Spermatocèle: Zakje met spermabevattend vocht in bijbal

Een spermatocèle is een met spermabevattend vocht gevuld zakje dat in de bijbal (epididymis) groeit. De bijbal is een buisje vlakbij het bovenste testikel (teelbal, zaadbal) dat sperma verzamelt en transporteert. Dit knobbeltje veroorzaakt vaak geen tekenen, maar grote spermatocèles veroorzaken soms wel pijn. Meestal zijn deze cysten goedaardig en is een behandeling niet nodig. Wel zijn enkele procedures mogelijk om het vocht af te voeren of het gezwelletje te verwijderen. Wanneer een gezwel in de buurt van de penis of het scrotum (balzak) aanwezig is, is medisch advies wel noodzakelijk.

• Synoniemen spermatocèle
• Epidemiologie van cyste in epididymis
• Oorzaken van met spermabevattend vocht gevuld zakje in de bijbal
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van spermatocèles
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische omgangstips bij spermatocèle
• Behandeling van spermatocèle
• Emotionele en sociale impact

Synoniemen spermatocèle

Een spermatocèle staat ook bekend als ‘een spermatische cyste’ en ‘spermatokèle’.

Epidemiologie van cyste in epididymis

Ongeveer drie van de tien mannen ervaart op een bepaald moment in het leven een spermatocèle, waardoor de aandoening erg gewoon is. Mannen tussen de twintig en vijftig jaar hebben de meeste kans om ze te krijgen.

Oorzaken van met spermabevattend vocht gevuld zakje in de bijbal

Spermatocèles verschijnen wanneer zaadcellen zich in de bijbal bevinden. Artsen weten niet precies wat dit veroorzaakt anno september 2024. Vaak ontwikkelen spermatocèles zich zonder specifieke reden. Spermatocèles zijn mogelijk het gevolg van een verstopping in één van de meerdere buizen in de bijbal die sperma transporteren en opslaan.

Risicofactoren

Mannen van wie de moeders het medicijn diethylstilbestrol (DES) kregen tijdens de zwangerschap om een miskraam en andere zwangerschapscomplicaties te voorkomen, hebben meer kans op spermatocèles. Dit medicijn werd reeds uit de handel genomen in 1971 doordat het ook een verhoogd risico op vaginakanker bij vrouwen gaf. Een trauma en een infectie zijn andere risicofactoren.

Symptomen

Spermatocèles komen in één of beide bijballen tot uiting en soms zijn ook meerdere cysten in een bijbal aanwezig. Mannen voelen een glad, knobbeltje wanneer ze de testikels onderzoeken. De grootte van de cysten is variabel van één tot maximaal vijftien centimeter groot, al zijn de meeste spermatocèles wel klein. De spermatocèle doet in principe geen pijn, maar een grotere cyste is mogelijk wel pijnlijk en dan heeft de man ook moeite met lopen. De grootte van de cysten is echter niet geassocieerd met de ernst van de testikelpijn. Kleine cysten veroorzaken bijgevolg soms ook veel pijn terwijl grote cysten soms weinig pijn veroorzaken. De cysten zijn gevuld met een witachtige, troebele vloeistof. Soms bevatten ze sperma. Naarmate de cyste vergroot, voelt de man een zwaar gevoel in de zaadbal, is het scrotum gezwollen en ontstaat uitstralingspijn in de lies. Verder bemerkt hij ook een zwelling of massa achter of boven het testikel.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en bemerkt hierbij de knobbel op. Daarna voert hij een transilluminatie uit. Hij schijnt hierbij een licht door het scrotum. Bij een spermatocèle is door het licht vloeistof te zien. Is dit niet het geval, dan zet de arts een echografie in. Deze test gebruikt hoogfrequente geluidsgolven om afbeeldingen op een beeldscherm te maken. Deze onderzoeken zijn ook nodig om een varicocèle (zakaderbreuk: gezwollen ader in balzak), een zaadbaltumor en een hydrocèle, uit te kunnen sluiten.

