Acute myeloïde leukemie (AML), levensbedreigende bloedkanker

Ontzettende vermoeidheid, geen kracht meer hebben, flauwvallen en mogelijk ademnood kunnen een teken zijn van bloedkanker. Acute myeloïde leukemie kan iedereen overkomen, echter komt relatief het meest voor na het vijftigste levensjaar. Het houdt in dat stamcellen in het beenmerg onjuist werken, waarbij bloedcellen onvoldoende kunnen rijpen. Het zorgt ervoor dat het bloed een aantal noodzakelijke eigenschappen verliest, waardoor de ziekte een acuut levensbedreigende omstandigheid is geworden. Wat houdt AML in, wat zijn de consequenties en hoe kan het worden behandeld?

Acute myeloïde leukemie, AML

• Aanmaak in de beenmerg
• Bloedcellen versus myeloblasten
• Voorkomen van de ziekte
• Hoe zijn de klachten aan bloedcellen gerelateerd?
• Bloedonderzoek een beenmergpunctie
• Standaard behandeling acute myeloïde leukemie
• Hoe verder met AML?

Aanmaak in de beenmerg

Normaal gezien is het beenmerg - zoals het volop aanwezig is in de ruggengraat - de primaire bron van alle bloedcellen. Dit zijn rode bloedlichaampjes (hemoglobine voor zuurstoftransport), rijpe witte bloedlichaampjes (leukocyten voor weerstand) en bloedplaatjes (trombocyten verantwoordelijk voor bloedstolling). In het beenmerg zijn namelijk stamcellen aanwezig, welke in reactie op het lichaam gaan delen en tot de verschillende bloedcellen rijpen. Indien dit normaal functioneert dan hebben we geen klachten, treedt er echter beenmergkanker op dan heeft het dramatische gevolgen.

Bloedcellen versus myeloblasten

De naam leukemie komt voort uit kanker aan de belangrijkste hoofdgroep bloedcellen, namelijk de witte bloedlichaampjes (leukocyten). Deze zijn verantwoordelijk voor goede weerstand, zodat virussen en bacteriën geen kans hebben. De leukocyten bevatten normaal de gegevens om tegen lichaamsvreemde indringers op te treden, zodat we niet ziek worden. Bij bloedkanker komen alle bloedcellen onvoldoende tot ontwikkeling, waardoor we snel vatbaar zijn voor vele aandoeningen. Er worden in dat geval voornamelijk myeloblasten aangemaakt en dat zijn onrijpe bloedcellen. Voornamelijk zullen de myeloblasten de gezonde witte bloedlichaampjes geleidelijk aan verdringen. Verder worden ook andere bloedcellen onvoldoende aangemaakt, waardoor aanvullende lichaamsproblemen ontstaan. Leukemie is dus een teveel aan myeloblasten (onrijpe witte bloedlichaampjes), welke gezonde bloedcellen verdrukken en de plaats innemen.

Voorkomen van de ziekte

Strikt genomen kunnen alle leeftijdscategorieën AML krijgen, echter statistisch gezien is men in circa zeventig procent van de gevallen ouder dan vijftig jaar. Daarbij geldt dat over het algemeen mannen het vaker krijgen dan vrouwen. Na het zestigste jaar is het aandeel mannen veel groter. Per jaar worden circa zeshonderd mensen gediagnostiseerd met deze vorm van leukemie. Wat zijn de consequenties van bloedkanker?

Hoe zijn de klachten aan bloedcellen gerelateerd?

Omdat leukemie de aanmaak van rijpe bloedcellen verhindert, heeft het grote invloed op het functioneren van ons lichaam. Omdat dit proces vrij snel kan verlopen, is er direct sprake van een acuut levensbedreigende omstandigheid. Daar moet direct op worden gereageerd. Een tekort aan rijpe bloedcellen resulteert in de volgens omstandigheden.

Tekort rode bloedlichaampjes

HB, hemoglobine is verantwoordelijk voor de transportcapaciteit van zuurstof. Het hemoglobine ontvangt via de alveoli (longblaasjes) zuurstof (O2) en voert via die weg ook kooldioxide (CO2) af. Indien er onvoldoende HB aanwezig is, dan krijgt men onvoldoende zuurstof binnen en wordt kooldioxide slecht afgevoerd. Het resulteert in kortademigheid, snel moe zijn, geen kracht meer hebben, uitval van minder essentiële lichaamsprocessen, totale uitgeputheid, flauwvallen, een bleek of emotieloos gelaat.

