Syndroom van Bálint: "Ziende blind" zijn

Het syndroom van Bálint is een complexe en nog niet volledig begrepen neurologische aandoening waarbij patiënten als het ware “ziende blind” zijn. Een hersenletsel is hiervan meestal de oorzaak. De primaire symptomen zijn simultaanagnosie (het onvermogen om gelijktijdige gebeurtenissen of objecten waar te nemen in het gezichtsveld), oculomotorische apraxie (moeite om de ogen te fixeren), optische ataxie (onvermogen om een object te zien en vast te grijpen) met als gevolg een visueel-ruimtelijke desoriëntatie. Het zeldzame syndroom werd voor het eerst beschreven in 1909 door de Hongaarse arts Rezső Bálint.

• Epidemiologie syndroom van Bálint
• Oorzaken neurologische aandoening
• Risicofactoren
• Symptomen: Ziende blind zijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose aandoening
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie syndroom van Bálint

In de wetenschappelijke literatuur zijn geen exacte cijfers bekend over de prevalentie van het syndroom van Bálint. Het betreft een zeldzame aandoening, voornamelijk gerelateerd aan neurologische letsels, die vaak verkeerd gediagnosticeerd wordt vanwege de complexiteit van de symptomen.

Oorzaken neurologische aandoening

Het syndroom van Bálint ontstaat meestal acuut (medische term voor "plots") als gevolg van twee of meer letsels op ongeveer dezelfde plaats achteraan in de hersenkwabben (bilaterale posterieure pariëtale laesie). Patiënten ontwikkelen wellicht daardoor een plotselinge en ernstige hypotensie (verlaagde bloeddruk). Meerdere beroertes, de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie met uiteindelijk ernstig geheugenverlies), intracraniale tumoren en de ziekte van Creutzfeldt-Jakob (progressieve hersenaandoening) veroorzaken dit hersenletsel. Ondanks het feit dat het honderd jaar geleden is dat Rezső Bálint voor het eerst de complexe en ernstige visueel-ruimtelijke problemen bij zijn patiënt rapporteerde, werken wetenschappers nog steeds aan de analyse en conclusies van het syndroom.

Risicofactoren

Het risico op het ontwikkelen van het syndroom van Bálint verhoogt bij patiënten die een voorgeschiedenis hebben van meerdere beroertes, ernstige hypotensie, of degeneratieve neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer. Ook traumatische hersenletsels of tumoren in de posterieure pariëtale cortex verhogen het risico.

Symptomen: Ziende blind zijn

Het meest opvallende en meest bestudeerde symptoom geassocieerd met het syndroom van Bálint is simultaanagnosie. Simultaanagnosie is het onvermogen om complexe visuele beelden te interpreteren als gevolg van problemen met de verwerking van meerdere objecten en hun onderlinge verbanden.

Daarnaast komt oculomotorische apraxie voor. Bálint omschreef dit als “een psychische verlamming van de blik”. Fixeren op objecten is hierbij lastig.

Tot slot lijden patiënten aan optische ataxie, waardoor ze niet in staat zijn om een object te zien en vervolgens vast te grijpen. Een fout bij het dorsale pad van de hersenen is hiervan de oorzaak.

In de praktijk gedragen patiënten zich vaak blind doordat voor hen het normale visueel bewustzijn van de buitenwereld ontbreekt. Voor de patiënt is de buitenwereld één en al chaos met een verzameling van statistische voorwerpen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij het syndroom van Bálint omvatten het plotseling verlies van visueel-ruimtelijke oriëntatie, ernstige problemen met het fixeren van objecten en het onvermogen om objecten vast te grijpen, zelfs wanneer ze duidelijk zichtbaar zijn. Patiënten ervaren vaak een overweldigend gevoel van desoriëntatie en visuele chaos.

Diagnose en onderzoeken

Omdat dit syndroom bijna nooit voorkomt en bij artsen relatief onbekend is, is het voor de arts erg moeilijk om dit te diagnosticeren. Soms leidt dit tot een verkeerde diagnose zoals blindheid, een psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties) of dementie. Dit resulteert dan in een ongepaste of onvoldoende behandeling. Een ernstige beeldverstoring waarbij spontaan en acuut bilaterale pariëtale schade optreedt, suggereert sterk de aanwezigheid van het syndroom van Bálint.

Behandeling

Elke patiënt heeft unieke cognitieve en neurologische aandoeningen waardoor een individuele aanpak vereist is. Er zijn geen effectief bewezen behandelingsmogelijkheden bekend. Toch heeft een patiënt baat bij een aantal technieken.

Vooreerst dient de patiënt een goede uitleg te krijgen over zijn aandoening waardoor hij de problemen begrijpt en erkent. Dit is al een eerste basis om te leren omgaan met zijn verminderde gezichtsvermogen.

Vervolgens krijgt de patiënt tips voor het verbeteren van het gezichtsvermogen. Een patiënt leert om zich op één ding tegelijkertijd te focussen. Omdat hij niet in staat is te kijken naar de zijkanten van zijn gezichtsveld, leert hij met behulp van hoofdbewegingen toch snel visuele patronen te scannen en te herkennen. Door middel van een rode lijn in teksten concentreert hij zich mogelijk beter op het te lezen tekstgebied in de pagina.

Ter verbetering van optische ataxie zijn oefeningen mogelijk met betrekking tot de oog-hand-coördinatie. De aanpak is voorzichtig en veilig, zeker in het begin. Eerst oefent de patiënt bij het vangen van bijvoorbeeld een papierprop. Daarna moet de patiënt een veilige bal vangen. Dit oefent de patiënt dan verder totdat hij zelfs een tennisbal vastgrijpt. Een geavanceerde oefening is het laten stuiteren van de bal tegen een muur.

Prognose aandoening

De progressieve simultaanagnosie treedt op samen met andere functiestoornissen ten gevolge van posterieure pariëtale en temporale defecten, zoals alexie (onvermogen te lezen door een centraal letsel), acalculie (niet kunnen rekenen), rechts-links-desoriëntatie en lichte geheugen- en taalstoornissen. Het syndroom van Bálint uit zich vaak op heel verschillende manieren waardoor het moeilijk is om een prognose te geven.

De aandoening heeft wel een grote invloed op het dagelijks leven. Eenvoudige en eerder gemakkelijke taken zoals lopen of eten en drinken worden erg moeilijk omdat de patiënt slechts één object tegelijk waarneemt, geen verbanden legt en geen objecten grijpt.

Complicaties

Complicaties van het syndroom van Bálint omvatten langdurige cognitieve en visuele beperkingen die het dagelijks functioneren ernstig beïnvloeden. Het onvermogen om objecten goed waar te nemen en te grijpen, leidt tot problemen met zelfzorg en mobiliteit, wat op zijn beurt kan resulteren in sociale isolatie en een vermindering van de levenskwaliteit.

Preventie

Er is geen bekende manier om het syndroom van Bálint volledig te voorkomen, aangezien het meestal veroorzaakt wordt door acute neurologische letsels zoals beroertes of trauma’s. Het verminderen van risicofactoren zoals hoge bloeddruk, het beheersen van cardiovasculaire aandoeningen en het vermijden van trauma’s aan het hoofd kunnen echter bijdragen aan het verminderen van de kans op hersenletsels die tot dit syndroom kunnen leiden.