Gebroken enkel (enkelfractuur): Symptomen en behandeling

Een enkelfractuur, ook wel bekend als een gebroken enkel of enkelbreuk, is een botbreuk in één of meer botten van het enkelgewricht. Dit kan variëren van een klein scheurtje in het bot tot een volledige breuk waarbij de botstukken verplaatst zijn. Oorzaken van een enkelfractuur zijn vaak een valpartij, een misstap of andere vormen van trauma. Symptomen van een gebroken enkel zijn onder andere pijn, zwelling en blauwe plekken. De behandeling van een enkelfractuur kan variëren van een gipsverband tot een chirurgische ingreep, afhankelijk van de ernst van de breuk. Met de juiste medische behandeling en fysiotherapie herstellen de meeste patiënten goed, hoewel het genezingsproces vaak maanden kan duren. Hieronder volgen enkele tips om het risico op een enkelbreuk te verminderen.

• Anatomie van het enkelgewricht
• Tibia (scheenbeen)
• Fibula
• Talus
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van enkelfracturen
• Risicofactoren voor Enkelfracturen
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken bij gebroken enkel
• Behandeling van enkelfracturen
• Gips
• Chirurgie
• Medicatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van enkelbreuken
• Gewichtdragende oefeningen
• Spierversterking en behendigheid
• Preventieve uitrusting
• Voeding
• Valpreventie

Anatomie van het enkelgewricht

Het enkelgewricht bestaat uit drie belangrijke botten:

Tibia (scheenbeen)

De tibia is het grootste van de twee botten in het onderbeen. De onderkant van de tibia vormt een stevige benige knobbel aan de binnenkant van de enkel, bekend als de mediale malleolus.

Fibula

De fibula is het dunnere bot van de twee in het onderbeen. Het onderste uiteinde van de fibula vormt de laterale malleolus, een benige knobbel aan de buitenkant van de enkel.

Talus

De talus is een wigvormig bot dat zich diep in de enkel bevindt en de onderste uiteinden van zowel de tibia als de fibula ondersteunt. Het vormt een stevige basis voor het normale bewegingsbereik van de enkel. De talus is minder vaak gebroken in vergelijking met de tibia en fibula.

Epidemiologie

De epidemiologie van een gebroken enkel is van groot belang voor het begrijpen van de frequentie en verdeling van dit letsel, evenals de factoren die bijdragen aan het ontstaan van een gebroken enkel in verschillende populaties. Het is een veelvoorkomend letsel dat kan optreden door verschillende mechanische krachten die werken op het enkelgewricht. De incidentie varieert wereldwijd, maar studies geven aan dat enkelfracturen een van de meest voorkomende verwondingen zijn in de algemene populatie.

Incidentie en prevalentie van gebroken enkel
Gebroken enkels komen wereldwijd vaak voor. Onderzoek wijst uit dat enkelfracturen zich zowel in stedelijke als landelijke omgevingen voordoen, hoewel de frequentie varieert afhankelijk van de activiteitenniveaus en de demografische kenmerken van de bevolking. De incidentie is meestal hoger in bepaalde leeftijdsgroepen, zoals ouderen en jongvolwassenen, en de prevalentie neemt toe met de vergrijzing van de bevolking.

Geslacht en leeftijdsgebonden verschillen
Er zijn ook geslachtsverschillen in de incidentie van gebroken enkels, waarbij vrouwen vaak een hogere prevalentie vertonen dan mannen, vooral bij oudere vrouwen door de aanwezigheid van osteoporose. Jongere mannen hebben echter een grotere kans op een gebroken enkel als gevolg van sporten of andere fysieke activiteiten. De incidentie is het hoogst bij volwassenen tussen de 18 en 45 jaar, die vaker betrokken zijn bij sportactiviteiten en verkeersongevallen.

Mechanisme

Het mechanisme achter een gebroken enkel is het gevolg van een combinatie van krachten die een impact hebben op het enkelgewricht, waarbij het bot niet bestand is tegen de externe belasting. Deze belasting kan variëren afhankelijk van de aard van het ongeval en de positie van de enkel op het moment van de impact. Enkelfracturen kunnen ook optreden door plotselinge draaiingen of onnatuurlijke bewegingen van de enkel.

Soorten fracturen van de enkel
Er zijn verschillende soorten enkelfracturen, waaronder laterale, mediale en bimalleolaire fracturen. Het type breuk hangt af van de richting en de intensiteit van de krachten die het bot ondergaan. Laterale fracturen zijn het vaakst en ontstaan meestal door een inversie (draaien naar binnen) van de voet, terwijl mediale fracturen vaak optreden door een eversie (draaien naar buiten) van de voet.

