Asthenopie: Vermoeide oogspieren met pijn en oogproblemen

Asthenopie is een oogaandoening die ontstaat door vermoeidheid van de oogspieren. Deze vermoeidheid komt vaak voor na langdurige concentratie op visueel intensieve taken. Patiënten ervaren symptomen zoals droge ogen, pijn in en rond de ogen, vermoeidheid, misselijkheid en hoofdpijn. Hoewel deze symptomen vervelend kunnen zijn en het dagelijks leven beïnvloeden, zijn er verschillende eenvoudige manieren om het ongemak te verminderen. Het belangrijkste advies is om de ogen voldoende rust te geven. Daarnaast wordt een jaarlijks oogonderzoek aanbevolen om problemen tijdig te signaleren en te behandelen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Overbelasting van ogen
• Risicofactoren van asthenopie
• Risicogroepen
• Symptomen
• Ogen
• Pijn
• Reflexmatige tekenen
• Vermoeidheid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn en oogproblemen
• Ogen laten rusten
• Gezonde voeding eten
• Juiste bril dragen
• Tijdelijke verlichting
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van vermoeide oogspieren

Epidemiologie

Asthenopie, ook wel bekend als oogvermoeidheid, komt veel voor in de algemene bevolking, vooral bij mensen die langdurig visuele inspanning verrichten, zoals het gebruik van digitale schermen of het lezen. De prevalentie van asthenopie is wereldwijd toegenomen door de verschuiving naar een digitaler tijdperk, waarbij mensen dagelijks lange uren voor computers, smartphones en andere elektronische apparaten doorbrengen. Het wordt vaak gerapporteerd door patiënten die meerdere uren per dag werken in een zittende houding, bijvoorbeeld op kantoor.

Leeftijd en geslacht
Asthenopie komt vaker voor bij volwassenen tussen de 20 en 40 jaar, maar kan ook op latere leeftijd optreden. Vrouwen lijken een hogere prevalentie van asthenopie te hebben in vergelijking met mannen, mogelijk door hormonale factoren of meer gerichte interactie met digitale schermen. Hoewel het vaker voorkomt bij volwassenen, kunnen ook kinderen die veel tijd doorbrengen met het kijken naar schermen, tekenen van asthenopie vertonen.

Omgevingsfactoren
De werkomgeving speelt een cruciale rol bij het ontstaan van asthenopie. Slechte verlichting, verkeerd afgestelde computerschermen, en langdurig focussen op dichtbij gelegen objecten zijn belangrijke omgevingsfactoren die bijdragen aan het ontstaan van oogvermoeidheid. In sommige gevallen kan het werken in een slecht geventileerde ruimte of het gebruiken van schermen met een hoge helderheid zonder pauzes ook het risico verhogen.

Seizoensgebonden factoren
Asthenopie kan in sommige gevallen variëren afhankelijk van het seizoen. In de wintermaanden, wanneer mensen vaker binnen zijn en langdurig gebruik maken van computers of lezen, neemt de incidentie vaak toe. Dit komt door een combinatie van verminderde blootstelling aan natuurlijk licht en het verhoogde gebruik van kunstlichtbronnen.

Mechanisme

Asthenopie ontstaat wanneer de ogen overbelast raken door langdurige visuele inspanning, waardoor vermoeidheid en ongemak optreden. Het mechanisme achter asthenopie is voornamelijk gerelateerd aan het langdurig focussen op objecten dichtbij, wat leidt tot een verhoogde spierspanning in de oogspieren, die de accommodatie van de ogen regelen. Dit resulteert in ongemak, branderigheid, droge ogen en soms hoofdpijn.

Oogspierspanning
De accommodatiespieren in de ogen zijn verantwoordelijk voor het scherpstellen op dichtbijgelegen objecten. Wanneer iemand langere tijd naar een computerscherm of een boek kijkt, moeten de oogspieren constant in een aangespannen toestand blijven, wat leidt tot spiervermoeidheid en uiteindelijk asthenopie. De ogen hebben geen gelegenheid om te ontspannen, wat kan resulteren in een verstoord gezichtsvermogen en ongemak.

Tranenproductie en oogvochtigheid
Asthenopie kan ook verband houden met verminderde traanproductie, wat leidt tot droge ogen. Bij langdurige schermtijd knipperen mensen minder vaak, wat de traanfilm op de ogen niet goed verspreidt. Dit kan de ogen uitdrogen en een branderig of stekend gevoel veroorzaken, wat typerend is voor asthenopie. Een gebrek aan traanvocht kan de symptomen van vermoeidheid versterken.

Oorzaken: Overbelasting van ogen

Asthenopie kan door verschillende oorzaken worden getriggerd, waarvan de meeste verband houden met de visuele belasting en de omgeving waarin iemand zich bevindt. Hieronder worden de belangrijkste oorzaken van asthenopie beschreven.

