleboog, de pols, de handgewrichten en de wervelkolomwervels. De knie is het vaakst aangetast en ook het meest wetenschappelijk onderzocht.

Tekenen

De symptomen worden beschreven voor een aangetast kniegewricht, maar zijn geldig voor alle gewrichten die mogelijk getroffen zijn door arthrofibrosis. Het littekenweefsel tast slechts een deel van het kniegewricht of de hele knie aan. Het littekenweefsel bevindt zich binnen het kniegewricht of tast de zachte weefselstructuren rond het kniegewricht aan. Door de littekenvorming ontstaat een samentrekking van kniestructuren, waardoor een beperkt bewegingsbereik van het gewricht tot stand komt. Buigen en strekken wordt met andere mogelijk moeilijk en is pijnlijk. Andere symptomen die optreden als gevolg van arthrofibrose van de knie zijn gewrichtsstijfheid, gewrichtspijn, manken, warmte, een gezwollen knie, crepitaties of zwakte. De klachten verergeren vaak omdat patiënten door het beperkt bewegingsbereik en de pijn minder bewegen en de littekens nog meer gaan verkleven (intern littekenweefsel).

Diagnose en onderzoeken

Artrofibrose is een diagnose van uitsluiting. Voordat de arts een definitieve diagnose van artrofibrose kan stellen, moeten andere oorzaken van gewrichtsstijfheid worden uitgesloten (zoals een infectie, een verkeerde plaatsing van de knie-implantaten of een mechanische blokkering). Beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan bevestigen de aanwezigheid van overmatig littekenweefsel op het zachte weefsel in het gewricht.

Behandeling van artrofibrose

Fysiotherapie

Er zijn verschillende mogelijke behandelingen voor artrofibrose. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak en de duur van de fibrose. De eerste stap bij de behandeling van artrofibrose is intensieve fysiotherapie. Deze therapie moet zo snel mogelijk worden opgestart omdat de patiënt in een vroeg stadium van de littekenvorming nog veel kan bereiken.

Andere therapieën

Als fysiotherapie faalt omdat het littekenweefsel volledig gevormd is in het gewricht, zijn diverse andere behandelingsopties beschikbaar. Andere behandelmogelijkheden zijn bijvoorbeeld manipulatie onder anesthesie, een artroscopie (gewrichtsschade onderzoeken en behandelen) of open chirurgie om de verklevingen en littekens te vernietigen of een revisie van een knievervanging (knieartroplastiek).

Prognose van verklevingen en littekens

Als de fibrose chronisch is (meer dan twaalf weken aanwezig), is een manipulatie onder anesthesie vaak minder succesvol. De arts zet dan vaak een open vernietiging van verklevingen of revisiechirurgie (hersteloperatie) in, maar dit brengt wel de bijbehorende risico's van een andere open procedure met zich mee, zoals onder andere een infectie, bloedstolsels en bloedverlies.

Preventie van gewrichtsaandoening

Na een knieoperatie is het belangrijk om het aangetaste gewricht direct te gaan strekken, wat het beste kan gebeuren onder leiding van een fysiotherapeut.

Lees verder

• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Gewrichtsstijfheid: Oorzaken van stijve gewrichten
• Frozen shoulder: Aandoening met pijnlijke en stijve schouder
• Gezwollen gewrichten: Oorzaken van gewrichtszwelling