Gebroken enkel (enkelfractuur): Symptomen en behandeling

Een enkelfractuur (gebroken enkel, enkelbreuk) is een botbreuk in één of meer botten van het enkelgewricht. Soms is er sprake van een scheurtje in het bot, maar vaak zijn de botstukken verplaatst. Een valpartij of misstap zijn enkele mogelijke oorzaken van een breuk in de enkel. Pijn, zwelling en blauwe plekken zijn enkele symptomen van een gebroken enkel. De arts behandelt de gebroken enkel met een gipsverband, al is soms wel een chirurgische ingreep nodig om de enkel te stabiliseren. De meeste patiënten herstellen goed dankzij de adviezen van de arts en fysiotherapie, al duurt de genezing van een enkelfractuur doorgaans vele maanden. Dankzij enkele tips is het mogelijk om het risico op een enkelbreuk te verminderen.

• Anatomie enkelgewricht
• Tibia (scheenbeen)
• Fibula
• Talus
• Oorzaken van enkelfractuur
• Risicofactoren van enkelbreuk
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Gips
• Chirurgie
• Medicatie
• Prognose
• Preventie van gebroken enkel

Anatomie enkelgewricht

Het gewricht bestaat uit drie botten.

Tibia (scheenbeen)

Dit is het grootste van de twee botten in het onderbeen. De onderkant van de tibia loopt uit en vormt een harde, benige knop (mediale malleolus) die voelbaar is aan de binnenkant van de enkel.

Fibula

Dit is de dunste van de twee botten van het onderbeen. Het onderste uiteinde vormt een harde, benige knop (laterale malleolus) die voelbaar is aan de buitenkant van de enkel.

Talus

Dit is een wigvormig bot dat zich diep in de enkel bevindt. De talus ondersteunt de onderste uiteinden van het scheenbeen en de fibula en vormt een solide basis voor het normale bereik van enkelbewegingen. De talus is het minst vaak gebroken.

Oorzaken van enkelfractuur

Een enkelbreuk treedt op wanneer het gewricht buiten zijn normale bewegingsbereik wordt gedwongen, bijvoorbeeld door een scherpe draai. Daarnaast is een enkelfractuur mogelijk het resultaat van een directe klap op het bot zelf. Elke vorm van een enkeltrauma veroorzaakt mogelijk een breuk zoals een valongeluk of een botsing. Zelfs een misstap resulteert af en toe in een enkelfractuur.

Risicofactoren van enkelbreuk

Enkelbreuken zijn veel voorkomende verwondingen bij mensen van alle leeftijden, interesses en levensstijlen. Enkele risicofactoren zijn echter bekend voor een fractuur aan de enkel zoals:

• de deelname aan bepaalde sporten en sportieve activiteiten, zoals balletdansen, basketbal, skydiven, voetbal en skiën
• een aandoening die het risico op valongelukken verhoogt, zoals een slechte spiercontrole of een slecht evenwicht
• een verminderde spiermassa
• osteoporose: Deze botaandoening, waarbij een verlies van botmassa ontstaat, komt vaak voor bij vrouwen na de menopauze en bij oudere, minder actieve mensen.
• overgewicht

Symptomen

Patiënten met een gebroken enkel hebben onmiddellijke en intense enkelpijn die mogelijk ernstig is. Is er echter een fractuur aan de fibula, dan heeft de patiënt mogelijk weinig pijn. Verder is de enkel gezwollen. Een ander uiterlijk kenmerk zijn blauwe plekken rond het gewonde gebied die onmiddellijk na het trauma of enkele uren later pas tot stand komen. Wanneer het enkelgewricht ook ontwricht is of wanneer sprake is van een open fractuur, is de enkel misvormd. De enkel is voorts gevoelig bij aanraking. Patiënten hebben ook een verminderd bewegingsbereik. In sommige gevallen hoort de patiënt een ‘barst’ of ‘klik’ in de enkel op het moment van de verwonding. Het is tot slot niet mogelijk om zonder pijn te lopen, hoewel sommige patiënten met kleine fracturen wel kunnen lopen of gewicht kunnen dragen op de voet.

Diagnose en onderzoeken

De patiënt meldt zijn symptomen, de lichamelijke activiteit en hoe het letsel is ontstaan. Als de patiënt symptomen van een open fractuur heeft, wil de arts ook de geschatte datum van het laatste tetanusvaccin weten. De arts voert vervolgens een onderzoek van de gehele enkel, de voet en het onderbeen uit. Hij bestelt verder beeldvormende onderzoeken van de enkel zoals een röntgenfoto, een CT-scan of een MRI-scan. De arts beschrijft de gebroken enkel op basis van het deel van het bot dat is gebroken. Een breuk aan de onderkant van de fibula staat bijvoorbeeld bekend als een ‘laterale malleolusfractuur’.

Behandeling

De behandeling van een gebroken enkel hangt af van de ernst van de breuk.

Gips

Bij eenvoudige, stabiele breuken kan de arts soms de enkel immobiliseren door een gipsverband aan te brengen gedurende zes tot acht weken. Fysiotherapie is nadien nodig om het bewegingsbereik in het enkelgewricht te herstellen.

Chirurgie

Bij grotere schade aan de enkel of een open enkelbreuk is een chirurgische ingreep vereist. Dit gebeurt met een metalen plaat met schroeven, schroeven alleen en/of een staaf in het midden van het bot. Verder krijgt de patiënt twee à drie weken na een operatie een doorverwijzing naar een fysiotherapeut. Hij helpt om het bewegingsbereik van de enkel te vergroten. De patiënt leert hier ook versterkende oefeningen voor het enkelgewricht.

Medicatie

Verder schrijft de arts pijnstillers voor indien nodig. Bij breuken met een beschadigde huid zijn antibiotica nodig die de arts intraveneus (via een ader) toegediend om een infectie te voorkomen.

Prognose

Het duurt minstens zes tot acht weken voor een eenvoudige enkelfractuur om te genezen. De patiënt kan meestal pas na enkele maanden intense fysieke activiteit hervatten. Sommige breuken vereisen echter een langere revalidatie. Iedereen is anders, maar patiënten die de adviezen van de arts en fysiotherapeut volgen, herstellen meestal sneller.

Enkele tips versnellen eveneens de genezing van gebroken botten:

• de eiwitinname verhogen
• de inname van mineralen verhogen met alle belangrijke voedingsstoffen voor de botopbouw.
• de vitamine-inname verbeteren
• het lichaam voorzien van voldoende energie en calorieën
• ontstekingsremmende voedingsstoffen verhogen, zoals vitamine C en Quercetine (antioxidant die behoort tot de flavonoïden)
• roken en alcohol vermijden

Preventie van gebroken enkel

Om enkelbreuken te voorkomen, is het aanbevolen om gewichtdragende oefeningen te doen. Dit is goed voor de botgezondheid want hierdoor krijgen mensen sterkere botten. Ook is het verstandig om de spieren sterk te houden en actief en behendig te blijven. Een atleet die hersteld is van een enkelblessure, draagt tot slot best hoge schoenen, een enkelbrace of een enkelband om het risico op verdere gewrichtsschade te verminderen.

Lees verder

• Enkelpijn: Oorzaken van pijn aan enkel of enkels
• Verstuikte enkel: Oorzaken en behandeling enkelverstuiking
• Gezwollen enkels en voeten: Oorzaken en behandelingen