Langdurig gebruik van schermen
Een van de belangrijkste oorzaken van asthenopie is het langdurig gebruik van digitale schermen. Bij het gebruik van smartphones, tablets en computers zijn mensen vaak geneigd om langere tijd naar het scherm te staren zonder regelmatig te knipperen of pauzes te nemen. Dit veroorzaakt overbelasting van de ogen en leidt tot symptomen van asthenopie.

Onjuiste brillenvoorschriften
Patiënten die een bril dragen voor het corrigeren van bijziendheid, verziendheid of astigmatisme kunnen asthenopie ervaren als hun brilvoorschrift verouderd is of niet correct wordt gedragen. Fouten in de correctie kunnen leiden tot visuele vermoeidheid, omdat de ogen moeite moeten doen om scherp te stellen.

Slechte werkomgeving en verlichting
Een slechte werkomgeving kan bijdragen aan het ontstaan van asthenopie. Verkeerde verlichting, zoals te fel of te zwak licht, kan de ogen extra belasten. Ook het werken met een slecht afgesteld computerscherm, bijvoorbeeld met een te hoge helderheid of te grote contrasten, kan leiden tot oogvermoeidheid.

Risicofactoren van asthenopie

Vermoeide oogspieren komen mogelijk sneller tot uiting in volgende omstandigheden:

• aan specifieke oogproblemen lijden, bijvoorbeeld een niet-gecorrigeerde refractiefout of problemen met het zien met beide ogen zoals convergentie-insufficiëntie (dichtbij zien gaat moeilijk) of heteroforie.
• een bril dragen met brillenglazen die et slechte brekingseigenschappen bezit (brillenglazen van kunststof en polycarbonaat)
• een oud beeldscherm of een beeldscherm met een lage verversingssnelheid (televisie, computer) gebruiken (Computer Vision Syndrome)
• een pagina of foto bekijken met hetzelfde beeld dat twee naast elkaar is geplaatst (door een drukfout of een camera die tijdens de opname beweegt)
• een slaapgebrek hebben
• een wazig beeld bekijken
• lezen of autorijden zonder regelmatige pauzes in te lassen
• met de ogen werken in overmatig fel licht of in overmatig donkere omstandigheden
• met een verouderde bril op sterkte werken
• onvoldoende met de ogen knipperen
• stress hebben

Risicogroepen

Asthenopie komt voor in verschillende risicogroepen, afhankelijk van de specifieke omstandigheden en gewoonten van de patiënten. Hieronder volgen enkele belangrijke risicogroepen die meer kans hebben op het ontwikkelen van asthenopie.

Werknemers die veel tijd achter een scherm doorbrengen
Mensen die in kantoren werken of andere werkzaamheden verrichten waarbij veel tijd aan computerschermen wordt besteed, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van asthenopie. De constante visuele belasting en de neiging om in dezelfde houding te blijven zonder pauzes dragen bij aan het ontstaan van oogvermoeidheid.

Kinderen en tieners
Met de toename van digitaal onderwijs en vrije tijdsactiviteiten, zoals het spelen van videogames en het gebruik van smartphones, worden kinderen en tieners ook steeds vaker getroffen door asthenopie. Het langdurig kijken naar schermen zonder voldoende rust kan hun ogen belasten en leiden tot vermoeidheid en ongemak.

Ouderen
Ouderen kunnen ook een verhoogd risico op asthenopie hebben, vooral als gevolg van veranderingen in het gezichtsvermogen die optreden met de leeftijd. Presbyopie, een aandoening waarbij de ooglens minder flexibel wordt en het moeilijker wordt om scherp te stellen op dichtbijgelegen objecten, kan bijdragen aan oogvermoeidheid.

Symptomen

De symptomen van de oogaandoening verergeren door de opbouw van oogvermoeidheid gedurende een langere periode.

Ogen

De vermoeidheid van de oogspieren leidt tot diverse oogproblemen:

• donkere kringen onder de ogen (een indicatie van onvoldoende ononderbroken slaap).
• droge ogen
• dubbelzien (soms)
• een brandend gevoel aan de voorkant van de oogbollen (brandende ogen)
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• jeukende ogen
• oogirritatie
• oogstress / vermoeide ogen
• rode ogen
• spiertrekkingen van de onderste schuine oogspier (trillende oogleden)
• tranende ogen
• wazig zien

Pijn

Door het overmatig gebruik van de oogspieren ontstaan pijnklachten:

• een scherpe, stekende pijn achter de oogbollen (dit is een teken van chronische spanning van de oogspieren)
• hoofdpijn
• nekpijn
• oogpijn
• pijn aan de spieren rond de oogbollen
• rode ogen
• rugpijn
• schouderpijn