Invloed van de krachten en bewegingen
De intensiteit van de impact kan variëren, bijvoorbeeld bij een val, een verkeersongeval of een sportblessure. Deze verschillende scenario's dragen bij aan het type en de ernst van de fractuur. Een hoge impact kan leiden tot meer complexe fracturen, zoals een gebroken enkel met dislocatie, terwijl een lagere impact soms alleen tot een breuk van de buitenste enkel kan leiden.

Oorzaken van enkelfracturen

Een enkelbreuk ontstaat vaak wanneer het enkelgewricht buiten zijn normale bewegingsbereik wordt gedwongen, bijvoorbeeld door een scherpe draai of een direct trauma aan het bot. Oorzaken van een enkelfractuur kunnen onder andere zijn:

• Een valongeluk
• Een botsing of ander trauma
• Een misstap: Zelfs een simpele misstap kan in sommige gevallen leiden tot een enkelfractuur.

Risicofactoren voor Enkelfracturen

Enkelbreuken komen vaak voor bij mensen van alle leeftijden en levensstijlen. Er zijn echter bepaalde risicofactoren die de kans op een fractuur kunnen verhogen, zoals:

• Deelname aan bepaalde sporten en activiteiten zoals balletdansen, basketbal, skydiven, voetbal en skiën
• Aandoeningen die het risico op valongelukken verhogen, zoals een slechte spiercontrole of een slecht evenwicht
• Verminderde spiermassa
• Osteoporose: Deze aandoening, gekenmerkt door verlies van botmassa, komt vaak voor bij vrouwen na de menopauze en bij oudere, minder actieve mensen.
• Overgewicht

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die een verhoogde kans hebben op het oplopen van een gebroken enkel. Dit kan worden beïnvloed door zowel externe factoren, zoals de omgeving en activiteiten, als interne factoren zoals leeftijd, geslacht en gezondheidstoestand.

Ouderen en osteoporose
Ouderen zijn bijzonder kwetsbaar voor het oplopen van een gebroken enkel, vooral als zij lijden aan osteoporose, een aandoening die de botten verzwakt. Osteoporose maakt het bot breekbaarder en vatbaarder voor breuken bij lagere krachten. Het risico op een gebroken enkel neemt dus toe met de leeftijd, vooral bij vrouwen na de menopauze.

Sporters en actieve jongeren
Jongere, meer actieve mensen, zoals sporters, lopen een hoger risico op het breken van hun enkel door fysieke activiteiten. Het uitvoeren van intensieve bewegingen, zoals springen, draaien of snel stoppen, verhoogt de kans op een enkelfractuur. Dit komt vaak voor in contactsporten of bij buitensporten zoals basketbal of hardlopen.

Symptomen

Een gebroken enkel wordt gekenmerkt door onmiddellijke en vaak intense enkelpijn. In sommige gevallen, vooral bij breuken van de fibula, kan de pijn minder intens zijn. Andere symptomen zijn:

• Zwelling
• Blauwe plekken die onmiddellijk na het trauma of enige uren later ontstaan
• Vervorming van de enkel bij een open fractuur of ontwrichting
• Gevoeligheid bij aanraking
• Verminderd bewegingsbereik
• Soms een 'barst' of 'klik' op het moment van verwonding
• Onmogelijk om zonder pijn te lopen, hoewel sommige patiënten met kleinere breuken nog enigszins kunnen lopen of gewicht kunnen dragen op de voet

Alarmsymptomen

Bij een gebroken enkel kunnen verschillende alarmsymptomen optreden die aangeven dat er mogelijk sprake is van een ernstige verwonding. Het is belangrijk om deze symptomen tijdig te herkennen om verdere complicaties te voorkomen.

Ernstige pijn en zwelling
Een van de meest voorkomende alarmsymptomen van een gebroken enkel is acute, hevige pijn, die vaak verergert bij beweging. Zwelling rondom het enkelgewricht is ook een veelvoorkomend teken. Dit kan gepaard gaan met blauwe plekken als gevolg van inwendige bloedingen. Bij ernstige gevallen is het mogelijk dat de enkel zichtbaar misvormd is.

Bewegingsbeperkingen en misvorming
Als de gebroken enkel niet goed beweegt of er een abnormale misvorming zichtbaar is, kan dit wijzen op een dislocatie van de enkel, wat vaak samengaat met een breuk. Een verlies van functie of het onvermogen om gewicht op de voet te zetten, is eveneens een ernstig symptoom.