Tekort bloedplaatjes

Dit verzorgt de mate van stolling van het bloed. Indien er een chronisch tekort ontstaat, wordt het als het ware dun bloed en kan sneller stromen. Treden er complicaties op dan ontstaan snel niet helende wondjes, zowel aan de huid maar ook inwendig. Daardoor kunnen aanvullende infecties en ontstekingen verder toeslaan. Ook heeft men sneller blauwe plekken.

Tekort rijpe witte bloedlichaampjes

Het afweermechanisme biedt onvoldoende weerstand tegen lichaamsvreemde elementen. Ieder apart witte bloedlichaampje draagt een code, waarmee een bepaalde virus kan worden bestreden. Wordt dit onvoldoende aangemaakt dan wordt men vatbaar voor aandoeningen, waartegen we normaal goed bestand zijn. Dit houdt in dat de patiënt tijdens behandeling op de afgesloten afdeling kan komen te liggen om infectiehaarden te vermijden.

Daarnaast kunnen symptomen optreden zoals opgezette lymfklieren (door infecties), een opgezette milt (afbreken van ongewenste myeloblasten en bloedcellen), vergrote lever en pijn op de borst. Omdat er sprake is van meerdere soorten AML, kunnen er ook andere specifieke klachten van toepassing zijn. De combinatie van voorgaande factoren geeft aan dat er sprake is van een ernstig levensbedreigende omstandigheid, waaraan direct medische aandacht moet worden gegeven.

Bloedonderzoek een beenmergpunctie

Om een compleet beeld te krijgen van het specifieke AML-type en ernst van de ziekte dient de samenstelling van het bloed te worden onderzocht. Ook moet het aandeel myeloblasten in het beenmerg worden gecontroleerd. Daartoe dient een punctie te worden genomen om de invloed aan te tonen. Op basis van het verkregen beeld kan worden geconstateerd, welke vorm van leukemie het betreft om specifiek behandeltraject in te gaan.

Standaard behandeling acute myeloïde leukemie

Ondanks dat iedere leukemie soort specifieke methoden van behandeling kent, dient voor alle leeftijdscategorieën en vormen chemotherapie te worden toegepast. Vaak betreft het een sessie van twee kuren. Aan dit behandelingstraject moet snel worden begonnen, omdat AML zeer acuut is. Het doel is om de myeloblasten-vorming te doorbreken middels vernietiging, zodat bloedcellen weer normaal gaan delen en rijpen. Aanvullend zal het bloed onderzocht moeten worden of deze methode heeft geholpen en/ of er een vervolgkuur aan te pas moet komen. Daarnaast kan het van belang zijn om gezonde stamcellen in het beenmerg te transplanteren, zodat bloedcellen weer goed worden aangemaakt. Let wel dat gezonde stamcellen voor de behandeling moeten worden bewaard of er moet een passende stamceldonor worden gevonden.

Hoe verder met AML?

Afhankelijk van het AML-type heeft een bepaalde groep patiënten betere vooruitzichten dan de andere. Het is daarbij van groot belang dat de chemokuur aanslaat, zodat onjuiste aanmaak van myeloblasten niet meer voorkomt. Daarnaast moet de introductie van gezonde stamcellen ook aanslaan. Het kan beteken dat men compleet geneest, maar het kan ook voorkomen dat men in een later levensstadium een terugval heeft. Heeft men in een eerder stadium geen stamceltransplantatie gehad en is er wederom sprake van AML, dan kan het alsnog worden toegepast. Dit is ook de reden waarom voor de eerste behandeling de voorkeur wordt gegeven aan enkel de chemokuurbehandeling. Mocht het onverhoopt terugkomen dan kan transplantatie als back-up worden ingezet. Bij sommige varianten dient de transplantatie direct te worden ingezet om beter herstel te garanderen.

Lees verder

• Tekort rode bloedlichaampjes HB: wat kunnen de redenen zijn?
• Teveel rode bloedcellen: polycythemia vera, stamcelstoornis
• De samenstelling van bloed: waaruit bestaat bloed?
• Plasmaceltoename: MGUS aandoening, soms indicator van kanker