Reflexmatige tekenen

Enkele reflexverschijnselen komen ook tot uiting bij asthenopie zoals:

• duizeligheid
• gespannen wangspieren onder de ogen en gespannen gezichtsspieren boven de wenkbrauwen (in dit stadium is de oogspiervermoeidheid chronisch en duurt het vele jaren alvorens de oogspieren zich kunnen herstellen)
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn) zijn andere mogelijke tekenen van asthenopie
• misselijkheid
• spiertrekkingen

Vermoeidheid

Slaperigheid, vermoeidheid, concentratieproblemen, prikkelbaarheid en de ogen moeilijk open kunnen houden zijn kenmerkend bij asthenopie.

Alarmsymptomen

Hoewel asthenopie op zichzelf geen ernstige aandoening is, kunnen bepaalde symptomen wijzen op onderliggende problemen die verder onderzoek vereisen. Het is belangrijk om deze alarmsymptomen te herkennen en tijdig medische hulp in te schakelen.

Duurzame visuele verstoringen
Als de symptomen van asthenopie, zoals wazig zien, langdurig aanhouden of erger worden, kan dit wijzen op een onderliggende oogaandoening, zoals refractieve fouten of oogziekten die medische aandacht vereisen.

Pijn in de ogen
Patiënten die last hebben van asthenopie kunnen ook last krijgen van pijn of ongemak in de ogen. Als deze pijn ernstig is of gepaard gaat met andere symptomen zoals roodheid, kan dit duiden op een infectie of ontsteking die verder onderzocht moet worden.

Hoofdpijn
Ernstige hoofdpijn, vooral in combinatie met oogvermoeidheid, kan een teken zijn van overbelasting van de ogen of een ernstiger probleem. Het is belangrijk om hoofdpijn in de context van asthenopie serieus te nemen, vooral als de pijn niet verdwijnt na rust of wanneer het gepaard gaat met visuele stoornissen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van asthenopie wordt doorgaans gesteld op basis van de symptomen die de patiënt ervaart, maar aanvullende onderzoeken kunnen nodig zijn om onderliggende oorzaken uit te sluiten. Het is essentieel om een grondige evaluatie te doen om te bepalen of er sprake is van een andere aandoening die de symptomen veroorzaakt, zoals refractieve fouten, oogziekten of neurologische aandoeningen.

Anamnese en symptoomevaluatie
De eerste stap in de diagnose van asthenopie is een grondige anamnese, waarbij de arts de medische geschiedenis van de patiënt onderzoekt en de symptomen in detail bespreekt. Het is belangrijk om het type werk of activiteiten te achterhalen die de patiënt uitvoert, zoals langdurig werken met computerschermen of lezen, en om te begrijpen hoe de klachten zich manifesteren (bijvoorbeeld hoofdpijn, oogvermoeidheid, droge ogen, enz.).

Oogonderzoek
Een volledig oogonderzoek wordt uitgevoerd om refractieve fouten, zoals bijziendheid, verziendheid, of astigmatisme, uit te sluiten. De arts zal ook controleren op andere oogaandoeningen die de symptomen kunnen veroorzaken, zoals droge ogen, blefaritis (ooglidontsteking) of conjunctivitis. In sommige gevallen kan een fundusonderzoek (onderzoek van het netvlies) nodig zijn om te zoeken naar tekenen van onderliggende retina- of zenuwproblemen.

Visuele tests
Visuele tests, zoals het meten van gezichtsscherpte, het testen van de oogbewegingen, en het meten van de oogdruk, worden vaak uitgevoerd om eventuele problemen met het gezichtsvermogen te identificeren die bijdragen aan asthenopie. De arts kan ook de mate van oogvermoeidheid testen door te vragen naar de tijd die het kost om scherp te stellen of door te controleren of er sprake is van een disbalans tussen het vermogen van de ogen om dichtbij en ver te zien.

Schermgebruik en werkomgevinganalyse
Soms is het nodig om de werkomgeving van de patiënt te evalueren, vooral als de klachten gerelateerd zijn aan langdurig schermgebruik. Dit kan inhouden dat de arts kijkt naar de houding van de patiënt, de lichtomstandigheden, de afstand tot het scherm en de instellingen van het scherm zelf. Het kan ook nuttig zijn om advies te geven over de juiste ergonomie en het belang van regelmatig pauzeren bij het gebruik van digitale apparaten.

Testen voor droge ogen
Aangezien droge ogen vaak samengaan met asthenopie, kunnen tests zoals de Schirmer-test (die de traanproductie meet) of de kleurtest voor oogverlichting (zoals de rose bengale test) worden uitgevoerd. Deze tests kunnen helpen om een vermindering van de traanfilm en oogontsteking vast te stellen, wat de vermoeidheidsklachten kan verergeren.