Diagnose en onderzoeken bij gebroken enkel

Bij de diagnose van een enkelfractuur bespreekt de patiënt zijn symptomen, de lichamelijke activiteit en de oorzaak van het letsel. Indien er sprake is van een open fractuur, vraagt de arts ook naar de datum van het laatste tetanusvaccin. De arts voert een grondig onderzoek uit van de enkel, voet en onderbeen en kan aanvullende beeldvormende onderzoeken aanvragen, zoals een röntgenfoto, een CT-scan of een MRI-scan. De arts classificeert de gebroken enkel op basis van het gebroken botdeel, zoals een ‘laterale malleolusfractuur’ bij een breuk van de onderkant van de fibula.

Behandeling van enkelfracturen

De behandeling van een gebroken enkel hangt af van de ernst van de breuk:

Gips

Bij eenvoudige, stabiele breuken kan de arts een gipsverband aanbrengen om de enkel te immobiliseren voor een periode van zes tot acht weken. Na het verwijderen van het gips is fysiotherapie vaak noodzakelijk om het bewegingsbereik in de enkel te herstellen.

Chirurgie

Bij complexe breuken of open enkelbreuken is een chirurgische ingreep noodzakelijk. Dit kan inhouden dat een metalen plaat met schroeven, schroeven alleen of een staaf in het bot wordt geplaatst. Na de operatie krijgt de patiënt meestal een doorverwijzing naar een fysiotherapeut, die helpt bij het vergroten van het bewegingsbereik en het uitvoeren van versterkende oefeningen voor het enkelgewricht.

Medicatie

De arts kan pijnstillers voorschrijven indien nodig. Bij open breuken met huidbeschadiging kunnen antibiotica noodzakelijk zijn om een infectie te voorkomen, vaak via intraveneuze toediening.

Prognose

De genezing van een eenvoudige enkelfractuur duurt doorgaans zes tot acht weken. Na deze periode kan de patiënt meestal na enkele maanden weer intense fysieke activiteiten hervatten. In sommige gevallen kan de revalidatie echter langer duren. Het volgen van de adviezen van de arts en fysiotherapeut kan bijdragen aan een sneller herstel. Enkele aanvullende tips om het genezingsproces te versnellen zijn:

• Verhoog de eiwitinname
• Verhoog de inname van mineralen die essentieel zijn voor botopbouw
• Verbeter de vitamine-inname
• Zorg voor voldoende energie en calorieën
• Verhoog de inname van ontstekingsremmende voedingsstoffen, zoals vitamine C en Quercetine (antioxidant behorend tot de flavonoïden)
• Vermijd roken en alcohol

Complicaties

Net als bij veel andere botbreuken kunnen er complicaties optreden bij een gebroken enkel. Het is belangrijk om de mogelijke risico's goed te begrijpen, zodat er tijdig passende maatregelen kunnen worden genomen.

Infecties en wondgenezing
Bij open breuken waarbij de huid doorboord is, is er een risico op infecties. Het is essentieel om deze verwondingen goed te behandelen om complicaties zoals gangreen of sepsis te voorkomen. Antibiotica kunnen worden voorgeschreven om infecties te bestrijden.

Artrose en verminderde mobiliteit
Een andere veelvoorkomende complicatie bij enkelfracturen is de ontwikkeling van artrose, een degeneratieve aandoening van het gewricht die kan optreden door beschadiging van het kraakbeen. Dit kan leiden tot langdurige pijn en verminderde mobiliteit, wat vaak leidt tot chronische problemen bij het lopen of andere dagelijkse activiteiten.

Preventie van enkelbreuken

Om het risico op een enkelbreuk te verminderen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

Gewichtdragende oefeningen

Regelmatig doen van gewichtdragende oefeningen helpt om sterke botten te behouden. Dit draagt bij aan een goede botgezondheid en vermindert het risico op breuken.

Spierversterking en behendigheid

Het behouden van sterke spieren en een actieve, behendige levensstijl kan helpen om blessures te voorkomen. Oefeningen gericht op spierversterking en balans kunnen het risico op enkelblessures verminderen.

Preventieve uitrusting

Atleten die herstellen van een enkelblessure kunnen overwegen om hoge schoenen, een enkelbrace of een enkelband te dragen. Dit kan helpen om verdere gewrichtsschade te voorkomen en de enkel te ondersteunen tijdens het herstel.

Voeding

Een dieet rijk aan calcium, vitamine D en andere voedingsstoffen die belangrijk zijn voor de botgezondheid kan helpen om sterke botten te behouden en het risico op fracturen te verlagen.

Valpreventie

Bij ouderen kan het verbeteren van de woningveiligheid, zoals het verwijderen van struikelgevaren en het installeren van handgrepen in de badkamer, helpen om het risico op vallen en dus op enkelfracturen te verminderen.

Lees verder

• Enkelpijn: Oorzaken van pijn aan enkel of enkels
• Verstuikte enkel: Oorzaken en behandeling enkelverstuiking
• Gezwollen enkels en voeten: Oorzaken en behandelingen