Behandeling van spermatocèles

Meestal is een behandeling voor een spermatocèle overbodig. Pijnstillers verlichten de pijn. Kampt de man met een infectie, dan schrijft de arts antibiotica voor. Om de druk van spermatocèles te verlichten, voert de arts mogelijk een aspiratie uit. De arts plaatst hierbij een naald in de cyste om een deel van de vloeistof te verwijderen. Als de cyste zich opnieuw vult en terugkeert, is sclerotherapie de volgende mogelijke procedure. De arts draineert (afvoeren) hierbij wat vloeistof uit de spermatocèle. Vervolgens gebruikt hij een stof die ervoor zorgt dat het zakje wordt gevuld met littekenweefsel. Dit weefsel vermindert het risico dat de spermatocèle terugkeert, maar leidt soms wel tot schade aan de epididymis. De arts voert deze behandeling enkel uit als de man geen kinderen (meer) wil krijgen, omdat onvruchtbaarheid (mannelijke onvruchtbaarheid) een complicatie is van een sclerotherapie. In zeldzame gevallen (als de spermatocèle het dagelijks leven aantast), is een operatie nodig om de spermatocèle te verwijderen. De arts verdooft het gebied, maakt een kleine incisie (chirurgische snede) in het scrotum of de lies en verwijdert dan het gezwelletje.

Prognose

Meestal is de aandoening progressief waardoor de spermabevattend vocht gevulde zakjes vergroten en ook ontstaan mogelijk meer cysten in de bijbal.

Complicaties

Complicaties van een spermatocèle kunnen onder andere infecties zijn, vooral als de cyste breekt of als een ingreep zoals aspiratie of sclerotherapie wordt uitgevoerd. In zeldzame gevallen kan een langdurige ontsteking of infectie leiden tot littekenvorming, wat pijn en ongemak kan veroorzaken. Bij sclerotherapie bestaat het risico van beschadiging van de epididymis, wat kan leiden tot onvruchtbaarheid.

Preventie

Er zijn geen specifieke maatregelen bekend om een spermatocèle te voorkomen, vooral omdat de meeste gevallen zonder duidelijke oorzaak ontstaan. Het handhaven van een goede algemene gezondheid en het vermijden van risicofactoren zoals trauma en infecties kan mogelijk helpen om het risico te minimaliseren.

Praktische omgangstips bij spermatocèle

Behandeling van spermatocèle

Spermatocèle is een met vocht gevuld zakje in de bijbal dat meestal pijnloos is, maar in sommige gevallen kan leiden tot ongemak. De meeste gevallen van spermatocèle vereisen geen behandeling, maar als het ongemak of pijn veroorzaakt, kan het nuttig zijn om een arts te raadplegen. Behandelmethoden kunnen bestaan uit het dragen van ondersteunend ondergoed om de testikels te ondersteunen en de druk te verlichten.

Als de spermatocèle pijn blijft veroorzaken of groter wordt, kan een arts ingrijpen met een procedure zoals marsupialisatie, waarbij het zakje wordt leeggezogen, of een operatie om het geheel te verwijderen. Het is belangrijk om met een arts samen te werken om de beste behandelingsoptie te kiezen en te bepalen of verdere stappen nodig zijn.

Emotionele en sociale impact

Hoewel spermatocèle vaak geen ernstige medische gevolgen heeft, kan het in sommige gevallen invloed hebben op het zelfbeeld en het emotioneel welzijn van de patiënt. Het kan nuttig zijn om openlijk over de aandoening te praten, vooral als het leidt tot zorgen of onzekerheid over het lichaam. Steun van familie en vrienden kan helpen bij het omgaan met de situatie.

Bij patiënten die zich ongemakkelijk voelen over de aandoening, kan het nuttig zijn om samen te werken met een therapeut of counselor om de emotionele impact aan te pakken en het vertrouwen te herstellen.

Lees verder

• Cyste: Abnormaal gevormde zakvormige holte in lichaam