Neurologisch onderzoek
In zeldzame gevallen kan asthenopie het gevolg zijn van neurologische aandoeningen, zoals migraine of spieraandoeningen die de oogfunctie beïnvloeden. Wanneer een patiënt naast de symptomen van asthenopie ook andere neurologische symptomen ervaart, zoals wazig zien, dubbelzien, of spierspasmen, kan aanvullend neurologisch onderzoek nodig zijn. Dit kan bestaan uit beeldvormende technieken zoals MRI of CT-scans om mogelijke hersen- of zenuwaandoeningen uit te sluiten.

Behandeling van pijn en oogproblemen

Ogen laten rusten

De ogen hebben voldoende ononderbroken slaaptijd nodig om het herstel van vermoeide oogspieren te bevorderen alsook om ernstigere problemen te voorkomen. Het sluiten van de ogen gedurende tien minuten en het ontspannen van de spieren van het gezicht en de nek ten minste eenmaal per uur verlicht meestal het probleem. Belangrijker is om elke nacht zeven tot acht uur ononderbroken te slapen, zodat de buitenste oogspieren kunnen herstellen. De ogen sluiten is de enige manier om de oogspieren te laten ontspannen.

Gezonde voeding eten

Een ooggezonde voeding consumeren is belangrijk voor de algemene ooggezondheid.

Juiste bril dragen

Dankzij een regelmatig oogonderzoek kan de patiënt een correct brilrecept verkrijgen. De oogarts corrigeert ook onderliggende oogproblemen.

Tijdelijke verlichting

Enkele tips bieden tijdelijk verlichten, maar verminderen de overbelasting van de ogen niet:

• Antireflecterende coatings op brillenglazen om verblinding te verminderen: Deze zijn niet vereist door mensen met een normaal gezichtsvermogen.
• De helderheid van elektronische schermen verlagen tot een niveau waarop de scherminhoud comfortabel kan worden bekeken.
• Blauwlichtfilters voor elektronische schermen
• Oogdruppels / ooggel voorgeschreven door een oogarts / de ogen regelmatig bevochtigen

Prognose

Visuele vermoeidheid heeft over het algemeen een goede prognose, vooral wanneer de onderliggende oorzaak effectief wordt behandeld. Bij de meeste patiënten zullen de symptomen van asthenopie verbeteren zodra de oorzaak, zoals ongecorrigeerde refractiefouten, vermoeidheid of stress, wordt aangepakt. In gevallen waar asthenopie voortkomt uit langdurige belasting zonder voldoende pauzes of slechte werk- en kijkomstandigheden, kunnen de symptomen aanhouden zolang deze factoren niet worden gewijzigd. Het is belangrijk om regelmatig oogonderzoek te ondergaan en aanpassingen in werk- en leesomstandigheden door te voeren om herhaling van symptomen te voorkomen.

Complicaties

Hoewel asthenopie op zichzelf niet gevaarlijk is, kunnen de symptomen soms een indicatie zijn van ernstigere oogproblemen, zoals ongediagnosticeerde refractiefouten of andere visuele stoornissen. Langdurige asthenopie kan leiden tot secundaire klachten zoals:

• Hoofdpijn: Frequent voorkomende hoofdpijn door de aanhoudende belasting van de ogen.
• Oogpijn: Pijnlijke ogen door overmatig gebruik of stress.
• Verminderde concentratie: Moeilijkheden met concentreren bij visuele taken.
• Spier- en nekpijn: Spanning in de nek- en schouderspieren door verkeerde houding tijdens het lezen of werken.

In zeldzame gevallen kunnen onbehandelde asthenopie-symptomen bijdragen aan een verslechtering van de algehele ooggezondheid als de onderliggende oorzaak niet wordt behandeld. Het is raadzaam om medische hulp te zoeken bij aanhoudende of verergerende symptomen.

Preventie van vermoeide oogspieren

Het is belangrijk om de ogen voldoende rust te geven zodat een overbelasting van de oogspieren niet tot stand komt. Verder zouden mensen jaarlijks een uitgebreid oogonderzoek moeten laten uitvoeren om problemen met het gezichtsvermogen te voorkomen of tijdig te behandelen. Indien een persoon vaak gebruik maakt van digitale beeldschermen of visueel intensieve taken uitvoert, dan is het essentieel om dit te melden.

Lees verder

• Computer Vision Syndrome: Vermoeide ogen door gebruik scherm
• Oogproblemen bij stress (oogstress): Oorzaken van symptomen
• Vermoeide ogen (oogvermoeidheid): Symptomen en behandeling
• Eenvoudige tips voor een goede ooggezondheid